Η Ευρώπη βρίσκεται μπροστά σε μια από τις πιο κρίσιμες συγκυρίες της τελευταίας δεκαετίας, καθώς η στάση των ΗΠΑ απέναντι στον πόλεμο στην Ουκρανία αλλάζει δραματικά, προκαλώντας πρωτοφανή ανησυχία στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Η νέα Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας της Ουάσιγκτον, που παρουσιάστηκε υπό τον Πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ, έστειλε ένα σκληρό μήνυμα: η Ευρώπη κινδυνεύει «να εξαφανιστεί» εάν δεν αλλάξει θεμελιωδώς πολιτική και κουλτούρα.
Την ίδια στιγμή, ο πόλεμος στην Ουκρανία πλησιάζει σε αποφασιστική καμπή, ενώ οι συζητήσεις περί αμερικανορωσικής συμφωνίας έχουν προκαλέσει σοκ στους συμμάχους του Κιέβου. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες αναρωτιούνται πλέον αν μπορούν να βασιστούν στις ΗΠΑ — και, κυρίως, αν η Ευρώπη είναι έτοιμη να υπερασπισθεί την ασφάλεια της ηπείρου μόνη της, σχολιάζουν αναλυτές στο Bloomberg.
Η Ευρώπη μπροστά στο σκληρότερο μήνυμα της Ουάσιγκτον
Το μήνυμα της αμερικανικής Στρατηγικής Εθνικής Ασφάλειας ήταν περισσότερο από σαφές: η Ευρώπη, σύμφωνα με το κείμενο των 33 σελίδων, κινδυνεύει να «σβήσει» αν δεν ανανεώσει ριζικά τις πολιτικές και τις αξίες της. Η παρέμβαση αυτή θύμισε έντονα την ομιλία του αντιπροέδρου JD Vance στο Μόναχο και ήρθε σε μια κρίσιμη στιγμή, καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία μπαίνει σε πιθανώς αποφασιστική φάση.
Για τους Στάρμερ, Μακρόν και Μερτς, το timing δεν ήταν τυχαίο: η Ευρώπη αντιλαμβάνεται ότι η διχόνοια με τις ΗΠΑ μπορεί να αλλάξει ριζικά το γεωπολιτικό τοπίο.
Οι Ευρωπαίοι είναι ιδιαίτερα ανήσυχοι για τις προσπάθειες της Ουάσιγκτον να διαπραγματευτεί μια συμφωνία που φέρεται να έχει συνταχθεί με τη Μόσχα και που, κατά τους Ευρωπαίους, θα ισοδυναμούσε με δυτική υποχώρηση. Η πιθανότητα συνεννόησης ΗΠΑ–Ρωσίας έχει διαλύσει την εμπιστοσύνη στην Ουάσιγκτον και ενίσχυσε τα ερωτήματα για το μέλλον της δυτικής ενότητας.
Διπλωμάτες παρομοιάζουν τη διαχείριση της αμερικανικής πολιτικής απέναντι στην Ουκρανία με «roller coaster» — και αυτή τη στιγμή, η Ευρώπη βρίσκεται σε μια από τις απότομες πτώσεις.
Αστάθεια διαρκείας: Ο ρόλος της νέας αμερικανο-ρωσικής πρότασης
Παρά τις ελπίδες ότι ο χειμώνας θα γινόταν περίοδος ανάσχεσης για την Ουκρανία και πίεσης για τη Ρωσία, μια νέα πρόταση ειρήνης ΗΠΑ–Ρωσίας αιφνιδίασε τους Ευρωπαίους. Μέχρι πρότινος, η στρατηγική ήταν να καλωσορίζουν δημοσίως κάθε αμερικανική πρωτοβουλία και να βασίζονται στον Πούτιν για να την απορρίψει.
Η αποκάλυψη του Bloomberg ότι ο Αμερικανός απεσταλμένος Στιβ Γουίτκοφ συμβούλευσε τη Μόσχα για το πώς να προσεγγίσει τον Τραμπ υπονόμευσε ακόμη περισσότερο την ευρωπαϊκή εμπιστοσύνη.
Η αμερικανική στρατηγική κατηγορεί τους Ευρωπαίους για «ανέφικτες προσδοκίες» και έλλειψη αυτοπεποίθησης απέναντι στη Ρωσία. Για το Ηνωμένο Βασίλειο, το διακύβευμα είναι ακόμη μεγαλύτερο: ο Στάρμερ επιχειρεί να παρουσιάσει το Λονδίνο ως κορυφαίο σύμμαχο της Ουκρανίας και ταυτόχρονα ως τον πλησιέστερο Ευρωπαίο εταίρο της Ουάσιγκτον.
Παρότι η Βρετανία θεωρεί ότι διαχειρίζεται πιο ψύχραιμα τις κινήσεις του Τραμπ, οι Ευρωπαίοι βλέπουν μια πιο επικίνδυνη δυναμική: χαμηλή επικοινωνία με ΗΠΑ και Ουκρανία και αυξημένη πιθανότητα ο Τραμπ να αποχωρήσει από τις συνομιλίες, λένε αναλυτές στο Bloomberg.
Ο κίνδυνος πλήρους αποχώρησης των ΗΠΑ από το ζήτημα της Ουκρανίας
Ο Τζον Φόρμαν, πρώην αμυντικός ακόλουθος της Βρετανίας, τονίζει ότι το πραγματικό ρίσκο είναι η Ουάσιγκτον να «τα παρατήσει», αφήνοντας την Ευρώπη να χρηματοδοτεί και να εξοπλίζει μόνη της την Ουκρανία. Δήλωσε χαρακτηριστικά ότι τα συνθήματα περί «στήριξης όσο χρειαστεί» δεν αποτελούν στρατηγική, ειδικά όταν η αμερικανική υποστήριξη δεν είναι εγγυημένη.
Ταυτόχρονα, το Κίεβο αντιμετωπίζει πίεση λόγω εσωτερικού σκανδάλου διαφθοράς, το οποίο αποδυναμώνει τη διαπραγματευτική του θέση.
Το οικονομικό αγκάθι: Ποιος θα χρηματοδοτήσει την Ουκρανία
Η Ευρώπη δεν είναι βέβαιη ότι μπορεί να καλύψει μόνη της το οικονομικό βάρος στήριξης της Ουκρανίας. Η πρόταση για αξιοποίηση των παγωμένων ρωσικών αποθεμάτων κεντρικής τράπεζας παραμένει σε εκκρεμότητα, με το Βέλγιο να αντιστέκεται και τις ΗΠΑ να αντιτίθενται στο πλαίσιο. Ο Μερτς προειδοποίησε ότι η Ευρώπη δεν θα επιτρέψει στις ΗΠΑ να χρησιμοποιήσουν κεφάλαια που η ίδια έχει δεσμεύσει.
Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, Κίρ Σταρμερ, Αλεξάντερ Στουμπ, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, Ντόναλντ Τραμπ, Εμανουέλ Μακρόν, Τζιόρτζια Μελόνι, Φρίντριχ Μερτς και Μαρκ Ρούτ στον Λευκό Οίκο για το θέμα της Ουκρανίας © EPA/AARON SCHWARTZ / POOL
Πώς μπορεί να εξελιχθεί το χειρότερο σενάριο
Ένας Ευρωπαίος αξιωματούχος περιέγραψε δύο πιθανές εκδοχές:
- Το χειρότερο σενάριο: ο Τραμπ να άρει την πίεση στη Ρωσία, να μπλοκάρει τη χρήση αμερικανικών όπλων από την Ουκρανία και να σταματήσει την ανταλλαγή πληροφοριών με το Κίεβο.
- Λιγότερο κακό σενάριο: οι ΗΠΑ να αποστασιοποιηθούν πολιτικά από τον πόλεμο, αλλά να συνεχίσουν πωλήσεις όπλων στο ΝΑΤΟ και να διατηρήσουν τη συνεργασία πληροφοριών.
Ο Στάρμερ, ο Μακρόν και ο Μερτς θεωρούν ότι ο βασικός τους στόχος είναι να αποτρέψουν μια ρήξη με τις ΗΠΑ, την οποία βλέπουν ως στρατηγικό στόχο της Μόσχας. Παρά τις ενδείξεις αμερικανικής αποστασιοποίησης, η στρατηγική των ΗΠΑ αναφέρει ότι η εγκατάλειψη της Ευρώπης θα ήταν αυτοκαταστροφική.
Όμως οι Ευρωπαίοι γνωρίζουν ότι έχουν επενδύσει ελάχιστα στην άμυνα, αγνόησαν τις προειδοποιήσεις και στηρίχθηκαν υπερβολικά στην Ουάσιγκτον. Τώρα πληρώνουν το τίμημα αυτής της στρατηγικής αφέλειας.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν σταματά να αναδιαμορφώνει τις γεωπολιτικές ισορροπίες, δοκιμάζοντας τις σχέσεις ανάμεσα στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Μια νέα διαρροή συνομιλίας, η οποία ήρθε στο φως μέσω του Spiegel, αποκαλύπτει ότι πίσω από τις επίσημες δηλώσεις αλληλεγγύης και ενότητας, οι Ευρωπαίοι ηγέτες εκφράζουν έντονη δυσπιστία απέναντι στις αμερικανικές προθέσεις.
Η στάση της κυβέρνησης Τραμπ, οι μυστικές διαπραγματεύσεις με το Κρεμλίνο και η συζήτηση για τη χρήση παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων έχουν δημιουργήσει ένα κλίμα βαθιάς αβεβαιότητας. Σε αυτό το περιβάλλον, ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς και ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν εμφανίζονται προβληματισμένοι για το ενδεχόμενο μιας συμφωνίας που θα υπονόμευε την ασφάλεια της Ευρώπης και το μέλλον της Ουκρανίας.
Ρήγματα εμπιστοσύνης στη Δύση με φόντο την Ουκρανία
Η προσπάθεια των Ευρωπαίων ηγετών να παρουσιάσουν ένα ενιαίο μέτωπο απέναντι στις ΗΠΑ έχει αρχίσει να καταρρέει. Παρά τις δημόσιες τοποθετήσεις που αφήνουν να εννοηθεί πως η Ευρώπη στηρίζει τις αμερικανικές πρωτοβουλίες για ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις με τη Μόσχα, η πραγματικότητα πίσω από τις κλειστές πόρτες αποδεικνύεται διαφορετική. Η διαρροή ενός πρακτικού συνομιλίας μεταξύ Φρίντριχ Μερτς, Εμανουέλ Μακρόν και του προέδρου της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, αποκάλυψε έντονο σκεπτικισμό για τον ρόλο της Ουάσινγκτον.
Σύμφωνα με το Spiegel, ο Μερτς φέρεται να προειδοποίησε τον Ζελένσκι ότι οι ΗΠΑ ενδέχεται να ενεργούν με τρόπο που θα μπορούσε να αποδειχθεί επιζήμιος τόσο για την Ευρώπη όσο και για την ίδια την Ουκρανία.
Κατά τη διάρκεια της συνομιλίας, ο Μερτς εμφανίζεται να δηλώνει πως «παίζουν παιχνίδια, τόσο με εσάς όσο και με εμάς», αναφερόμενος στους Αμερικανούς διαμεσολαβητές, Στιβ Γουίτκοφ και Τζάρεντ Κούσνερ. Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν συμμερίστηκε τις ανησυχίες αυτές, εκφράζοντας τον φόβο ότι οι ΗΠΑ μπορεί να «προδώσουν» την Ουκρανία σε ζητήματα εδαφικών παραχωρήσεων και εγγυήσεων ασφαλείας.
Αν και οι αντίστοιχες κυβερνήσεις απέφυγαν να σχολιάσουν άμεσα το περιεχόμενο της διαρροής, οι αντιδράσεις τους υποδηλώνουν ότι τα όσα ειπώθηκαν δεν απέχουν από τις πραγματικές τους ανησυχίες.
Η Ουκρανία στο επίκεντρο διχασμού για τα παγωμένα ρωσικά assets
Η συζήτηση για το μέλλον της Ουκρανίας δεν περιορίζεται μόνο στις διαπραγματεύσεις. Ένα ακόμη μέτωπο έντασης αποτελεί η πιθανή αξιοποίηση των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων που βρίσκονται κυρίως στο Βέλγιο. Σύμφωνα με προσχέδιο της υπό διαμόρφωση συμφωνίας, οι ΗΠΑ φαίνεται να επιθυμούν τα 100 δισ. δολάρια σε παγωμένα assets να επενδυθούν σε αμερικανικά προγράμματα ανοικοδόμησης της Ουκρανίας, εξασφαλίζοντας παράλληλα το 50% των κερδών.
Για τον Μερτς και άλλους Ευρωπαίους ηγέτες αυτό το σενάριο θεωρείται αδιανόητο, καθώς θα οδηγούσε σε ουσιαστική οικονομική μεταφορά πόρων από την Ευρώπη προς την Ουάσινγκτον, υπονομεύοντας τις κοινές ευρωπαϊκές προσπάθειες.
Περαιτέρω ένταση προκάλεσε η δημοσιοποίηση της νέας Εθνικής Στρατηγικής Ασφαλείας των ΗΠΑ, η οποία υιοθετεί ρητορική που θυμίζει ακροδεξιά αφήγηση στην Ευρώπη. Το κείμενο κάνει λόγο για «κίνδυνο πολιτισμικής εξαφάνισης» της Ευρώπης μέσα στα επόμενα είκοσι χρόνια λόγω της μετανάστευσης και της απώλειας εθνικών ταυτοτήτων — διατύπωση που ευθυγραμμίζεται με τις θέσεις του AfD στη Γερμανία.
Η τοποθέτηση αυτή δεν πέρασε απαρατήρητη από το Κρεμλίνο, το οποίο επιχειρεί να εκμεταλλευθεί τις ενδοδυτικές αντιθέσεις.
Το Κρεμλίνο σπεύδει να εκμεταλλευτεί τις εντάσεις
Ο Κιρίλ Ντμίτριεφ, εκπρόσωπος του Βλαντίμιρ Πούτιν και συνομιλητής των Αμερικανών διαπραγματευτών, έσπευσε να σχολιάσει δημοσίως τη θέση του Μερτς. Σε μία αιχμηρή ανάρτηση, υποστήριξε ότι ο Γερμανός καγκελάριος «δεν είναι καν στο παιχνίδι», κατηγορώντας τον για «πολεμολογία» και «αντιρεαλιστικές προσεγγίσεις». Η παρέμβαση αυτή αντανακλά τον τρόπο με τον οποίο η Μόσχα επιχειρεί να παρεμβαίνει στο εσωτερικό της δυτικής συμμαχίας.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες φοβούνται ακριβώς αυτό: μια κατάσταση όπου η Ουάσινγκτον και η Μόσχα θα βρεθούν σε παράλληλη γραμμή, αφήνοντας την Ευρώπη και την Ουκρανία εκτεθειμένες.
