THEPOWERGAME
Θεόδωρος Ν. Κρίντας
PhD, CIIA, Founder & CEO, Koubaras Ltd (Συμβουλευτική εταιρεία που δίνει έμφαση στις λύσεις και την άμεση εφαρμογή τους στην καθημερινότητα των επιχειρήσεων), Αντιπρόεδρος AI CATALYST (Όμιλος Τεχνητής Νοημοσύνης)
Από το 1980 και μετά, το ίδιο και αν ξεκινήσουμε από το 1990, ο πληθωρισμός στην Ευρωπαϊκή Ένωση σε ετήσια βάση υποχώρησε συστηματικά και έφτασε τα όρια του αποπληθωρισμού το 2015. Τα επόμενα χρόνια, παρέμεινε λίγο κάτω από το 2% για να υποχωρήσει και πάλι το 2020, με την έξαρση της πανδημίας και τους περιορισμούς μετακινήσεων. Στα τέλη του 2021, για μια σειρά από λόγους με κυριότερο τη διακοπή της προσφοράς που είχε προηγηθεί, οι τιμές σημείωσαν ισχυρή άνοδο. Το αυξανόμενο ενεργειακό κόστος και η εισβολή στην Ουκρανία οδήγησαν τον πληθωρισμό σε επίπεδα που είχαμε να δούμε πολλές δεκαετίες.
Ο μηχανισμός
Πριν από δώδεκα χρόνια, στην πρώτη ανάρτηση στο προσωπικό μου blog, συζήτησα τα ζητήματα του αποπληθωρισμού και του πληθωρισμού και έκλεινα με την άποψη ότι ανέμενα υψηλό πληθωρισμό τα επόμενα χρόνια λόγω της υπερβολικής τροφοδότησης χρήματος στις παγκόσμιες οικονομίες. Όμως, ο συνδυασμός της βαθιάς ύφεσης στις περισσότερες μεγάλες οικονομίες μαζί με την τεράστια προσφορά καταναλωτικών και διαρκών καταναλωτικών αγαθών υπό δεδομένες συνθήκες, διατήρησαν τον δείκτη σε πολύ χαμηλά επίπεδα για πολλά χρόνια. Επίσης, οι κάτοχοι της ταμειακής υπερχείλισης καθώς και οι προτιμήσεις τους οδήγησαν τις πληθωριστικές πιέσεις να μετρηθούν μόνο μέσω της ανατίμησης των περιουσιακών στοιχείων. Ο πληθωρισμός ενισχύεται είτε από την πλευρά της ζήτησης, είτε λόγω περιορισμών στην προσφορά και το τελευταίο δωδεκάμηνο συνέβησαν και τα δύο. Η έξαρση της πανδημίας και τα «lockdowns», περιόρισαν δραστικά τη ζήτηση για προϊόντα και υπηρεσίες ενώ οδήγησαν πολλές βιομηχανίες να προσαρμόσουν την παραγωγή τους σε πολύ κατώτερα επίπεδα, από τα οποία δεν επανέρχονται γρήγορα και εύκολα. Ταυτόχρονα η υποστήριξη από τις κυβερνήσεις, που πολύ σωστά παρασχέθηκε, δημιούργησε ένα αποθεματικό στους καταναλωτές που είχαμε να δούμε αρκετά χρόνια. Με την ομαλοποίηση της αγοράς η ζήτηση επέστρεψε και μάλιστα ισχυρότατη, ενώ από την άλλη πλευρά η παραγωγή χρειάζονταν χρόνο για να επανέλθει στα επίπεδα του 2019. Έτσι, οι τιμές της ενέργειας, των μεταχειρισμένων αυτοκινήτων (έχουμε ακόμα δυσκολίες στην παραγωγή νέων που να καλύπτει τη ζήτηση), αλλά και των τροφίμων (με την εστίαση σε λειτουργία) σημείωσαν ισχυρή άνοδο. Καταλαβαίνουμε ότι το κόστος για τα νοικοκυριά αυξάνεται και σταδιακά βλέπουμε την πίεση για την αύξηση των μισθών.
Η άνοδος στις τιμές των προϊόντων και των υπηρεσιών που συμπεριλαμβάνονται στο καλάθι των αγορών μας, γίνεται άμεσα αντιληπτή από όλους. Όμως το πώς «αισθάνεται» ο καθένας από εμάς τον πληθωρισμό εξαρτάται καθαρά από το πραγματικό δικό του καλάθι και όχι από τον «μέσο όρο». Για παράδειγμα, κάποιος που έχει παιδιά στο σχολείο και αγοράζει για δεύτερη φορά υπολογιστή, αντιλαμβάνεται πως οι τιμές των ηλεκτρονικών ειδών έχουν υποχωρήσει, ενώ όταν ο ίδιος αγοράζει καύσιμα αισθάνεται ότι οι τιμές έχουν εκτοξευθεί. Συνηθίζουμε να αναφέρουμε ότι οι καταναλωτές είμαστε σχεδόν ανήμποροι μπροστά στο φαινόμενο της ανόδου των τιμών, όμως δεν είναι απόλυτα σωστό. Το κυριότερο στοιχείο που προσπαθούν οι κυβερνήσεις παγκοσμίως να διαχειριστούν, σε τέτοιες περιστάσεις, είναι οι προσδοκίες μας. Δηλαδή, η εκτίμησή μας για την πορεία των τιμών στο μέλλον. Οι προσδοκίες μας δυναμώνουν υπάρχουσες τάσεις ανόδου και συνήθως τις ενισχύουν. Η λειτουργία είναι ανάλογη μιας περιόδου «φρενίτιδας» στα χρηματιστήρια. Όλοι μιλούν για αυτό (άνοδος) και όλοι προσπαθούν να προλάβουν – να κερδίσουν, την επόμενη ανοδική περίοδο. Γίνεται μια αυτό-εκπληρωμένη προφητεία. Ας κρατήσουμε λοιπόν πως, η πεποίθηση των καταναλωτών για την εξέλιξη του πληθωρισμού, διαμορφώνει τη συμπεριφορά τους και αυτή με τη σειρά της τις τιμές. Ο κόσμος σήμερα είναι πολύ πιο περίπλοκος από αυτόν που έχουμε μελετήσει στο παρελθόν. Ο κόσμος αλλάζει σχήμα συνεχώς και είναι μπροστά από την κατανόηση των συγγραφέων, των καθηγητών και των επαγγελματιών.
Πού βρισκόμαστε
Ο πληθωρισμός σήμερα προκαλείται από ένα μοναδικό μείγμα υγειονομικών, οικονομικών, πολιτικών και γεωπολιτικών παραμέτρων. Τα παραπάνω διαταράσσουν την αντιστοίχιση προσφοράς – ζήτησης, που βρίσκεται σε δυναμική ισορροπία, και αποτελούν τη βάση της σταθερής τιμολόγησης. Καθώς ο Covid-19, αν και ελέγχεται, επιμένει και όλοι κάνουμε αλλαγές στον τρόπο ζωής και την κατανάλωσή μας, η ζήτηση θα συνεχίσει να είναι σχετικά ασταθής τόσο από καιρό σε καιρό όσο και από προϊόν σε προϊόν. Ταυτόχρονα, οι διακοπές εφοδιασμού που προκαλούνται τόσο από βραχυπρόθεσμες διακοπές λειτουργίας, για τους παραπάνω λόγους, όσο και μακροπρόθεσμα θεσμικά προβλήματα όπως περιορισμοί στη χωρητικότητα των λιμένων και κατακερματισμένες αλυσίδες εφοδιασμού είναι πιθανό να συνεχιστούν για κάποιο χρονικό διάστημα και να επαναλαμβάνονται περιοδικά. Ο πληθωρισμός αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά με την αύξηση των επιτοκίων. Τα επιτόκια αντιπροσωπεύουν το κόστος για την ανάληψη δανείων. Με υψηλότερα επιτόκια τα δάνεια γίνονται ακριβότερα και η ζήτηση τους μειώνεται. Με αυτό τον τρόπο όμως περιορίζεται και η οικονομική δραστηριότητα. Στον τομέα των κεφαλαιαγορών οι συνθήκες θα γίνουν εξαιρετικά δύσκολες αν ταυτόχρονα μειωθούν δραστικά οι αγορές από την ΕΚΤ κρατικών ομολόγων. Σε κάθε περίπτωση εύκολες λύσεις στο πρόβλημα δεν υπάρχουν, όμως ένα ελεγχόμενο επίπεδο πληθωρισμού είναι ουσιωδώς καλύτερο από την αποπληθωρισμό (μείωση των τιμών). Επίσης βέβαια είναι σπουδαίο να αποφευχθούν οι «πρόχειρες» και αντισυμβατικές προσεγγίσεις, αφού έχουμε και πρόσφατη διεθνή εμπειρία ότι οδηγούν σε τραγικές συνέπειες με μαθηματική ακρίβεια. Το μεγαλύτερο πρόβλημα δημιουργείται στα χαμηλότερα εισοδήματα που ουσιαστικά εξαντλούνται σε μηνιαία βάση για την κάλυψη των δαπανών διαβίωσης. Εδώ, οι αυξήσεις των τιμών έχουν ουσιαστική επίδραση στην αγοραστική αξία του διαθέσιμου εισοδήματος, που είναι περιορισμένο, και διαμορφώνουν ένα αίσθημα «φτωχοποίησης» ενώ οι ίδιες οι οικογένειες συνεχίζουν να κάνουν το ίδιο που έκαναν μήνες ή χρόνια πριν. Εδώ εντοπίζεται η μεγαλύτερη πρόκληση τόσο για την κεντρική τράπεζα όσο και για τις κυβερνήσεις. Μια άνοδος των επιτοκίων δε θα περιορίσει τη ζήτηση αυτών των οικογενειών για προϊόντα και υπηρεσίες (με την υπόθεση που αναφέραμε), ενώ μπορεί να αυξήσει περεταίρω το κόστος ζωής λόγω αύξησης του κόστους εξυπηρέτησης του στεγαστικού και άλλων δανείων. Από την άλλη γενικευμένες αυξήσεις στις αμοιβές θα ενισχύσουν τις πληθωριστικές πιέσεις που με τη σειρά τους θα δημιουργήσουν ένα φαύλο κύκλο.
Υπάρχει διέξοδος;
Ο πληθωρισμός δημιουργεί προβλήματα βραχυπρόθεσμα, μεσοπρόθεσμα και, αν δεν το διαχειριστούμε σοβαρά, μακροπρόθεσμα. Βραχυπρόθεσμα η άνοδος των τιμών πιέζει για άμεση κατανάλωση και αγορές διαρκών καταναλωτικών αγαθών που χάνουν την αξία τους με μικρότερη ταχύτητα. Μεσοπρόθεσμα διαμορφώνει ένα διαφορετικό σκηνικό για την οικονομία. Πιστεύω ότι σε διάστημα μεταξύ λίγων μηνών και δύο ετών, το πρόβλημα θα πρέπει να αντιμετωπιστεί ώστε να μη γίνει μόνιμο. Κάτι τέτοιο απαιτεί το συντονισμό όλων. Πρέπει να καταλάβουμε ότι πληθωρισμός σημαίνει αλλαγή συνθηκών. Άρα θα πρέπει να τον αντιμετωπίσουμε αλλάζοντας λίγο συνήθειες. Όλοι μαζί. Θα πρέπει να υποστηρίξουμε τις σωστές πολιτικές, να μην τις υποδαυλίσουμε. Η ζωή είναι γεμάτη εκπλήξεις. Δεν ξέρω αν μπορεί να είναι εύκολο να αλλάζουμε πεποιθήσεις και συμπεριφορές, αλλά είναι σίγουρα πολύ ενδιαφέρον να αρχίσουμε να τις προσαρμόζουμε και κυρίως να διαμορφώνουμε τη ζήτηση μας ανάλογα με τις τιμές. Αν η ζήτηση περιορίζεται αισθητά όταν οι τιμές αλλάζουν, η πλεονάζουσα προσφορά μπορεί να διορθώσει την κατάσταση. Σε ένα φανταστικό τόπο, όλοι μας με τη συμπεριφορά μας και τις επιλογές μας, θα δημιουργούσαμε ένα ουσιαστικό ανάχωμα στις πληθωριστικές πιέσεις αμέσως με την εμφάνισή τους. Στον γαλάζιο πλανήτη όμως, θα περιμένουμε και τις δράσεις των κεντρικών τραπεζών που άλλωστε, έχουν και την ευθύνη της νομισματικής σταθερότητας.
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
