Μια από τις μεγαλύτερες μεταρρυθμίσεις συνταξιοδοτικών συστημάτων στην Ευρώπη αρχίζει να διαμορφώνει νέες ισορροπίες στις αγορές κρατικών ομολόγων, με πιθανές επιπτώσεις σε ολόκληρη την ευρωζώνη. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) προειδοποιεί ότι η μετάβαση του ολλανδικού συστήματος από το μοντέλο καθορισμένων παροχών σε καθορισμένων εισφορών θα μπορούσε να οδηγήσει σε μαζικές ρευστοποιήσεις ομολόγων μεγάλης διάρκειας και συναλλαγών αντιστάθμισης κινδύνου επιτοκίων.
Καθώς οι κεντρικές τράπεζες περιορίζουν τους ισολογισμούς τους και οι κυβερνήσεις αυξάνουν τις εκδόσεις χρέους για άμυνα και υποδομές, η πιθανή μείωση της ζήτησης από τα ολλανδικά συνταξιοδοτικά ταμεία έρχεται να επιβαρύνει μια ήδη εύθραυστη ισορροπία προσφοράς και ζήτησης στις αγορές ομολόγων, μεταδίδει το Bloomberg.
Ομόλογα και ΕΚΤ: Προειδοποίηση για μετατόπιση της ζήτησης
Η μεταρρύθμιση του ολλανδικού συνταξιοδοτικού συστήματος ενδέχεται να οδηγήσει σε ένα κύμα πωλήσεων σε ομόλογα μεγάλης διάρκειας και σε συμβόλαια ανταλλαγής επιτοκίων (interest-rate swaps), προειδοποίησε η ΕΚΤ.
Στην Έκθεσή της για τη Χρηματοπιστωτική Σταθερότητα (Financial Stability Review), η ΕΚΤ επισημαίνει ότι η ζήτηση για αυτά τα χρηματοπιστωτικά μέσα θα μειωθεί, καθώς τα ολλανδικά συνταξιοδοτικά ταμεία μεταβαίνουν από ένα σύστημα καθορισμένων παροχών (defined benefit) σε ένα σύστημα καθορισμένων εισφορών (defined contribution), που θεωρείται καταλληλότερο για μια γηράσκουσα κοινωνία.
Η κομβική σημασία των ολλανδικών ταμείων στην αγορά ομολόγων
Αν και η μεταρρύθμιση έχει προαναγγελθεί εδώ και χρόνια και εξελίσσεται σταδιακά, το ολλανδικό συνταξιοδοτικό σύστημα διαδραματίζει εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στις ευρωπαϊκές αγορές επιτοκίων. Σύμφωνα με την ΕΚΤ, αντιπροσωπεύει περίπου το 65% των τοποθετήσεων των συνταξιοδοτικών ταμείων της ευρωζώνης σε κρατικά ομόλογα.
Οι μεταβολές στη ζήτηση αποκτούν ακόμη μεγαλύτερη σημασία τη στιγμή που οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις στρέφονται σε αυξημένες δαπάνες για άμυνα και υποδομές, ενώ παγκοσμίως οι εκδόσεις νέου χρέους αυξάνονται, αναφέρει το Bloomberg. Νωρίτερα μέσα στο 2025, οι αποδόσεις των ομολόγων μεγάλης διάρκειας ανήλθαν σε πολυετή υψηλά επίπεδα, εν μέσω επεισοδίων έντονης μεταβλητότητας.
Η απόσυρση της ΕΚΤ από τα ομόλογα και ο ρόλος των ιδιωτών επενδυτών
Καθώς οι κεντρικές τράπεζες -μεταξύ των οποίων και η ΕΚΤ- συρρικνώνουν τα χαρτοφυλάκια ομολόγων που συσσώρευσαν κατά τα χρόνια της ποσοτικής χαλάρωσης, αυξάνεται η ανάγκη οι ιδιώτες επενδυτές να απορροφήσουν τη νέα προσφορά στην αγορά.
«Η ζήτηση για μακροπρόθεσμο χρέος από ορισμένους θεσμικούς επενδυτές, κυρίως τα ολλανδικά συνταξιοδοτικά ταμεία, είναι πλέον χαμηλότερη», αναφέρει η ΕΚΤ στην έκθεσή της. «Ως αποτέλεσμα, οι επενδυτές ενδέχεται να απαιτήσουν υψηλότερες αποδόσεις, προκειμένου να απορροφηθούν οι νέες εκδόσεις, ή να προτιμηθεί μια βραχύτερη διάρκεια ωρίμανσης».
Προσεκτική μετάβαση και αυξημένη επιφυλακή για τα ομόλογα
Μέχρι στιγμής, η αναπροσαρμογή της καμπύλης των swaps στην ευρωζώνη εξελίσσεται με ομαλό τρόπο. Παρ’ όλα αυτά, η ΕΚΤ δεν είναι ο μόνος θεσμός που προειδοποιεί για ενδεχόμενες απότομες διακυμάνσεις στις τιμές καθώς προχωρά η μετάβαση.
Η ολλανδική κεντρική τράπεζα ανακοίνωσε ότι συνεργάζεται στενά με τον κλάδο «ώστε να διασφαλιστεί μια ομαλή και προσεκτική μετάβαση», ενώ η Bank of America προειδοποίησε πως θα διατηρήσει πλήρως στελεχωμένα τα trading desks της στο τέλος του έτους για να αντιμετωπίσει πιθανή μεταβλητότητα.
Η διαδικασία μετάβασης θα κατανεμηθεί στα επόμενα δύο χρόνια. Το πρώτο εξάμηνο του 2026 θεωρείται κρίσιμο τεστ, καθώς περίπου το 35% των περιουσιακών στοιχείων του ολλανδικού συνταξιοδοτικού συστήματος προβλέπεται να ενταχθεί στο νέο καθεστώς, σύμφωνα με ανάλυση της BNP Paribas. Τα συνολικά υπό διαχείριση κεφάλαια ανέρχονται σε περίπου 1,9 τρισ. ευρώ, βάσει στοιχείων της ολλανδικής κεντρικής τράπεζας.
Καμπύλη επιτοκίων, swaps και οι νέες ισορροπίες
Στο νέο σύστημα, τα συνταξιοδοτικά ταμεία θα έχουν μικρότερη ανάγκη για μακροπρόθεσμη αντιστάθμιση κινδύνου επιτοκίων. Καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, πολλοί επενδυτές πόνταραν σε μια πιο απότομη καμπύλη αποδόσεων -δηλαδή οι αποδόσεις των μακροπρόθεσμων ομολόγων να αυξηθούν περισσότερο από εκείνες των βραχυπρόθεσμων- ως αποτέλεσμα της ολλανδικής μετατόπισης.
Το φθινόπωρο, αυτή η τάση κάμφθηκε, καθώς εκφράστηκαν αμφιβολίες για το πόσα ταμεία ήταν έτοιμα να περάσουν στο νέο σύστημα και ποιες θα ήταν τελικά οι ανάγκες τους σε αντιστάθμιση κινδύνου. Ωστόσο, τις τελευταίες εβδομάδες η τάση επανήλθε, με τους αναλυτές να αποδίδουν την εξέλιξη στο γεγονός ότι περισσότερα ολλανδικά συνταξιοδοτικά ταμεία έλαβαν το «πράσινο φως» από τις ρυθμιστικές αρχές για να προχωρήσουν στη μετάβαση.
Η διαφορά μεταξύ των επιτοκίων swaps δεκαετίας και τριακονταετίας διαμορφώνεται πλέον περίπου στις 32 μονάδες βάσης – στο υψηλότερο επίπεδο από το 2021 – ενώ στις αρχές του έτους βρισκόταν κοντά στις μείον 20 μονάδες βάσης, υπογραμμίζοντας τη θεαματική αναστροφή των προσδοκιών στην αγορά.
