Με τη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού στην Ευρώπη να βρίσκεται σε κίνδυνο και τις προβλέψεις των εργατολόγων δυσοίωνες, η Κομισιόν επεξεργάζεται ένα σχέδιο made in USA για τις μελλοντικές συντάξεις. Όπως αναφέρει η Die Welt, στο τραπέζι έχει πέσει η πρόταση να γίνει ένα πέρασμα από το ισχύον αναδιανεμητικό σ’ ένα περισσότερο κεφαλαιοποιητικό σύστημα ασφάλισης. Κεντρική ιδέα, «η σύνταξη να εξαρτάται από τις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές».
Πώς θα γίνει αυτό; Οδηγός, σύμφωνα με τη γερμανική εφημερίδα, είναι το αμερικανικό 401(k): Κατά τη διάρκεια του εργασιακού βίου, ένα μέρος του μηνιαίου μισθού παρακρατείται αυτόματα, προκειμένου να επενδυθεί στις κεφαλαιαγορές, ήτοι σε μετοχές, ομόλογα και αμοιβαία κεφάλαια. Απώτερος στόχος, όταν έρθει η ώρα της σύνταξης, τα χρήματα να είναι περισσότερα για τον συνταξιούχο και να υπάρξει ουσιαστική αποδέσμευση από την αναλογία εργαζόμενων – συνταξιούχων, η οποία έχει ήδη ανοίξει τη συζήτηση για αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης.
Οι οπαδοί της πρότασης επισημαίνουν ότι με το δημογραφικό να αποτελεί «βόμβα» στο ασφαλιστικό σύστημα, η κρατική σύνταξη δεν θα επαρκεί, ώστε οι μελλοντικοί συνταξιούχοι να έχουν ένα ικανοποιητικό βιοτικό επίπεδο. Οι επικριτές σπεύδουν να υπογραμμίσουν ότι ένα ευρωπαϊκό 401(k) δεν είναι χωρίς ρίσκο, καθώς οι επενδύσεις στην κεφαλαιαγορά μπορεί να επιφυλάξουν δυσάρεστες εκπλήξεις.
«Οι άνθρωποι ζουν όλο και περισσότερο, ενώ ταυτόχρονα ο ενεργός πληθυσμός συρρικνώνεται» δήλωσε η Μαρία Λουίς Αλμπουκέρκε, Επίτροπος της ΕΕ για τις Χρηματοπιστωτικές Υπηρεσίες, εστιάζοντας στην ανάγκη για ριζική αναδιαμόρφωση στα εθνικά συνταξιοδοτικά συστήματα.
Πόσο συμφέρει το νέο σύστημα στις συντάξεις;
Οι πρώτες αντιδράσεις, λόγω και των δυσάρεστων καταστάσεων του παρελθόντος με ασφαλιστικά ταμεία και επενδύσεις αποθεματικών που έγιναν στο ταμπλό και χάθηκαν στη συνέχεια, είναι αρνητικές. Ωστόσο, όπως επισημαίνει η γερμανική εφημερίδα, τόσο οι μετοχές και τα ομόλογα όσο και τα αμοιβαία κεφάλαια μπορούν -μακροπρόθεσμα- να είναι πιο κερδοφόρα από τις κρατικές συντάξεις, αποτελώντας μια πρακτική και αποτελεσματική εναλλακτική λύση στο αναδιανεμητικό ασφαλιστικό σύστημα, όπου οι εισφορές των σημερινών εργαζομένων καταβάλλονται στους σημερινούς συνταξιούχους.
Το πρόβλημα, ωστόσο, του κινδύνου παραμένει, εξ ου και οι άμεσες αντιδράσεις. Αναλυτές, πάντως, επισημαίνουν ότι η συγκεκριμένη πρόταση αναμένεται να βρει περισσότερους υποστηρικτές σε νεότερες γενιές, καθώς θα υπάρξει απομάκρυνση από «την εποχή που το κράτος ήταν εγγυητής ολόκληρης της σύνταξης».
«Το αναδιανεμητικό σύστημα παραμένει το θεμέλιο της συνταξιοδοτικής μας ασφάλισης, αλλά το βάρος πέφτει πλέον πολύ βαριά στους ώμους των νεότερων» αναφέρει ο Μάρκους Φέρμπερ, ευρωβουλευτής της Χριστιανοκοινωνικής Ένωσης. Και προσθέτει: «Μια βιώσιμη συνταξιοδοτική πρόνοια στον 21ο αιώνα μοιάζει μ’ ένα σπίτι τριών πυλώνων: Χωρίς έναν ισχυρό επαγγελματικό και ιδιωτικό πυλώνα, το κοινωνικό συμβόλαιο των γενεών στέκεται σε ασταθή πόδια».
Τι προβλέπει η πρόταση της Κομισιόν
Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έχει την κωδική ονομασία «Auto-Enrollment» (σ.σ. Αυτόματη Εγγραφή)», η οποία -θα μπορούσε κάποιος να πει ότι- βασίζεται στο ρητό, «των φρονίμων τα παιδιά». Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η Πορτογάλος επίτροπος, «πολλοί σκέφτονται πολύ αργά τη σύνταξή τους, γι’ αυτό και θέλουμε να ενθαρρύνουμε την αποταμίευση νωρίτερα απ’ ό,τι γινόταν μέχρι τώρα». Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι υπάρχει υποχρεωτικότητα. «Όποιος εργαζόμενος δεν επιθυμεί πρόσθετη πρόνοια μέσω αυτού του επενδυτικού σχήματος, μπορεί να απεγγραφεί» ξεκαθαρίζει η Αλμπουκέρκε.
Και σπεύδει να υπογραμμίσει ότι όλα αυτά δεν είναι παρά «προτάσεις της Επιτροπής», μια «σύσταση» -όπως τη χαρακτηρίζει- με καμία εθνική κυβέρνηση στην ΕΕ να είναι υποχρεωμένη να την εφαρμόσει.
Πού αλλού ισχύει το κεφαλαιοποιητικό σύστημα στις συντάξεις
Σημειώνεται ότι στην Ευρώπη υπάρχουν ιδιωτικά και επαγγελματικά προγράμματα πρόνοιας, που βασίζονται στις κεφαλαιαγορές, όπως η σύνταξη Riester (στη Γερμανία). Ωστόσο, μόνο 1 στους 5 εργαζομένους τα χρησιμοποιεί, όπως δείχνουν τα στοιχεία της ΕΕ.
Στην απέναντι πλευρά του Ατλαντικού, όμως, το ποσοστό ξεπερνά το 50%, καθώς σχεδόν 90 εκατ. εργαζόμενοι διαθέτουν ήδη λογαριασμό 401(k), ώστε να αυξήσουν τη μελλοντική τους σύνταξη. Έχουν, μάλιστα, την επιλογή να επιλέξουν οι ίδιοι το χαρτοφυλάκιο επενδύσεων. Εκτός των ΗΠΑ, αυτόματη ένταξη σε πρόσθετη συνταξιοδοτική ασφάλιση, υπάρχει σε Μεγάλη Βρετανία, Νέα Ζηλανδία, Ιταλία και Πολωνία.
«Η αυτόματη εγγραφή μπορεί να έχει νόημα, αλλά μόνο αν καλύπτει όλες τις μορφές απασχόλησης και δεν οξύνει τις κοινωνικές ανισότητες» σημειώνει ο Ράσμους Άντερσεν, ευρωβουλευτής των Πρασίνων. Και προειδοποιεί: «Τα επιπλέον επενδυτικά κεφάλαια μπορούν να συμπληρώσουν το δημόσιο συνταξιοδοτικό σύστημα, αλλά ποτέ να το αντικαταστήσουν».
Και στο βάθος… ένωση Κεφαλαιαγορών
Σημειώνεται, τέλος, ότι οι Βρυξέλλες επιδιώκουν να υπάρξει αποταμίευση χωρίς περιορισμούς σε περίπτωση μετακόμισης σε άλλη χώρα της ΕΕ. Πίσω από αυτήν την πρόταση, κρύβεται κάτι περισσότερο από την ανησυχία για τις συντάξεις και τη μελλοντική βιωσιμότητά τους.
Η Κομισιόν θέλει να ενισχύσει τη χρηματοπιστωτική αγορά στην ΕΕ και να προσφέρει στις επιχειρήσεις καλύτερη πρόσβαση σε χρηματοδότηση. Σύμφωνα με το σκεπτικό αυτό, τα ιδιωτικά κεφάλαια δεν θα πρέπει να παραμένουν αδρανή σε λογαριασμούς, αλλά να επενδύονται σε τεχνολογίες του μέλλοντος, όπως η τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ) και τα γρήγορα μικροτσίπ, ώστε να μπορέσει η Ευρώπη να καλύψει το χαμένο έδαφος με ΗΠΑ και Κίνα.
Τα παραπάνω εναρμονίζονται με τις προτάσεις Λέτα και Ντράγκι για ένωση Κεφαλαιαγορών στην Ευρώπη. «Όπου υπάρχουν συνταξιοδοτικά συστήματα, βασισμένα σε επενδύσεις, η κεφαλαιαγορά είναι επίσης ισχυρότερη, καθώς θα υπάρχουν περισσότερα διαθέσιμα κεφάλαια για επενδύσεις» σχολίασε ευρωπαϊκή πηγή, με γνώση των συζητήσεων στους διαδρόμους της Κομισιόν.
