Η Ρώμη και η Αθήνα εντόπισαν τουρκική και ρωσική εμπλοκή ως αναδυόμενη απειλή ασφάλειας, όσον αφορά το μεταναστευτικό από Βόρεια Αφρική και ειδικότερα από Λιβύη, σύμφωνα με αναλυτές και ρεπορτάζ του Politico.
Η πρόσφατη κλιμάκωση της έντασης στη Λιβύη, με τον στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ να υιοθετεί μια ολοένα πιο προκλητική στάση απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση, δεν αποτελεί μεμονωμένο γεγονός. Πίσω από τις κινήσεις του διακρίνεται η στρατηγική καθοδήγηση της Ρωσίας, αλλά και της Τουρκίας, που χρησιμοποιούν τη Λιβύη ως μοχλό πίεσης για την αποδυνάμωση της Ευρώπης.
Από την αρχή του έτους, περίπου 9.000 άνθρωποι έφτασαν στην Κρήτη από τη Λιβύη, σχεδόν διπλάσιος αριθμός σε σχέση με όλο το 2024.
Μην εστιάζετε μόνο στην Ουκρανία
Αυτό το μήνυμα προσπαθούν να μεταφέρουν η Ιταλία και η Ελλάδα στις Βρυξέλλες (ΕΕ και ΝΑΤΟ) – αλλά χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία.
Οι μεταναστευτικές ροές από τη Λιβύη αυξάνονται εκ νέου τον τελευταίο καιρό, ενώ η Ρώμη ανησυχεί για την αυξανόμενη ρωσική επιρροή στη χώρα, μέσω προμηθειών όπλων και πιθανής νέας ναυτικής βάσης στην Τόμπρουκ.
Η Αθήνα έστειλε δύο πολεμικά πλοία για περιπολίες ανοικτά της Λιβύης, τόσο λόγω της έκρηξης των μεταναστευτικών ροών όσο και των στρατηγικών ανησυχιών ότι η Τουρκία συνεργάζεται με τη Λιβύη για να οριοθετήσει θαλάσσιες ζώνες για έρευνα ενέργειας νότια της Κρήτης — με την Ελλάδα να τις θεωρεί παράνομες.
Επείγουσα κατάσταση που χρειάζεται κοινή αντιμετώπιση
Ο Ιταλός ΥΠΕΞ Antonio Tajani χαρακτήρισε τη Λιβύη «κατάσταση έκτακτης ανάγκης που η Ευρώπη πρέπει να αντιμετωπίσει από κοινού». Ωστόσο, μια προσπάθεια διπλωματικής παρέμβασης διαλύθηκε, όταν ο Επίτροπος Μετανάστευσης της ΕΕ Μάγκνους Μπρούνερ και υπουργοί από Ιταλία, Ελλάδα και Μάλτα κηρύχθηκαν «persona non grata» από τις αρχές της ανατολικής Λιβύης του Χαφτάρ και εκδιώχθηκαν πριν ξεκινήσουν οι συζητήσεις.
Αξιωματούχος της ΕΕ προειδοποίησε ότι «ο ρόλος της Ρωσίας στη Λιβύη συνεχίζει να επεκτείνεται, χρησιμοποιώντας τη χώρα ως κεντρικό κόμβο της αμυντικής στρατηγικής της στην Αφρική». Γεωτρήσεις από παράτυπες ομάδες λαθρεμπορίου διευκολύνουν τη Ρωσία να παρακάμπτει κυρώσεις και να «οπλίζει» τη μετανάστευση.
Οι λόγοι που η Μόσχα ωθεί τον Χαφτάρ σε σύγκρουση με την ΕΕ είναι βαθιά ριζωμένοι στη γεωπολιτική στρατηγική του Πούτιν, ο οποίος επιδιώκει να εκμεταλλευτεί τις αδυναμίες της Ευρώπης σε μια εποχή που η ήπειρος αντιμετωπίζει πολλαπλές κρίσεις.
Η Τζόρτζια Μελόνι, από την εκλογή της ως πρωθυπουργού της Ιταλίας το 2022, έχει προκαλέσει έκπληξη με τη σταθερή της στάση υπέρ της Ουκρανίας, παρά τις αρχικές προσδοκίες ότι η δεξιά της κυβέρνηση θα ακολουθούσε μια πιο φιλική προς τη Ρωσία πολιτική. Αυτό δημιουργεί δυσφορία έως πονοκέφαλο στον Πούτιν που ασκεί πίεση στην Ιταλία για να αλλάξει στάση.
Η Λιβύη, ως πρώην ιταλική αποικία και σημαντικός προμηθευτής φυσικού αερίου, αποτελεί ιδανικό πεδίο για την άσκηση πίεσης. Η Ρωσία, μέσω του Χαφτάρ, φαίνεται να επιχειρεί να στείλει ένα σαφές μήνυμα στη Μελόνι, ότι η στήριξη της Ουκρανίας θα έχει κόστος, τόσο στο εσωτερικό της Ιταλίας όσο και στη διεθνή της εικόνα. Οι πρόσφατες κινήσεις του Χαφτάρ, όπως η παρεμπόδιση ευρωπαϊκών επιχειρήσεων στη Μεσόγειο και η κλιμάκωση της έντασης στις θαλάσσιες ζώνες κοντά στη Σικελία, εξυπηρετούν αυτόν τον σκοπό.
Οι σύμμαχοι είναι απόντες
Ιταλία και Ελλάδα ξέρουν ότι η αντιμετώπιση της Λιβύης — χώρα 3 φορές μεγαλύτερη της Ισπανίας — απαιτεί τη συνδρομή μεγάλων κρατών όπως ΗΠΑ και Γαλλία. Μέχρι στιγμής, όμως, η ανταπόκριση είναι απογοητευτική.
Η ελληνική κυβέρνηση ανακοίνωσε νέα σκληρά μέτρα με αφορμή την άφιξη χιλιάδων μεταναστών στην Κρήτη κατά τη διάρκεια της τουριστικής περιόδου. Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης δήλωσε:
«Σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης απαιτούνται έκτακτα μέτρα και επομένως η ελληνική κυβέρνηση αποφάσισε να ενημερώσει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι προχωρά σε αναστολή της διαδικασίας ασύλου, αρχικά για τρεις μήνες, για εκείνους που φτάνουν από τη Βόρεια Αφρική με θάλασσα.»
Οι δύο ελληνικές φρεγάτες που αναπτύχθηκαν στα τέλη Ιουνίου φαίνεται πως δεν σταμάτησαν την ροή: μόνο την περασμένη εβδομάδα έφτασαν πάνω από 2.000 άτομα στην Κρήτη.
Ρωσία: όπλα και βάσεις
Σε πρόσφατη στρατιωτική παρέλαση στη Βεγγάζη εμφανίστηκαν νέα ρωσικά όπλα, γεγονός που δείχνει την πολύ στενή σχέση του Κρεμλίνου με τον Χαφτάρ, κάτι που άλλωσε ήταν γνωστό πολλά χρόνια πριν. Υπάρχουν αναφορές ότι η Ρωσία θέλει να εγκαταστήσει συστήματα πυραύλων στη νότια Σέμπχα, με πιθανότητα στόχευσης κατά Ευρώπης. Αν και πολλοί το θεωρούν υπερβολικό, η Ρωσία ήδη χρησιμοποιεί λιβυκές βάσεις για υποστήριξη επιχειρήσεων μέσω της Βόρειας Αφρικής ως ένα επιπλέον μέτωπο.
Υπάρχουν φόβοι ότι η Μόσχα ενδέχεται να εκμεταλλευτεί τη μετανάστευση ως μέσο υβριδικού πολέμου, εμπνέοντας σενάρια παρόμοια με τη μεταναστευτική κρίση στο ανατολικό σύνορο της ΕΕ (Πολωνία–Λευκορωσία).
Ρωσία και Τουρκία σε κοινό παρανομαστή
Η πρόσφατη προσέγγιση του Χαφτάρ με την κυβέρνηση της Τρίπολης και τους Τούρκους, που με την σειρά τους διατηρούν στενές σχέσεις με τη Ρωσία, αλλάζει τις ισορροπίες στη Λιβύη. Αυτή η εξέλιξη ευνοεί την Τουρκία, η οποία, ως βασικός υποστηρικτής της Τρίπολης, ενισχύει τη θέση της στη Μεσόγειο.
Οι εξελίξεις επιτρέπουν στην Τουρκία να εδραιώσει την επιρροή της στη Λιβύη, εξασφαλίζοντας πρόσβαση σε ενεργειακούς πόρους και στρατηγικές θαλάσσιες ζώνες. Αυτή η εξέλιξη αποδυναμώνει περαιτέρω την ΕΕ, καθώς η Τουρκία, ως περιφερειακή δύναμη με φιλοδοξίες, εκμεταλλεύεται την αποσταθεροποίηση που προκαλεί η Ρωσία για να ενισχύσει τη δική της θέση. Η Ελλάδα και η Ιταλία βρίσκονται σε μειονεκτική θέση, καθώς η τουρκική επιρροή στη Λιβύη ενισχύεται, ενώ η ΕΕ παραμένει διχασμένη και ευάλωτη. Με λίγα λόγια, η κατάσταση είναι ένα μικρό ρωσικό δώρο προς τον Ερντογάν.
