Κάποτε, τα ξενοδοχεία Ξενία ήταν συνώνυμα της οργανωμένης τουριστικής ανάπτυξης στην Ελλάδα. Σήμερα, πολλά από αυτά στέκουν σιωπηλά, μάρτυρες ενός φιλόδοξου κρατικού σχεδίου που άφησε έντονο το αποτύπωμά του στην ιστορία της ελληνικής αρχιτεκτονικής και του τουρισμού.
Το Ξενία Ναυπλίου © Thefashionbible
Μια Ελλάδα που συστήνεται στον κόσμο
Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Ελλάδα προσπαθούσε να επανεκκινήσει την οικονομική της δραστηριότητα και να ξαναχτίσει το τουριστικό της προφίλ. Οι κρατικοί μηχανισμοί ενεργοποιήθηκαν εκ νέου και, με βάση έναν νέο νομικό πλαίσιο που ετέθη σε εφαρμογή το 1950, ξείνησε η συστηματική προσέγγιση του τουρισμού ως αναπτυξιακού μοχλού. Σε αυτό το πλαίσιο, η Ελληνική Γραμματεία Τουρισμού μετασχηματίζεται σε Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού (ΕΟΤ) το 1951, με μια νέα αποστολή και στρατηγική.
Καθοριστικό ρόλο σε αυτή τη φάση έπαιξαν δύο προσωπικότητες: ο Δημήτρης Παπαευστρατίου, στέλεχος της American Express και έμπειρος γνώστης του τουρισμού ήδη από την προπολεμική του δράση στην Ελληνική Περιηγητική Λέσχη, και ο Νικόλαος Φωκάς, νομικός και πολιτικός. Από θέσεις-κλειδιά στον ΕΟΤ, συνέβαλαν στο να διαμορφωθεί ένα συγκροτημένο, πολυδιάστατο σχέδιο τουριστικής ανάπτυξης, που εκτεινόταν από την προβολή της χώρας μέχρι και τον σχεδιασμό των ίδιων των υποδομών.
Το Ξενία Ναυπλίου © Thefashionbible
Η περίοδος αυτή, ωστόσο, δεν μπορεί να γίνει κατανοητή χωρίς να λάβετε υπόψη σας τον ρόλο των Αμερικανών συμβούλων που δραστηριοποιούνταν τότε στην Ελλάδα, στο πλαίσιο του Σχεδίου Μάρσαλ. Ήταν ήδη σαφές ότι η χώρα δεν είχε τις προϋποθέσεις να εξελιχθεί σε βιομηχανική δύναμη. Έτσι, ο τουρισμός προβλήθηκε ως η εναλλακτική “βαριά βιομηχανία” της Ελλάδας, μια βιομηχανία υπηρεσιών με ισχυρό αναπτυξιακό δυναμικό. Χάρη σε αυτήν την προοπτική, ο ΕΟΤ απέκτησε προνομιακή θέση στον κρατικό μηχανισμό και ο πρόεδρός του είχε απευθείας πρόσβαση στον πρωθυπουργό, κάτι εξαιρετικά σπάνιο για την εποχή.
Το πρόγραμμα «Ξενία» λοιπόν ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 1950, υπό την αιγίδα του Ε.Ο.Τ. και με χρηματοδότηση από το Σχέδιο Μάρσαλ, ένα εκτεταμένο δίκτυο τουριστικών εγκαταστάσεων που δεν περιορίστηκε στα ξενοδοχεία, αλλά περιλάμβανε μοτέλ, τουριστικά περίπτερα, οργανωμένες πλαζ, ακόμα και επεμβάσεις σε αρχαιολογικούς χώρους. Ανάμεσα σε βουνά και παραλίες, στα καλύτερα “φιλέτα¨κάθε περιοχής τα «Ξενία» στήθηκαν με γνώμονα την ανάδειξη της ελληνικής ταυτότητας, όχι μόνο ως τουριστικός προορισμός, αλλά και ως πρότυπο αισθητικής.
Το Ξενία Μεσολογγίου © Thefahionbible
Η αρχιτεκτονική της ελληνικότητας
Κατά την πρώτη φάση του προγράμματος, από το 1951 έως το 1958, επικεφαλής των τεχνικών υπηρεσιών ήταν ο αρχιτέκτονας Χαράλαμπος Σφαέλλος, ενώ το Τμήμα Αρχιτεκτονικών Μελετών διηύθυνε ο Κλέων Κραντονέλλης. Αυτή η περίοδος χαρακτηρίστηκε από πειραματισμούς και αναζητήσεις.
Η μετάβαση στην ώριμη φάση του «Ξενία» πραγματοποιείται το 1957, όταν αναλαμβάνει την ηγεσία του αρχιτεκτονικού τμήματος ο Άρης Κωνσταντινίδης. Από το σημείο αυτό και έπειτα, το πρόγραμμα αποκτά ένα ενιαίο αρχιτεκτονικό ύφος, που ταυτίζεται σχεδόν με το προσωπικό του στίγμα. Ο μοντερνισμός συνυπάρχει αρμονικά με την ελληνική τοπιογραφία και δημιουργούνται εμβληματικά κτίρια που μέχρι σήμερα προκαλούν θαυμασμό. Η συμβολή του Άρη Κωνσταντινίδη ήταν καθοριστική για τη φυσιογνωμία του προγράμματος. Το πρώτο ξενοδοχείο «Ξενία» που φέρει την υπογραφή του εγκαινιάστηκε στην Άνδρο το 1958 και εγκαινίασε μια νέα αντίληψη για την τουριστική αρχιτεκτονική: λιτές γραμμές, σεμνή ένταξη στο φυσικό τοπίο, λειτουργικοί χώροι, έμφαση στην τοπικότητα.
Διαβάστε περισσότερα στο thefashionbible.gr
