THEPOWERGAME
Η κινηματογραφική εμπειρία έχει αλλάξει πάρα πολύ τις τελευταίες δύο δεκαετίες, λόγω της ψηφιοποίησης των Μέσων αλλά και της διάδοσης της οικιακής ροής από το Netflix και τις υπόλοιπες πλατφόρμες ροής περιεχομένου. Η μετάβαση της διανομής και της προβολής ταινιών από τους κινηματογράφους στα σπίτια έχει αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο το κοινό βιώνει την κινηματογραφική εμπειρία, με σημαντικές επιπτώσεις τόσο στα κανάλια της αγοράς διανομής όσο και σε ολόκληρο το σύστημα αξίας των οπτικοακουστικών Μέσων.
Τα smartphones και οι ταμπλέτες, σε συνδυασμό με τη βελτίωση της ευρυζωνικής υποδομής του διαδικτύου και άλλες τεχνολογικές εξελίξεις, επιτρέπουν στο κοινό να παρακολουθεί πλέον ταινίες εν κινήσει, διευρύνοντας την αντίληψή μας για το «οικιακό βίντεο», ώστε να καλύπτει την κατανάλωση ταινιών ουσιαστικά οπουδήποτε εκτός από τους κινηματογράφους.
Χαρακτηριστικά είναι τα στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα το Bloomberg όσον αφορά τον αριθμό των νέων πρωτότυπων ταινιών που κυκλοφόρησαν σε πλατφόρμες και στον κινηματογράφο την τελευταία πενταετία. Το 2018 139 νέες ταινίες κυκλοφόρησαν σε πλατφόρμες και 154 στα σινεμά, το 2019 129 πρωτότυπες ταινίες σε πλατφόρμες και 131 στα σινεμά, το 2020 298 ταινίες σε πλατφόρμες και 51 στα σινεμά, το 2021 422 ταινίες σε πλατφόρμες και 89 στα σινεμά, το 2022 507 ταινίες σε πλατφόρμες και 92 στα σινεμά και τέλος, πέρυσι, το 2023, 490 νέες ταινίες κυκλοφόρησαν σε πλατφόρμες και 130 στους κινηματογράφους.
Τα νούμερα αυτά στάθηκαν ικανά να ανοίξουν μια τεράστια συζήτηση παγκοσμίων διαστάσεων, τόσο όσον αφορά τη βαριά βιομηχανία του κινηματογράφου (με επίκεντρο το Χόλιγουντ) όσο και ένα πολιτιστικό πλαίσιο. Η Ακαδημία Κινηματογράφου, τα κινηματογραφικά φεστιβάλ, τα στούντιο και οι κινηματογραφικές αίθουσες έχουν αντιδράσει αρνητικά στον «εισβολέα» Netflix. Το Netflix περιφρονεί τις παραδόσεις του Χόλιγουντ, περιορίζοντας την κυκλοφορία στις αίθουσες, μην αναφέροντας τα έσοδα από το box office, μειώνοντας τη διαφήμιση των βραβείων Όσκαρ και μη δημοσιοποιώντας στοιχεία για το κοινό, παρά μόνο για λόγους δημοσιότητας. Η πιο σημαντική συνέπεια, ωστόσο, που είχε το Netflix στη βιομηχανία της ψυχαγωγίας είναι η αμφισβήτηση της κατανόησης του τι ορίζεται ως «ταινία», ως «κινηματογράφος», ως «7η τέχνη». Η κινηματογραφική κυκλοφορία είναι συχνά ο καθοριστικός παράγοντας για τον προσδιορισμό του κατά πόσον ένα προϊόν των Μέσων Ενημέρωσης είναι ταινία, καθώς μια ταινία που δεν κυκλοφορεί στις αίθουσες αποκαλείται συχνά «τηλεταινία».
Ένα ακόμα μεγάλο ερώτημα που τίθεται όσον αφορά την (προσωρινή) επικράτηση του Netflix είναι και το κατά πόσο μπορούν οι θεατές να εκτιμήσουν πλήρως την «ευφυΐα του έργου του σκηνοθέτη», χωρίς την εστίαση και την απομόνωση που παρέχει η μεγάλη οθόνη. Κινηματογραφιστές που έχουν συνεργαστεί με το Netflix εκτίμησαν, μεν, την ευκαιρία που είχαν οι ταινίες τους να εκτεθούν σε μεγαλύτερο κοινό από αυτό που ίσως θα μπορούσε να επιτευχθεί μέσω μιας κινηματογραφικής κυκλοφορίας. Ωστόσο, εξακολουθούν να εμμένουν στη σημασία της κινηματογραφικής εμπειρίας. Είναι, για εκείνους, διαφορετική η εμπειρία του να «παραδίδεις τον έλεγχο» σε μια αίθουσα για να σε ταξιδέψει στο άγνωστο μια ταινία, από το να έχεις εσύ τον έλεγχο μ’ ένα τηλεκοντρόλ και να σε κατευθύνει ο αλγόριθμος του Netflix.
Ο κινηματογράφος δεν κινδυνεύει
Όσον αφορά το μεγάλο ερώτημα που έχει γεννήσει η τεράστια δυναμική του Netflix και των υπόλοιπων streaming πλατφορμών, εάν δηλαδή θα οδηγήσουν τον κινηματογράφο «εις θάνατον», το ερώτημα αυτό έχει απαντηθεί εδώ και πολλά χρόνια από τους θεωρητικούς των Μέσων. Τα λεγόμενα «παλιά» Μέσα δεν πεθαίνουν, εξελίσσονται. Αυτό που ίσως πεθαίνει είναι τα εργαλεία που χρησιμοποιούμε για να έχουμε πρόσβαση στο περιεχόμενο των Μέσων. Οι τεχνολογίες αλλάζουν συνεχώς, τα Μέσα παραμένουν σαν διαδοχικά στρώματα μιας επικοινωνιακής διαδικασίας, η οποία γίνεται ολοένα και πιο πολύπλοκη.
Ο κινηματογράφος, από την εποχή του πρώτου κινηματογράφου των αδελφών Λουμιέρ στα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι και σήμερα, έχει «απειληθεί» πολλάκις. Από την τηλεόραση, από το βίντεο, από τα (βραχύβια) dvds και blu-rays, από τη διαδικτυακή πειρατεία και τώρα από τις streaming πλατφόρμες. Ωστόσο, η 7η τέχνη συνεχίζει να βρίσκεται εδώ. Εξελιγμένη, μετασχηματισμένη, υπό νέους όρους και συνθήκες κάθε φορά.
Το σημερινό περιβάλλον των Μέσων ήταν φυσικό να μην αφήσει ανεπηρέαστο τον κινηματογράφο. Το περιβάλλον αυτό της σύγκλισης των Μέσων χαρακτηρίζεται από τον πολλαπλασιασμό των συσκευών και τις πολλές διαφορετικές τους χρήσεις, «βυθίζει» τους θεατές σε μια διαδικασία που έχει αλλάξει αισθητά την καθημερινή ζωή τους και τη σχέση τους με τα Μέσα. Η σύγκλιση αυτή των Μέσων είναι κάτι περισσότερο από μια απλή τεχνολογική αλλαγή. Η σύγκλιση αλλάζει τη σχέση μεταξύ των υπαρχουσών τεχνολογιών, βιομηχανιών, αγορών, ειδών και κοινού.
Ο όρος της σύγκλισης αναφέρεται σε μια διαδικασία, αλλά όχι σε ένα τελικό σημείο. Χάρη στον πολλαπλασιασμό των καναλιών μετάδοσης και τη φορητότητα των νέων συσκευών (υπολογιστών και κινητών τηλεφώνων), έχουμε εισέλθει σε μια εποχή όπου τα μέσα είναι παντού και θα χρησιμοποιούμε όλα τα είδη μέσων με μια μεταξύ τους αλληλεπίδραση.
Ο πολλαπλασιασμός των Μέσων διά των οποίων το κοινό καταναλώνει τηλεοπτικό περιεχόμενο, όπως έχει υποστηριχθεί από πολλούς θεωρητικούς, έχει δημιουργήσει τα matrix media. Το πλεονέκτημα αυτού του όρου είναι ότι αναγνωρίζει τη διαρκώς αυξανόμενη πολυπλοκότητα του Μέσου. Το Netflix είναι στην πραγματικότητα ένα τέλειο παράδειγμα της διακοπής των διακρίσεων μεταξύ ταινιών, τηλεόρασης, DVD και διαδικτυακών πλατφορμών βίντεο, όπως το Vimeo ή το YouTube. Η εποχή του matrix χαρακτηρίζεται από διαδραστικές ανταλλαγές, πολλαπλούς ιστότοπους παραγωγικότητας και διαφορετικούς τρόπους ερμηνείας και χρήσης.
Τα νούμερα δεν λένε πάντα την αλήθεια
Αν παρατηρήσει κανείς λίγο καλύτερα τα νούμερα που έδωσε στη δημοσιότητα το Bloomberg, σε μια δεύτερη ανάγνωση, κοιτώντας καλά τις χρονολογίες και ενθυμούμενος τα γεγονότα, θα διαπιστώσει ότι η ψαλίδα των νέων ταινιών άνοιξε πάρα πολύ την περίοδο της πανδημίας του κορονοϊού. Γεγονός απολύτως φυσικό.
Οι καραντίνες, ο εγκλεισμός, ο φόβος του κλειστού χώρου, οδήγησαν τον κόσμο μακριά από τις σκοτεινές αίθουσες. Εξ ου και οι παραγωγοί αποφάσισαν να εκμεταλλευτούν τη δυναμική του streaming και να προβάλουν εκεί τις ταινίες τους. Ενώ δεν ήταν αμελητέοι οι παραγωγοί που εφτιαξαν δικές τους πλατφόρμες για τον σκοπό αυτόν, όπως η Disney.
Το τέλος της πανδημίας έφερε και την αύξηση στα νούμερα των ταινιών που προβάλλονται για πρώτη φορά στα σινεμά. Κινηματογραφικά blockbusters έφεραν κατακόρυφη άνοδο των εισιτηρίων, με ηγέτιδα τη Marvel και από κοντά ταινίες που κατάφεραν να εισχωρήσουν βαθιά στην ποπ κουλτούρα της εποχής (βλέπε Barbie).
Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στην Ελλάδα. Το Netflix παραμένει ηγέτης στις πλατφόρμες ροής στην ελληνική επικράτεια με 37%, το Prime Video ακολουθει με 35%, το Disney+ με 14%, το Apple Tv με 6% και το Mubi με 4%, σύμφωνα με στοιχεία που δημοσίευσε το JustWatch. Παρ’ όλα αυτά, οι κινηματογραφικές αίθουσες της χώρας μετά τα χρόνια της πανδημίας άρχισαν να «ανασταίνονται» και συχνά έβλεπε κανείς ουρές στους κινηματογράφους της πρωτεύουσας και της επαρχίας. Το Oppenheimer, η Barbie, οι ταινίες της Marvel και προσφάτως η Φόνισσα και ο αγαπημένος κοινού, κριτικών και Όσκαρ Γιώργος Λάνθιμος, με το Poor Things, τα φεστιβάλ και τα αφιερώματα, έφεραν τον κόσμο στις σκοτεινές αίθουσες με μανία.
Το σινεμά είναι ένας «ζωντανός οργανισμός», όπως κάθε Μέσο. Μετασχηματίζεται και προσαρμόζεται σε κάθε νέα συνθήκη. Τα multiplex μπορεί να κλείνουν το ένα μετά το άλλο, το Ideal μπορεί να «πέρασε» στην κινηματογραφική ιστορία, κάθε σπίτι μπορεί να πληρώνει από μία (ή δύο) πλατφόρμες μηνιαίως, αλλά ο κινηματογράφος φαίνεται να βρίσκει τον τρόπο σε κάθε εποχή και συνθήκη να δηλώνει «παρών».
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
