Παρά την άνθηση του παγκόσμιου πλούτου και τη ραγδαία αύξηση της περιουσίας των πλουσίων, οι πωλήσεις έργων τέχνης στις δημοπρασίες υποχωρούν δραματικά, εντείνοντας τους φόβους για μια βαθύτερη μεταμόρφωση – ή ακόμα και κρίση – στην παραδοσιακή αγορά τέχνης.
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της ArtTactic, οι πωλήσεις των οίκων Sotheby’s, Christie’s και Phillips στο πρώτο εξάμηνο του 2025 διαμορφώθηκαν στα 3,98 δισ. δολάρια, σημειώνοντας πτώση 6% σε σύγκριση με την ίδια περίοδο πέρυσι. Ακόμα πιο εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι από το πρώτο εξάμηνο του 2022, οι πωλήσεις έχουν υποχωρήσει κατά 44% — δηλαδή πάνω από 3 δισεκατομμύρια δολάρια.
Η συνεχιζόμενη αυτή πτώση αποτελεί το τρίτο διαδοχικό έτος κάμψης, μετά από μειώσεις 19% το 2023 και 26% το 2024. Πρόκειται για τα χαμηλότερα επίπεδα πωλήσεων εδώ και τουλάχιστον μια δεκαετία, εξαιρουμένης της πανδημίας του 2020.
Το παράδοξο του πλούτου
Η εικόνα αυτή φαντάζει παράδοξη όταν αναλογιστεί κανείς ότι ο πλούτος των ανώτερων εισοδηματικών στρωμάτων βρίσκεται σε ιστορικά υψηλά. Οι πλουσιότεροι Αμερικανοί έχουν αυξήσει τη συνολική τους περιουσία κατά 37 τρισεκατομμύρια δολάρια από την έναρξη της πανδημίας — μια αύξηση της τάξης του 45%. Τα χρηματιστήρια έχουν ενισχυθεί πάνω από 20% τα τελευταία δύο χρόνια, ενώ οι αξίες ακινήτων και επιχειρήσεων συνεχίζουν να ανεβαίνουν.
Ωστόσο, αυτή η εκρηκτική άνοδος του πλούτου δεν μεταφράζεται σε αύξηση της ζήτησης για τέχνη υψηλής αξίας. Ο καθηγητής του Yale, Γουίλιαμ Γκέτσμαν, ο οποίος έχει μελετήσει την ιστορική σχέση τέχνης και χρηματοοικονομικού πλούτου τα τελευταία 300 χρόνια, μιλά για μια εντυπωσιακή απόκλιση από την καθιερωμένη τάση.
«Η ζήτηση για τέχνη ακολουθούσε πάντοτε τον πλούτο των συλλεκτών», επισημαίνει. «Τώρα όμως, για πρώτη φορά, αυτή η ιστορική συσχέτιση δείχνει να διαρρηγνύεται.»
Κατά τον ίδιο, αυτή η ρήξη μπορεί είτε να είναι προσωρινή και να διορθωθεί εντός των επόμενων ετών, είτε να συνιστά προειδοποίηση για μια θεμελιώδη μεταβολή στον τρόπο που οι πλούσιοι βλέπουν την τέχνη — μια αλλαγή νοοτροπίας.
Οι boomers αποχωρούν, οι millennials διστάζουν
Κεντρικό ρόλο σε αυτή τη μετατόπιση φαίνεται να παίζει η αλλαγή γενεών στην κορυφή της οικονομικής πυραμίδας. Για δεκαετίες, η αγορά τέχνης στηριζόταν στους baby boomers, οι οποίοι συσσώρευαν έργα τέχνης καθώς αυξάνονταν τα εισοδήματά τους. Πλέον, όμως, πολλοί από αυτούς είτε περιορίζουν τις αγορές τους, είτε διαθέτουν τα έργα τους μέσω κληρονομιών – συχνά σε απογόνους που δεν έχουν ενδιαφέρον ή χώρο να τα διατηρήσουν.
Αντίθετα, οι νεότεροι εύποροι, κυρίως millennials και Gen Z, δείχνουν να προτιμούν ψηφιακά έργα, κοσμήματα, ρολόγια ή αντικείμενα πολυτελείας, αποστασιοποιούμενοι από την αγορά παραδοσιακής τέχνης του 20ού αιώνα. Σε αυτό το πλαίσιο, εκτιμάται ότι η ιστορική μεταβίβαση περιουσίας αξίας άνω των 100 τρισεκατομμυρίων δολαρίων στους επόμενους κληρονόμους ενδέχεται να πυροδοτήσει διαρθρωτικές αλλαγές στο οικοσύστημα των δημοπρασιών.
Πώς θα προσαρμοστούν οι οίκοι δημοπρασιών
Οι μεγάλοι οίκοι, όπως οι Sotheby’s και Christie’s, σπεύδουν να προσαρμοστούν, δίνοντας έμφαση σε κατηγορίες πολυτελείας και διαδικτυακές πωλήσεις. Το πρώτο εξάμηνο του 2025, οι δημοπρασίες luxury αγαθών (κοσμήματα, ρολόγια, κρασιά, τσάντες και σπορ αναμνηστικά) αυξήθηκαν κατά 1% παρά τη γενική πτώση, σύμφωνα με την ArtTactic.
Ιδιαίτερα εντυπωσιακή ήταν η άνοδος των πωλήσεων κοσμημάτων κατά 68% σε ετήσια βάση, με τη νεότερη γενιά – και ειδικά τις γυναίκες – να πρωτοστατεί στην ανανέωση του ενδιαφέροντος. Ενδεικτικά, η Christie’s κατέγραψε αύξηση 29% στις πωλήσεις luxury προϊόντων, αγγίζοντας τα 468 εκατομμύρια δολάρια. Ανάμεσα στα highlights: το ροζ διαμάντι Marie-Therese, που φημολογείται ότι ανήκε στη Μαρία Αντουανέτα, πωλήθηκε έναντι 14 εκατ. δολαρίων, ενώ το μπλε διαμάντι «Blue Belle» άλλαξε χέρια για 11 εκατ. δολάρια.
Η Sotheby’s, από την πλευρά της, κατέγραψε παρόμοια επιτυχία με τη δημοπρασία του «Mediterranean Blue», ενός σπάνιου μπλε διαμαντιού, το οποίο πωλήθηκε έναντι 21,5 εκατ. δολαρίων μετά από έντονη μάχη προσφορών.
Παράλληλα, το 80% των προσφορών στις Christie’s πραγματοποιήθηκε διαδικτυακά, ενώ σχεδόν το 1/3 των τελικών αγοραστών προήλθε από τις γενιές των millennials και της Gen Z. Η ισχυρότερη ζήτηση καταγράφεται για αντικείμενα κάτω των 100.000 δολαρίων, με τις πιο ανταγωνιστικές προσφορές να αφορούν έργα κάτω των 50.000. Αντίθετα, οι πωλήσεις στην κορυφή της αγοράς, για έργα άνω των 10 εκατ. δολαρίων, μειώθηκαν κατά 39% πέρυσι.
«Η πρόκληση για εμάς είναι να προσφέρουμε τα αντικείμενα που οι πελάτες μας επιθυμούν σήμερα και στην τιμή που θέλουν», δήλωσε η Μπόνι Μπρέναν, CEO της Christie’s. «Αποδεικνύουμε τη σημασία μας για τη νεότερη γενιά, και αυτό είναι καθοριστικό για τη βιωσιμότητά μας.»
Σε αυτό το τοπίο, η τέχνη ίσως δεν χάνει τη θέση της, αλλά σίγουρα μετασχηματίζεται: από επένδυση κύρους για λίγους, σε περισσότερο προσιτό και προσωποποιημένο αντικείμενο γούστου και ταυτότητας για μια νέα γενιά συλλεκτών.
