Η παρουσία της COSCO και οι κινεζικές επενδύσεις φέρνουν το λιμάνι του Πειραιά στο επίκεντρο γεωπολιτικής αντιπαράθεσης ΗΠΑ – Κίνας και διεθνούς στρατηγικού ενδιαφέροντος, καθώς η Ουάσιγκτον επιχειρεί να περιορίσει την παγκόσμια επιρροή του Πεκίνου.
Το μεγαλύτερο ελληνικό λιμάνι μετατρέπεται σε σημείο στρατηγικής σημασίας για τις ΗΠΑ και κρίσιμο κόμβο στον παγκόσμιο ανταγωνισμό ΗΠΑ – Κίνας. Η πρόσφατη πολιτική των ΗΠΑ θέτει στο επίκεντρο του διεθνούς ανταγωνισμού μια περιοχή που συχνά περνά απαρατήρητη – τα λιμάνια. Η Ουάσιγκτον παρακολουθεί τις κινεζικές συμμετοχές σε κρίσιμες λιμενικές υποδομές, ενώ η Ελλάδα καλείται να ισορροπήσει ανάμεσα σε ανταγωνιστικά συμφέροντα, σε επενδύσεις και εθνική κυριαρχία, αναφέρει το Reuters.
Με την παγκόσμια ισορροπία να μετατοπίζεται, η Ουάσιγκτον φαίνεται αποφασισμένη να περιορίσει τη δυναμική της Κίνας στο θαλάσσιο εμπόριο και τις υποδομές λιμένων, βλέποντας σε αυτές έναν πιθανό πολλαπλασιαστή ισχύος, τόσο στρατιωτικά όσο και οικονομικά.
Η κυβέρνηση Τραμπ έχει ανακοινώσει ένα σχέδιο -ή τουλάχιστον σειρά σχετικών πολιτικών- με στόχο να αποδυναμώσει το δίκτυο λιμανιών που ανήκουν ή ελέγχονται με συμμετοχή κινεζικών εταιρειών. Σύμφωνα με αξιωματούχους, η εξάρτηση των ΗΠΑ από ξένα λιμάνια και πλοία θεωρείται ανεπαρκής σε περίπτωση κρίσης ή στρατιωτικής σύγκρουσης, σύμφωνα με το Reuters.
Υπό αυτό το πλαίσιο, μελετώνται επιλογές, όπως η υποστήριξη δυτικών ή αμερικανικών εταιρειών ώστε να αγοράσουν μετοχικά μερίδια από κινεζικές εταιρείες που κατέχουν κρίσιμα λιμενικά περιουσιακά στοιχεία (assets). Παράδειγμα που έχει αναφερθεί είναι η πρόταση της BlackRock να αποκτήσει λιμενικά assets της Hong Kong’s CK Hutchison σε πολλές χώρες.
Ένα κρίσιμο εργαλείο που προτείνεται είναι η επιβολή τελών εισόδου (port fees) σε πλοία που είτε είναι ιδιοκτησίας κινεζικών ομίλων είτε κατασκευάστηκαν στην Κίνα.
Τα ποσά που συζητιούνται είναι υψηλά -έως και 1,5 εκατομμύρια δολάρια ανά πλοίο σε μερικές περιπτώσεις. Αυτό το μέτρο, όμως, έχει ήδη προκαλέσει αντιδράσεις στη ναυτιλιακή βιομηχανία, μια και φορείς της αγοράς επισημαίνουν ότι μπορεί να διαταράξει τις αλυσίδες εφοδιασμού και να αυξήσει τα κόστη για εμπόρους και καταναλωτές.
Οι ΗΠΑ εστιάζουν την προσοχή τους σε λιμάνια σε παγκόσμιο επίπεδο
Οι ΗΠΑ εστιάζουν την προσοχή τους σε λιμάνια σε παγκόσμιο επίπεδο: στην Καραϊβική, τη Λατινική Αμερική, τη δυτική ακτή των ΗΠΑ, καθώς και στην Ευρώπη -ιδιαίτερα σε χώρες όπως η Ισπανία και η Ελλάδα. Στην Ευρώπη οι Κινέζοι έχουν αποκτήσει συμμετοχές σε αρκετά τερματικά φορτίου, αν και μόνο σε λίγες περιπτώσεις έχουν τον πλήρη έλεγχο της λιμενικής αρχής. Τα λιμάνια όπως της Βαλένθια και του Μπιλμπάο βρίσκονται επίσης υπό παρακολούθηση από αμερικανικής πλευράς, εξαιτίας της παρουσίας κομμάτων της Κίνας σε υποδομές ή τερματικούς σταθμούς.
Πέρα από τα τεράστια οικονομικά συμφέροντα -λιμάνια που διαχειρίζονται μεγάλο μέρος του εμπορίου μεταξύ Ασίας, Ευρώπης και Αμερικής- αναδύεται και μια διάσταση ασφαλείας. Υπάρχουν φόβοι ότι οι συμμετοχές σε εταιρείες λιμένων μπορούν να χρησιμοποιηθούν είτε για στρατιωτικές επιχειρήσεις είτε για κατασκοπεία, συλλογή πληροφοριών ή ακόμα και για διακοπή κρίσιμων εφοδιαστικών αλυσίδων σε περίοδο διεθνούς έντασης.
Η πρόταση των ΗΠΑ περιλαμβάνει όχι μόνο τέλη εισόδου για κινεζικής ιδιοκτησίας ή κατασκευής πλοία, αλλά και περιορισμούς στις εξαγωγές -τουλάχιστον μέρος των αμερικανικών αγαθών να μεταφέρεται με πλοία υπό αμερικανική σημαία ή κατασκευή. Υπάρχει επίσης σκέψη για επιδότησεις ή φορολογικά κίνητρα, ώστε να ενισχυθεί η ναυπηγική ικανότητα των ΗΠΑ.
Ωστόσο, η Κίνα αντιδρά. Κατηγορεί τις ΗΠΑ ότι χρησιμοποιούν «οικονομικό εξαναγκασμό», μονομερείς κυρώσεις και μια ρητορική που επιδιώκει να υπερτονίσει την «κινεζική απειλή». Επιπλέον, ζητούν την τήρηση των κανόνων του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και προειδοποιούν ότι αυστηρά μέτρα θα πυροδοτήσουν αντεπιθέσεις σε διπλωματικό και εμπορικό επίπεδο.
Πειραιάς: Το ελληνικό λιμάνι στο στόχαστρο των ΗΠΑ λόγω Κίνας
Το λιμάνι του Πειραιά έχει εξελιχθεί σε στρατηγικό κόμβο διεθνούς σημασίας και, ταυτόχρονα, σε σημείο έντονων γεωπολιτικών πιέσεων. Από το 2016 η πλειοψηφία του μετοχικού κεφαλαίου της Λιμενικής Αρχής Πειραιά (67%) ανήκει στην κινεζική COSCO, η οποία ανέλαβε τη διαχείριση του μεγαλύτερου λιμανιού της χώρας με σχέδια φιλόδοξης ανάπτυξης, επισημαίνεται στο Reuters.
Ωστόσο, πίσω από την επιφάνεια των εμπορικών και επενδυτικών συμφωνιών κρύβεται ένα σύνθετο πλέγμα διπλωματικών ισορροπιών και εθνικών ευαισθησιών. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν εντείνει τις ανησυχίες τους για την παρουσία κινεζικών εταιρειών σε κρίσιμες λιμενικές υποδομές στην Ευρώπη, με το Πεκίνο να αξιοποιεί τον Πειραιά ως κεντρικό κρίκο της πρωτοβουλίας «One Belt, One Road». Πηγές από την Ουάσιγκτον, σύμφωνα με διεθνή ρεπορτάζ, επισημαίνουν ότι το λιμάνι της Αθήνας βρίσκεται πλέον στο ραντάρ αμερικανικών αρχών, ως μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής αναχαίτισης της κινεζικής ναυτιλιακής επιρροής.
Παράλληλα, στο εσωτερικό μέτωπο οι σχέσεις της COSCO με τις ελληνικές αρχές περνούν κρίσιμη φάση. Το φιλόδοξο επενδυτικό πλάνο ύψους 600 εκατομμυρίων ευρώ -που περιλαμβάνει την επέκταση του προβλήτα κρουαζιέρας, τη δημιουργία logistics center στο Κερατσίνι και την ανέγερση ξενοδοχειακών και εμπορικών υποδομών- έχει βρεθεί αντιμέτωπο με σημαντικά εμπόδια. Η παρέμβαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ), το οποίο χαρακτήρισε μεγάλες εκτάσεις του λιμανιού ως «αρχαιολογική ζώνη», έχει προκαλέσει καθυστερήσεις και αμφισβήτηση της υλοποίησης.
Τα τρία πιθανά σενάρια που εξετάζει η Cosco
Η COSCO, σύμφωνα με πληροφορίες, εξετάζει πλέον τρία πιθανά σενάρια: την αναπροσαρμογή του επενδυτικού σχεδίου ώστε να ευθυγραμμιστεί με τις απαιτήσεις του ΚΑΣ, την προσφυγή στο Συμβούλιο της Επικρατείας για ακύρωση των σχετικών αποφάσεων ή ακόμη και την κινητοποίηση διαδικασιών διεθνούς διαιτησίας, επικαλούμενη παρεμπόδιση της επένδυσης από την πλευρά του ελληνικού κράτους.
Το διακύβευμα δεν είναι μόνο οικονομικό. Η κλιμακούμενη ένταση μεταξύ Δύσης και Κίνας έχει αναδείξει τον Πειραιά σε μείζον γεωστρατηγικό πεδίο αντιπαράθεσης. Η θέση του λιμανιού, ως πύλη της Ευρώπης στη Μεσόγειο και πέρασμα προς τη Μαύρη Θάλασσα και τη Μέση Ανατολή, του προσδίδει κρίσιμο ρόλο όχι μόνο στις εμπορικές ροές, αλλά και στην εφοδιαστική στρατηγική των μεγάλων δυνάμεων.
Αν και η ελληνική κυβέρνηση δηλώνει ότι δεν έχει λάβει επίσημες ενημερώσεις για ενδεχόμενη αλλαγή καθεστώτος ή αμερικανικές πρωτοβουλίες για την COSCO, ο δημόσιος διάλογος έχει ήδη ανοίξει. Από τη μία πλευρά, υπάρχουν φωνές που μιλούν για αδήριτη ανάγκη ενίσχυσης της ελληνικής κυριαρχίας σε στρατηγικές υποδομές. Από την άλλη, η COSCO και οι υποστηρικτές της επισημαίνουν ότι οι κινεζικές επενδύσεις έχουν συμβάλει καταλυτικά στην ανάκαμψη του λιμανιού και στην αύξηση των θέσεων εργασίας.
Η τύχη του Πειραιά θα εξαρτηθεί τελικά από την ικανότητα της Ελλάδας να ισορροπήσει ανάμεσα σε ανταγωνιστικά συμφέροντα, χωρίς να υπονομεύσει την οικονομική της ανάπτυξη, την εθνική της κυριαρχία ή τις σχέσεις της με τους συμμάχους της. Το ερώτημα, πλέον, δεν είναι μόνο ποιος ελέγχει το λιμάνι – αλλά ποια θα είναι η θέση της Ελλάδας στον χάρτη του 21ου αιώνα.
