THEPOWERGAME
Οι εταιρείες εξόρυξης πέρασαν μεγάλο μέρος της τελευταίας δεκαετίας στα κακά βιβλία των επενδυτών. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 2000 και στις αρχές της δεκαετίας του 2010, ο κλάδος, στοιχηματίζοντας ότι η άνοδος των τιμών των βασικών εμπορευμάτων που προκάλεσε η οικονομική άνοδος της Κίνας θα συνεχιστεί, σπατάλησε σε επενδύσεις και δημιούργησε μεγάλα χρέη στην όλη διαδικασία. Σύμφωνα με την εταιρεία συμβούλων PWC, στο αποκορύφωμα της φρενίτιδας, το 2013, οι συνδυασμένες κεφαλαιουχικές δαπάνες των 40 μεγαλύτερων εξορυκτικών εταιρειών του κόσμου με βάση την αγοραία αξία έφτασαν τα 130 δισ. δολάρια, σχεδόν τα τέσσερα πέμπτα των κερδών τους προ φόρων, τόκων και αποσβέσεων (EBITDA). Αυτό το όργιο δαπανών δημιούργησε τεράστια αμηχανία στα αφεντικά των ορυχείων όταν η οικονομική ανάπτυξη στην Κίνα επιβραδύνθηκε, οδηγώντας σε κατακόρυφη πτώση των τιμών των εμπορευμάτων και των κερδών του κλάδου.
Οι ανθρακωρύχοι πέρασαν τα χρόνια που ακολούθησαν προσπαθώντας να βάλουν μια τάξη στο χάος. Το 2015 απομειώθηκαν περιουσιακά στοιχεία αξίας άνω των 50 δισ. δολαρίων. Η BHP, η πολυτιμότερη μεταλλευτική εταιρεία στον κόσμο, διαχώρισε τις λιγότερο αγαπημένες περιοχές της για να συγκεντρώσει χρήματα και να απλοποιήσει την εκτεταμένη επιχείρησή της. Κι άλλες ακολούθησαν το παράδειγμά της. Τα χρήματα που συγκέντρωσαν χρησιμοποιήθηκαν περισσότερο για την αποπληρωμή των χρεών τους παρά για τη χρηματοδότηση νέων έργων.
Έκτοτε, τα κέρδη και οι τιμές των εμπορευμάτων έχουν ανακάμψει. Οι επενδύσεις όχι. Το 2022 οι 40 μεγαλύτεροι μεταλλωρύχοι μαζί επένδυσαν 75 δισ. δολάρια, ποσό που αντιστοιχεί μόλις στο ένα τέταρτο του EBITDA (βλ. διάγραμμα 1). Οι αναλυτές υπολογίζουν ότι η BHP, η οποία στις 20 Φεβρουαρίου ανακοινώνει τα αποτελέσματά της για το δεύτερο εξάμηνο του 2023, επένδυσε πέρυσι περίπου 7 δισ. δολάρια, – το ένα τρίτο του ποσού που δαπάνησε το 2013.
Αυτό δημιουργεί πρόβλημα. Σύμφωνα με την Energy Transitions Commission, ένα κέντρο μελετών, από σήμερα έως το 2050, για την απαλλαγή της παγκόσμιας οικονομίας από τον άνθρακα θα χρειαστούν 6,5 δισεκατομμύρια τόνοι μετάλλων. Αν και έχει δοθεί μεγάλη έμφαση στο λίθιο και το νικέλιο που απαιτούνται για τις μπαταρίες, αυτό είναι μόνο ένα μέρος της εικόνας. Βάσει υπολογισμών, για να καλυφθούν οι ανάγκες για τα πάντα, από ανεμογεννήτριες έως ηλεκτρικά οχήματα, θα χρειαστούν ετησίως 170 εκατ. τόνοι χάλυβα, κυρίως σιδηρομετάλλευμα, – πάνω από δέκα φορές η σημερινή παγκόσμια παραγωγή. Για την επέκταση και την αναβάθμιση των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας θα απαιτηθούν τεράστιες ποσότητες χαλκού. Η ζήτηση για αλουμίνιο, κοβάλτιο, γραφίτη και πλατίνα θα αυξηθεί επίσης σημαντικά, κάτι που θα απαιτήσει πολλές ανατινάξεις και γεωτρήσεις, οι οποίες πρέπει να ξεκινήσουν τώρα. Γιατί όμως δεν γίνεται τίποτα;
Ένας λόγος για τον οποίο οι μεταλλωρύχοι διστάζουν να βάλουν το χέρι στη τσέπη είναι ότι εξακολουθούν να προσπαθούν να κερδίσουν την εμπιστοσύνη των επενδυτών. Η αξία του δείκτη MSCI World Metals and Mining Index, ο οποίος παρακολουθεί τις τιμές των μετοχών του κλάδου, έχει αυξηθεί κατά περίπου 10% την τελευταία δεκαετία, σε σύγκριση με τον διπλασιασμό των παγκόσμιων χρηματιστηρίων στο σύνολό τους (βλ. διάγραμμα 2). Σήμερα, οι αποδόσεις των νέων έργων του κλάδου είναι περίπου 7%. Τέτοιες αποδόσεις είναι δύσκολο να πωληθούν στους επενδυτές όταν η απόδοση των εταιρικών ομολόγων επενδυτικής βαθμίδας στην Αμερική είναι πάνω από 5%.
Επιφυλακτικοί απέναντι στις επικίνδυνες νέες εξελίξεις, οι μεταλλωρύχοι δίνουν προτεραιότητα στην επέκταση ή στην επιλεκτική απόκτηση υφιστάμενων περιοχών. Πέρυσι η BHP αγόρασε την OZ Minerals, μια αυστραλιανή εταιρεία εξόρυξης χαλκού, χρυσού και νικελίου, έναντι 6,4 δισ. δολαρίων. Επίσης, σύμφωνα με την S&P Global, μια εταιρεία παροχής δεδομένων, οι μεταλλευτικές εταιρείες επιστρέφουν περισσότερα χρήματα στους μετόχους μέσω μερισμάτων και επαναγορών από ό,τι ποτέ άλλοτε από το 2007.
Βέβαια, δεν είναι μόνο οι ανθρακωρύχοι και οι επιφυλακτικοί επενδυτές τους που ευθύνονται για την έλλειψη δραστηριότητας. Ο Mike Henry, διευθύνων σύμβουλος της BHP, σημειώνει ότι η επιχειρηματική δραστηριότητα έχει γίνει δυσκολότερη και ακριβότερη τα τελευταία χρόνια. Η αύξηση του κόστους εργασίας και του εξοπλισμού έχει συμπιέσει τις αποδόσεις, λέει ο Jonathan Price, επικεφαλής της Teck Resources, ενός καναδικού γίγαντα στον τομέα της εξόρυξης. Η τιμή των σχεδόν 9 δισ. δολαρίων για την ανάπτυξη του ορυχείου χαλκού Quebrada Blanca 2 στη Χιλή, το οποίο άνοιξε πέρυσι, ήταν σχεδόν διπλάσια από ό,τι είχε εκτιμηθεί το 2019.
Τα μέτρα που αναμένεται να λάβουν οι μεταλλωρύχοι για την ελαχιστοποίηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των ορυχείων έχουν επίσης διευρυνθεί σημαντικά, λέει ο James Whiteside της εταιρείας ερευνών Wood Mackenzie. Οι εταιρείες δεν μπορούν πλέον να βασίζονται απλώς σε γεννήτριες ντίζελ για την τροφοδοσία των εργοταξίων. Τους ζητείται όλο και περισσότερο είτε να συνδεθούν με το δίκτυο είτε να εγκαταστήσουν ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως ηλιακούς συλλέκτες. Οι κυβερνήσεις που ανησυχούν για τη χρήση του νερού έχουν υποχρεώσει τους ανθρακωρύχους να κατασκευάσουν εγκαταστάσεις αφαλάτωσης. Όλα αυτά έχουν αυξήσει το κόστος ακόμα περισσότερο.
Οι μεταλλωρύχοι, καθώς φοβούνται να απογοητεύσουν τους επενδυτές, έχουν γίνει πιο επιρρεπείς στο να διακόπτουν ή να ακυρώνουν έργα όταν το κόστος αυξάνεται ή οι τιμές πέφτουν. «Πρέπει πραγματικά να βρίσκεις το σθένος να σκέφτεσαι μακροπρόθεσμα», λέει ο Jakob Stausholm, το αφεντικό της Rio Tinto, της δεύτερης σε αξία μεταλλευτικής εταιρείας στον κόσμο. Αυτό δεν είναι πάντα εύκολο. Στις 15 Φεβρουαρίου η BHP δήλωσε ότι θα υποτιμήσει την αξία της επιχείρησης νικελίου της Δυτικής Αυστραλίας κατά 2,5 δισ. δολάρια ως απάντηση στο υψηλότερο κόστος και στην πτώση της τιμής του μετάλλου λόγω της αύξησης της προσφοράς στην Ινδονησία.
Ένας άλλος λόγος για την έλλειψη επενδύσεων των ανθρακωρύχων είναι οι θλιβερά χρονοβόρες διαδικασίες αδειοδότησης, οι οποίες καθυστερούν τα έργα και προσθέτουν αβεβαιότητα. Στην Αμερική η απόκτηση αδειών συχνά διαρκεί από επτά έως δέκα χρόνια, με τις εταιρείες να πρέπει να συμβουλεύονται διάφορες κυβερνητικές υπηρεσίες και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη. Σε ορισμένες χώρες οι περιβαλλοντικές ανησυχίες έχουν οδηγήσει στην ανάκληση των εγκρίσεων. Η σερβική κυβέρνηση ανακάλεσε την άδεια της Rio Tinto για ένα ορυχείο λιθίου αξίας 2,4 δισ. δολαρίων μετά από περιβαλλοντικές διαμαρτυρίες που ξέσπασαν το 2022.
Ένα άλλο ακανθώδες ζήτημα είναι η πρόσβαση στα πατρογονικά εδάφη των αυτόχθονων πληθυσμών. Στην Αμερική, η πλειονότητα των πόρων – 97% του νικελίου, 89% του χαλκού και 79% του λιθίου – βρίσκονται είτε σε καταυλισμούς ιθαγενών Αμερικανών είτε σε ακτίνα 56 χιλιομέτρων από αυτούς. Ένα παράδειγμα είναι το έργο Resolution Copper κοντά στο Φοίνιξ της Αριζόνα. Η περιοχή, που ανήκει από κοινού στην BHP και τη Rio Tinto, θα μπορούσε να καλύψει το ένα τέταρτο των σημερινών αναγκών της Αμερικής σε χαλκό, αλλά έχει συναντήσει σθεναρή αντίσταση από την κοινότητα των ιθαγενών Αμερικανών. Το 2020 ο πρώην διευθύνων σύμβουλος της Rio Tinto αναγκάστηκε να παραιτηθεί όταν η εταιρεία ανατίναξε δύο αρχαία βραχώδη καταφύγια των Αβοριγίνων στην Αυστραλία, προκαλώντας δημόσια κατακραυγή. Ο πρόεδρος της παραιτήθηκε το επόμενο έτος.
Ελάχιστα αφεντικά θέλουν να έχουν παρόμοια μοίρα. Άλλοι επίσης αποτρέπονται από τις δαπάνες σε μακρινές περιοχές όπου η διακυβέρνηση είναι φτωχή, από φόβο μήπως ενοχλήσουν τους επενδυτές που ενδιαφέρονται για τη βιωσιμότητα.
Καθώς οι δυτικοί ανθρακωρύχοι υποχωρούν, εισέρχονται άλλοι. Οι πλούσιες σε μετρητά εταιρείες του Κόλπου δείχνουν ενδιαφέρον. Η International Resource Holdings, μια εταιρεία εξόρυξης από τα Εμιράτα, αγοράζει το 51% της Mopani, μιας εταιρείας εξόρυξης χαλκού από τη Ζάμπια, έναντι 1,1 δισ. δολαρίων. Η κυβέρνηση των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων συμφώνησε να επενδύσει 1,9 δισ. δολάρια για την ανάπτυξη τουλάχιστον τεσσάρων ορυχείων στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό. Η Manara Minerals, ένα σαουδαραβικό fund που επενδύει στην εξόρυξη, κυνηγάει περισσότερες επενδύσεις μετά την αγορά μεριδίου στη μονάδα βασικών μετάλλων της Vale, μιας βραζιλιάνικης μεταλλευτικής εταιρείας, έναντι 3 δισ. δολαρίων πέρυσι. Το βασίλειο ερευνά επίσης τις δικές του αχανείς ερήμους για πόρους και έχει ανοίξει το δρόμο του σε ξένους μεταλλωρύχους. Διευκολύνει τη λειτουργία των ανθρακωρύχων υποστηρίζοντας την ανάπτυξη υποδομών, συμπεριλαμβανομένων των σιδηροδρόμων και των μονάδων αφαλάτωσης, λέει ο Bandar Alkhorayef, υπουργός εξόρυξης και βιομηχανίας.
Ωστόσο, η μεγαλύτερη απειλή για τους δυτικούς ανθρακωρύχους προέρχεται από την Κίνα. Το πρώτο εξάμηνο του 2023 οι επιχειρήσεις της επένδυσαν 10 δισ. δολάρια στο εξωτερικό σε μεταλλεία, 130% περισσότερα από ό,τι το πρώτο εξάμηνο του προηγούμενου έτους. Εννέα από τις 40 πολυτιμότερες εισηγμένες εταιρείες εξόρυξης στον κόσμο είναι σήμερα κινεζικές. Εταιρείες όπως η CMOC, η Minmetals και η Zijin Mining έχουν αποκτήσει περιουσιακά στοιχεία από τη Βολιβία και την Μποτσουάνα μέχρι τη Σερβία και το Σουρινάμ. Πολλές από αυτές τις εταιρείες υποστηρίζονται από κρατικές τράπεζες ή επενδυτικά κεφάλαια. Σε σύγκριση με τις δυτικές μεγάλες εταιρείες, αντιμετωπίζουν λιγότερες πιέσεις από τους μετόχους να περιορίσουν τις δαπάνες.
Οι δυτικές κυβερνήσεις, θορυβημένες από τον αυξανόμενο έλεγχο που ασκεί η Κίνα στα αγαθά που απαιτούνται για την ενεργειακή μετάβαση, έχουν στραφεί στη διπλωματία. Το 2022 η Αμερική δημιούργησε τη Σύμπραξη Ασφάλειας Ορυκτών Πρώτων Υλών (Minerals Security Partnership – MSP) με διάφορους συμμάχους προκειμένου να διοχετεύσει επενδύσεις στην εξόρυξη και επεξεργασία κρίσιμων μετάλλων. Αυτόν τον μήνα η Ιαπωνία, υπό την αιγίδα της MSP, υπέγραψε συμφωνία με τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό για την επέκταση των «επιχειρηματικών ευκαιριών». Η Αμερική φέρεται επίσης να βρίσκεται σε συζητήσεις με την ΕΕ για να συνεργαστεί με χώρες πλούσιες σε πόρους και να διευκολύνει έργα. Ωστόσο, όσο οι επενδυτές είναι άτολμοι, το κόστος παραμένει υψηλό και η διαδικασία αδειοδότησης συνεχίζει να κινείται σε ρυθμούς χελώνας, οι μεταλλωρύχοι δεν αναμένεται να σηκώνουν τα μανίκια άμεσα.
© 2024 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
