Ο νέος Πτωχευτικός Kώδικας (ν. 4738/2020) τέθηκε σε ισχύ, εν μέρει μόνο, την 1η Μαρτίου, με εναρκτήριο το νέο πλαίσιο εξυγίανσης επιχειρήσεων.
Καθώς ο νέος Πτωχευτικός κώδικας δεν έχει ακόμη τεθεί στο σύνολό του σε ισχύ, δεν φαίνεται ενδεδειγμένη, η διατύπωση απόψεων, πριν αποκτήσουμε ορισμένα, τουλάχιστον, απτά παραδείγματα της εφαρμογής του στην πράξη. Τότε θα φανεί εάν το διευρυμένο από άποψη υποκειμένων και αντικειμένων πεδίο εφαρμογής του νέου πτωχευτικού (φυσικά και νομικά πρόσωπα ιδιωτικό και δημόσιο χρέος) θα συμβάλλει στην περαιτέρω διαχείριση της αδυναμίας εξυπηρέτησης ιδιωτικού χρέους, σε όποια έκταση αυτή απέμεινε από το παρελθόν, αλλά και της μελλοντικής, που όλοι απευχόμαστε να υπάρξει. Η πράξη, επίσης, θα δείξει, εάν ο ευρύς συνδυασμός εξωδικαστικών και δικαστικών διαδικασιών, είναι αποτελεσματικός.
Ακριβές είναι ότι οι εξωδικαστικές διαδικασίες, που τις συναντάμε ήδη στο ν. 3869/2010 (στο πλαίσιο του οποίου δεν λειτούργησαν), δεν έχουν δώσει μέχρι σήμερα (βλ. λ.χ. τον εξωδικαστικό μηχανισμό του ν. 4469/2017) τα προσδοκώμενα αποτελέσματα, παρά το γεγονός ότι οι νόμοι αναμφίβολα κινήθηκαν προς την ορθή κατεύθυνση, που είναι η απλούστευση της ρύθμισης και ανάκτησης οφειλών, καθώς επίσης και η αποφυγή των εξ ορισμού χρονοβόρων δικαστικών διαδικασιών. Γιατί μέχρι και σήμερα η δικαστική επίλυση διαφορών είναι η κυρίαρχη στις προτιμήσεις των συναλλασσομένων.
Πώς όμως διαμορφώνεται σήμερα το τοπίο, κατά το χρόνο που αρχίζει να ισχύει ο νέος πτωχευτικός κώδικας;
- H περίοδος 2009-2015, λειτούργησε απαγορευτικά, ιδίως για την ομαλή εξυπηρέτηση ή και ρύθμιση του ιδιωτικού χρέους. Με πρώτους τους περιορισμούς του 2009 για την απαγόρευση διαδικασιών ατομικής ρευστοποίησης (ή άλλως διαδικασιών αναγκαστικής εκτέλεσης για την είσπραξη των μη εξυπηρετούμενων δανείων), που ίσχυσαν μέχρι τα τέλη του 2015, και αφορούσαν επιχειρηματικές οφειλές ύψους μέχρι 200.000 ευρώ. Αυτή η γενική απαγόρευση (συνυφασμένη με την οικονομική κρίση της χώρας), μας έδωσε την πρώτη θέση μεταξύ των κρατών μελών της Ευρωζώνης σε ποσοστό μη εξυπηρετούμενων δανείων.
- Το μετέπειτα νομοθετικό πλαίσιο καθόρισε εν πολλοίς ο ν. 4224/2013 (για τη διαχείριση του ιδιωτικού χρέους). Το εκεί αρχικά προβλεπόμενο Κυβερνητικό Συμβούλιο Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους λειτούργησε έκτοτε κυρίως με τη συνδρομή της Ειδικής Γραμματείας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους
- Προβλέφθηκε η σύνταξη Κώδικα Δεοντολογίας Τραπεζών, που συντάχθηκε και ισχύει έκτοτε, ως εξωδικαστική διαδικασία.
- Τροποποιήθηκε και παρατάθηκε κατ’ επανάληψη ο ν. 3869/2010 (ρύθμιση οφειλών φυσικών προσώπων), με κυρίαρχη την προστασία της πρώτης κατοικίας. Η πράξη δεν μπόρεσε να ανταποκριθεί ούτε στο πλήθος των αιτήσεων, που υποβλήθηκαν, ούτε και στο χρόνο εκδίκασής τους. Το αποτέλεσμα ήταν 10 χρόνια μετά και με δικασίμους να φτάνουν, σε ορισμένα Ειρηνοδικεία, σε ορίζοντα 10ετίας να απαιτηθεί και νέα νομοθετική ρύθμιση (ν. 4745/2020) για να καταστεί περίπου υποχρεωτική η συντομότερη εκδίκασή των ακόμη και σήμερα εκκρεμών αιτήσεων με την ελπίδα να εκκαθαριστούν όλες οι εκκρεμείς υποθέσεις.
- Ο ν. 4307/2014, που ήταν η πρώτη νομοθετική πρωτοβουλία αμέσως μετά την σταδιακή άρση των περιορισμών εκτελέσεως, λειτούργησε, με σημαντικά αποτελέσματα ιδίως στον τομέα της ειδικής διαχείρισης.
- Ο ν. 4354/2015, αποτέλεσε μία ιδιαίτερα σοβαρή και πρωτοποριακή για τη χώρα προσπάθεια για τη λεγόμενη δευτερογενή αγορά των δανειακών συμβάσεων, παράλληλα δε, προέβλεψε και ρύθμισε την σύσταση, εποπτεία και λειτουργία των εταιρειών διαχείρισης.
- Ο ν. 4469/2017 υπήρξε η πρώτη προσπάθεια διαχείρισης των υπεχρεωμένων επιχειρήσεων. Ωστόσο, δεν απέδωσε τα αναμενόμενα.
- Την τριετία 2016-2019 το Ιδιωτικό Χρέος, μετά από όλες τις παραπάνω νομοθετικές πρωτοβουλίες, περιορίστηκε σημαντικά
- Επομένως εάν πράγματι έχουμε προσπαθήσει πολύ σε νομοθετικό επίπεδο, εάν όλοι αποκτήσαμε την αναγκαία τεχνογνωσία να κινούμαστε συντονισμένα, εάν έχουμε αφήσει πίσω μας τα δύσκολα, ώστε το ιδιωτικό χρέος να έχει γίνει πλέον διαχειρίσιμο, ναι τότε ο νέος πτωχευτικός κώδικας θα λειτουργήσει σε ένα περιβάλλον σταθερότητας, με την επιφύλαξη βέβαια όποιων ευρωπαϊκών προσαρμογών και εξελίξεων υπάρξουν στον τομέα αυτό.
