Πλάνο για την αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης μετά το 2027 από 1,5 έως 2 χρόνια (63,5 με 40 χρόνια υπηρεσίας και 68,5 για πλήρη σύνταξη) έχει στα «σκαριά» το οικονομικό επιτελείο. Πίσω από αυτό, κρύβεται το δημογραφικό πρόβλημα συνολικά σε όλα τα κράτη της Ευρώπης, δεδομένου ότι η γήρανση είναι κατά πολύ μεγαλύτερη από τις γεννήσεις και οι αλλαγές που γίνονται -και εδώ- συνδέονται με την προστασία του συνταξιοδοτικού συστήματος και την επάρκεια των συντάξεων.
Είναι χαρακτηριστικό ότι σε πρόσφατη ημερίδα στην Αθήνα, στην οποία μίλησε εκτός των άλλων και ο επικεφαλής Οικονομολόγος του ΟΟΣΑ, Αλβάρο Περέιρα, προειδοποίησε για τη γήρανση του πληθυσμού, που εμφανίζεται ως απειλή και κόστος για μία κοινωνία. Ακόμα, ζήτησε από τα ευρωπαϊκά κράτη να προετοιμαστούν εγκαίρως για τα «νέα δεδομένα» σε τομείς όπως η υγεία, η εκπαίδευση και η αγορά εργασίας.
Έρχεται Παρατηρητήριο Δημογραφικών Εξελίξεων
Η μακροβιότητα δεν είναι απλώς πρόκληση. Είναι μια μοναδική ευκαιρία για μια νέα κοινωνική συμφωνία, τόνισε στην ίδια ημερίδα η υπουργός Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, Δόμνα Μιχαηλίδου. Ανακοίνωσε, μάλιστα, την επικείμενη ίδρυση και λειτουργία του Παρατηρητηρίου Δημογραφικών Εξελίξεων, ενός θεσμού που θα παρακολουθεί τις δημογραφικές τάσεις και θα διαμορφώνει τεκμηριωμένες προτάσεις πολιτικής σε εθνικό και τοπικό επίπεδο.
Σημείωσε, δε, πως η σύνδεση του προσδόκιμου ζωής μετά τα 65 με την ηλικία συνταξιοδότησης λειτουργεί ως «βαλβίδα ασφαλείας» για να μην υπάρξει η έκρηξη του ασφαλιστικού στο μέλλον από την αύξηση των δαπανών για συντάξεις. Όταν -και όσο- ανεβαίνει λοιπόν το προσδόκιμο ζωής, τόσο θα αυξάνονται τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης, που σημαίνει ότι οι ασφαλισμένοι θα μένουν περισσότερα χρόνια ως εργαζόμενοι και θα βγαίνουν αργότερα στη σύνταξη.
Στην Ελλάδα τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης θα επανεξεταστούν στο τέλος του 2026, καθώς από το 2027 θα εφαρμοστεί για πρώτη φορά η σύνδεσή τους με το προσδόκιμο ζωής των ατόμων άνω των 65 ετών. Από τις αλλαγές, αν ακολουθηθεί η συνταγή της Δανίας, μπορεί να γλιτώσουν όσοι έχουν περάσει το 55ο έτος και να επηρεαστούν με αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης οι νεότεροι ασφαλισμένοι έως 55 ετών.
Η μέση ηλικία αποχώρησης στην Ελλάδα διαμορφώνεται για τις γυναίκες στα 59,7 έτη και για τους άνδρες στα 63,2 έτη, ενώ ο μέσος όρος για τον ΟΟΣΑ είναι 63,1 έτη για τις γυναίκες και 64,4 έτη για τους άνδρες. Η σύνδεση του προσδόκιμου ζωής με τα όρια ηλικίας προβλέπεται από τον ΟΟΣΑ και, όσον αφορά την Ελλάδα, μπορεί να εφαρμοστεί με μία από τις τρεις παρακάτω παραμέτρους:
- Με αναλογία 1 προς 1.
- Με αναλογία 1 προς 2/3.
- Με αναλογία 1 προς 1/3.
Η αναλογία 1 προς 1 σημαίνει ότι για καθένα έτος που αυξάνεται ο μέσος όρος ζωής μετά το 65ο θα αυξάνονται κατά ένα έτος και τα όρια ηλικίας. Η αναλογία 1 προς 2/3 σημαίνει ότι η αύξηση στα όρια ηλικίας θα εξελίσσεται με μέτρια ταχύτητα, δηλαδή για καθένα έτος που θα αυξάνεται το προσδόκιμο ζωής τα όρια ηλικίας θα αυξάνονται κατά 8 μήνες, ενώ με αναλογία 1 προς 1/3 η αύξηση στα όρια ηλικίας θα είναι 4 μήνες.
Στην Ελλάδα η σύνδεση του δείκτη προσδόκιμου ζωής των ατόμων άνω των 65 ετών με τα όρια ηλικίας έχει ψηφιστεί από το 2010, με τον ασφαλιστικό νόμο 3863/2010, και προβλέπει την αναπροσαρμογή των ορίων ηλικίας ανά τρία χρόνια από το 2021 και μετά. Η πρώτη αναπροσαρμογή για το 2021 δεν εφαρμόστηκε λόγω της πανδημίας και των πολλών θανάτων που είχαν ως αποτέλεσμα να διατηρηθεί η ίδια αναλογία. Η δεύτερη ήταν για το 2024, αλλά δεν έγινε καμία μεταβολή και πλέον ο επόμενος σταθμός είναι το 2027. Οι αλλαγές, πάντως, σχεδιάζονται να εφαρμοστούν σταδιακά από το 2028 έως το 2030.
Οι τρεις δημογραφικοί δείκτες που θα καθορίσουν αν και πόσο θα αυξηθούν τα όρια ηλικίας
- Ο δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων άνω των 65 ετών προς τον οικονομικά ενεργό πληθυσμό, που οδεύει προς το 60%, από 39% που είναι σήμερα.
- Ο δείκτης γήρανσης που αυξάνεται, καθώς για κάθε 170 ηλικιωμένους άνω των 65 ετών αντιστοιχούν 100 νέοι εργάσιμης ηλικίας για να τους αναπληρώσουν.
- Ο δείκτης γονιμότητας, που μπορεί να βελτιώθηκε οριακά από 1,3 παιδιά το 2018 σε 1,5 παιδιά το 2022, αλλά υπολείπεται του 2,1, που είναι στις ανεπτυγμένες χώρες. Η υπογεννητικότητα αποτελεί το υπ’ αριθμόν ένα πρόβλημα και φαίνεται από το ισοζύγιο γεννήσεων προς θανάτους, που παραμένει ελλειμματικό.
Τι δείχνουν οι μελέτες
Η πρόσφατη μελέτη της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής δείχνει ότι το 2030 τα νομοθετημένα σήμερα όρια ηλικίας των 62 και 67 ετών αυξάνονται κατά 1,5 έτος.
Αν η αύξηση των ορίων ηλικίας γίνει σταδιακά, οι ασφαλισμένοι, για παράδειγμα, που θα κλείσουν το 62ο έτος το 2027 μπορεί να συνταξιοδοτηθούν με όριο ηλικίας τα 62,6 και όσοι κλείσουν τα 62 το 2028 να βγουν στα 62,9 . Έως το 2040 θα έχει αυξηθεί στα 64,5 έτη, το 2050 στα 65,5, το 2060 θα έχει φτάσει στα 66,7 έτη και το 2070 στα 67,5.
Το προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση για τους άνδρες αυξάνεται από 78,8 έτη το 2022 σε 86,5 έτη το 2070 και για τις γυναίκες αυξάνεται επίσης από 84,2 έτη το 2022 σε 90,4 έτη το 2070.
