Το παγκόσμιο όραμα του Joe Biden είναι πολύ άτολμο και απαισιόδοξο

Στη δεκαετία του 1940 και στις αρχές της δεκαετίας του 1950 η Αμερική οικοδόμησε μια νέα παγκόσμια τάξη μέσα από το χάος του πολέμου. Παρά τις ελλείψεις της, διατήρησε την ειρήνη μεταξύ των υπερδυνάμεων και στήριξε δεκαετίες ανάπτυξης, που έβγαλαν δισεκατομμύρια από τη φτώχεια. Σήμερα αυτή η τάξη, η οποία βασίζεται σε παγκόσμιους κανόνες, ελεύθερες αγορές και στην αμερικανική υπόσχεση να τα διατηρήσει αμφότερα, φθείρεται. Ο τοξικός κομματισμός στο εσωτερικό έχει διαβρώσει την εμπιστοσύνη στην αμερικανική κυβέρνηση. Η χρηματοπιστωτική κρίση του 2007-09 κλόνισε την πίστη στις αγορές. Οι αποτυχίες της Αμερικής στο Ιράκ και το Αφγανιστάν υπονόμευσαν τον ισχυρισμό της περί διάδοσης της δημοκρατίας. Σήμερα οι περισσότερες χώρες αρνούνται να ακούσουν τις εκκλήσεις της για επιβολή κυρώσεων στη Ρωσία. Επιπλέον, η άνοδος της Κίνας ώθησε τους Αμερικανούς πολιτικούς να υιοθετήσουν μια πιο εγωιστική, μηδενικού αθροίσματος προσέγγιση στη γεωπολιτική.

Η άνοδος της Κίνας έχει παράλληλα αυξήσει την απειλή πολέμου. Σε συνομιλία του με τον Economist, ο Henry Kissinger, ο οποίος θα γίνει 100 ετών αυτόν τον μήνα, προειδοποιεί ότι η Κίνα και η Αμερική βρίσκονται «στον δρόμο» προς την αντιπαράθεση. «Και οι δύο πλευρές έχουν πειστεί ότι η άλλη αντιπροσωπεύει στρατηγικό κίνδυνο», δηλώνει. Το διακύβευμα δεν θα μπορούσε να είναι υψηλότερο: και οι δύο διαθέτουν πυρηνικά όπλα. Και οι δύο ασχολούνται επίσης με την απρόβλεπτη τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ). Ο πρεσβύτερος πολιτικός άνδρας των γηραιότερων πολιτικών ανησυχεί ότι, όπως ακριβώς πριν από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι υπερδυνάμεις θα κατευθυνθούν προς την καταστροφή.

Από το 2021, όταν εγκαταστάθηκε στο Οβάλ Γραφείο, ο Joe Biden ανέπτυξε μια νέα στρατηγική για τη διατήρηση της αμερικανικής υπεροχής και τη μείωση του κινδύνου συγκρούσεων. Ο Jake Sullivan, ο τελευταίος από τους διαδόχους του κ. Kissinger ως σύμβουλος εθνικής ασφάλειας, έδωσε πρόσφατα την πληρέστερη μέχρι στιγμής περιγραφή του δόγματος Biden. Η αφήγησή του συνυφαίνει την ευημερία της μεσαίας τάξης, την άμυνα και την κλιματική αλλαγή. Αποκηρύσσει τη «συναίνεση της Ουάσινγκτον» περί ελεύθερης αγοράς και καλεί την κυβέρνηση να διαδραματίσει έναν πιο καταλυτικό ρόλο στην κοινωνία, με μεγάλη έμφαση στην εθνική ασφάλεια.

Αυτό σημαίνει υπερδραστήρια βιομηχανική πολιτική. Μεγάλες επιδοτήσεις θα ενεργοποιήσουν τις ιδιωτικές επενδύσεις στους ημιαγωγούς και την καθαρή ενέργεια. Οι έλεγχοι των εξαγωγών θα δημιουργήσουν «μια μικρή αυλή και έναν ψηλό φράχτη», για να κρατήσουν επιλεγμένη τεχνολογία με πιθανές στρατιωτικές χρήσεις μακριά από μη φιλικά χέρια. Ταυτόχρονα, η κυβέρνηση μαλακώνει τη ρητορική της. Αντί για «αποσύνδεση» από την οικονομία της Κίνας, μιλάει για «ελαχιστοποίηση των κινδύνων». Θέλει να βρει κοινό έδαφος για την κλιματική αλλαγή, το αφρικανικό χρέος και την Ουκρανία. Στις 10 και 11 Μαΐου ο κ. Sullivan πέρασε οκτώ ώρες με τον Κινέζο ομόλογό του, στην πρώτη επαφή υψηλού επιπέδου εδώ και μήνες.

Πίσω από το δόγμα κρύβεται η πεποίθηση ότι ένας ενάρετος κύκλος μπορεί να κάνει την Αμερική και τον κόσμο πιο ασφαλή. Η κρατική παρέμβαση και ο προστατευτισμός θα δώσουν ώθηση στη βιομηχανία, βοηθώντας τη μεσαία τάξη και κατευνάζοντας τους λαϊκιστικούς πυρετούς της Αμερικής. Η λιγότερο ασταθής ηγεσία (μετά την ηγεσία του Donald Trump) θα αποκαταστήσει το κύρος της Αμερικής στο εξωτερικό, ακόμα και αν η ομάδα Biden παραβιάσει μερικούς παγκόσμιους οικονομικούς κανόνες. Η σχέση με την Κίνα θα τύχει διαχείρισης «στρατηγικής ωριμότητας». Προληπτικά, η Αμερική θα συνεχίσει να δαπανά μεγάλα ποσά για τις στρατιωτικές της δυνάμεις, ώστε να αποτρέψει την επιθετικότητα της Κίνας.

Θα λειτουργήσει το νέο δόγμα; Μετά το χάος των ετών της προεδρίας Trump, η δέσμευση του κ. Biden στη διπλωματία είναι ευπρόσδεκτη. Θα παρουσιαστεί στη Σύνοδο Κορυφής της G7 αυτήν την εβδομάδα. Δίκαια δηλώνει ότι η αμερικανική εξωτερική πολιτική πρέπει να αντιμετωπίσει τις νέες προκλήσεις, από τον κινεζικό εξαναγκασμό μέχρι την κλιματική αλλαγή. Ωστόσο, ειδικά όταν συγκρίνεται με την τάξη πραγμάτων μετά το 1945, το δόγμα Biden είναι πλημμελές. Η διάγνωσή του για τα προβλήματα της Αμερικής είναι υπερβολικά απαισιόδοξη και ορισμένες από τις συνταγές του θα έκαναν την Αμερική πιο αδύναμη.

Ας ξεκινήσουμε με την οικονομία. Παρά τα όσα πιστεύουν πολλοί, η οικονομική ισχύς της Αμερικής δεν μειώνεται. Με το 4% του παγκόσμιου πληθυσμού, παράγει το 25% της παγκόσμιας παραγωγής, ποσοστό που δεν έχει αλλάξει από το 1980. Καμία άλλη μεγάλη χώρα δεν είναι τόσο ευημερούσα ή καινοτόμος. Όπως σημειώσαμε την προηγούμενη εβδομάδα, το μέγεθος της κινεζικής οικονομίας είναι απίθανο να ξεπεράσει ποτέ κατά πολύ αυτό της αμερικανικής. Η κύρια πηγή της δύναμης της Αμερικής είναι η δημιουργική καταστροφή και οι ανοικτές αγορές σε μια παγκόσμια οικονομία βασισμένη σε κανόνες. Έτσι, αν και ο κ. Biden δίκαια ενισχύει το κοινωνικό δίκτυο ασφαλείας, το κρατικοδίαιτο, απομονωμένο οικονομικό του όραμα μπορεί τελικά να διαβρώσει το βιοτικό επίπεδο και την αμερικανική επιρροή.

Το δόγμα Biden επιδιώκει να σταθεροποιήσει τις σχέσεις με μια αυταρχική και παρανοϊκή Κίνα. Σε αυτό το έργο του εμποδίζεται από ένα δεύτερο ελάττωμα: μπερδεύει τις νόμιμες πολιτικές με την κάμψη των κανόνων του America-first. Ο κ. Sullivan θέλει να συνδυάσει τους ελέγχους των εξαγωγών με το συνεργατικό εμπόριο και την κούρσα των εξοπλισμών με τη συνεργασία. Ωστόσο, οι ηγέτες της Κίνας πιστεύουν ότι αυτή η στρατηγική έχει σκοπό να κρατήσει την Κίνα κάτω. Η θέση της Αμερικής θα ήταν ισχυρότερη αν οι έλεγχοι των εξαγωγών δεν επεκτείνονταν συνεχώς, αν οι δασμοί της εποχής Trump δεν ήταν ακόμη σε ισχύ και αν οι πολιτικοί της δεν ανταγωνίζονταν να ξεπεράσουν ο ένας τον άλλον στο ζήτημα της Κίνας. Η έλλειψη συμφωνίας για το εμπόριο καθιστά τα πάντα δυσκολότερα. Αφήστε τους κανόνες για την ΑΙ, η Αμερική και η Κίνα δεν έχουν κανένα σύστημα για τον έλεγχο των πυρηνικών όπλων: το οπλοστάσιο της Κίνας σχεδόν θα τετραπλασιαστεί μέχρι το 2035.

Το τελευταίο τρωτό σημείο αφορά τους συμμάχους. Ο κ. Biden υποστήριξε την Ουκρανία και αναζωογόνησε το ΝΑΤΟ και τις συμμαχίες στην Ασία. Ωστόσο, ο απρόβλεπτος οικονομικός εθνικισμός της Αμερικής και η απροθυμία της να προσφέρει πρόσβαση στις αγορές της υπονομεύει την επιρροή της. Η Ευρώπη φοβάται μια κούρσα επιδοτήσεων και ανησυχεί ότι η κλιμάκωση των εντάσεων με την Κίνα θα της προκαλέσει σοβαρή ζημιά: οι υπολογισμοί μας δείχνουν ότι η οικονομία της Γερμανίας είναι διπλάσια εκτεθειμένη στην Κίνα απ’ ό,τι η αμερικανική. Η αποσύνθεση των παγκόσμιων κανόνων επιταχύνει την υιοθέτηση μιας συναλλακτικής προσέγγισης της εξωτερικής πολιτικής από τις αναδυόμενες οικονομίες. Η τάξη μετά το 1945 στηρίχθηκε στην αμερικανική σταθερότητα: κάθε κυβέρνηση καθοδηγούνταν από προβλέψιμα συμφέροντα. Σήμερα σύμμαχοι και εχθροί γνωρίζουν ότι μετά τις εκλογές του 2024 μπορεί να ακολουθήσει χάος. Η επανεμφάνιση του Trump δεν είναι λάθος του κ. Biden, αλλά καθιστά ζωτικής σημασίας το να είμαστε προβλέψιμοι και ανοιχτοί τώρα.

Ελεύθερη, ανοικτή και προβλέψιμη

Οι Αμερικανοί πρέπει να πειστούν ότι μια πιο αισιόδοξη προσέγγιση με θετικό άθροισμα είναι προς το συμφέρον τους. Αυτό είναι το κλειδί που θα κρατήσει τη χώρα τους ισχυρή και θα ξεκλειδώσει μια καλύτερη εξωτερική πολιτική, επιτρέποντάς της να συμβάλει στη χάραξη νέων παγκόσμιων κανόνων για το εμπόριο, το κλίμα, την ΑΙ και πολλά άλλα, στους οποίους μπορούν να βασιστούν οι παλιοί και οι νέοι σύμμαχοι. Μια τέτοια αναζωογονημένη παγκόσμια τάξη θα είναι η καλύτερη άμυνα απέναντι σε μια αυταρχική τάξη υπό την ηγεσία της Κίνας. Δυστυχώς, το δόγμα Biden αποτυγχάνει να ανατρέψει το αφήγημα της αμερικανικής παρακμής και, υπό αυτή την έννοια, δεν έχει επιλύσει την ένταση μεταξύ της τοξικής πολιτικής της χώρας και του ρόλου της ως άξονα μιας φιλελεύθερης τάξης. Αν η Αμερική δεν κοιτάξει τον κόσμο με αυτοπεποίθηση, θα δυσκολευτεί να ηγηθεί.

© 2023 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com