Το νέο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (MFF) της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι η πρόταση της Κομισιόν για την επταετία 2028-2034. Βασίζεται σε τρεις βασικούς πυλώνες: την απλοποίηση υφιστάμενων κονδυλίων όπως η Κοινή Αγροτική Πολιτική, ένα νέο Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανταγωνιστικότητας και ένα ταμείο εξωτερικής δράσης. Το νέο MFF καλείται να αντιμετωπίσει θεμελιώδεις κρίσεις, που θέτουν σε κίνδυνο την ευρωπαϊκή συνοχή, όπως ο εμπορικός πόλεμος με τις ΗΠΑ, ο πόλεμος στην Ουκρανία, η κλιματική αλλαγή και η άνοδος της ακροδεξιάς.
Ωστόσο, παρόλο που σημαντικό μέρος του συγκεκριμένου δημοσιονομικού πλαισίου στηρίζεται στις προτάσεις Ντράγκι για την ανταγωνιστικότητα της ΕΕ, πληθαίνουν οι «φωνές» τόσο εντός όσο και εκτός Βρυξελλών για την ανάγκη «να γίνουν περισσότερα». Χαρακτηριστική είναι η ανάλυση του Politicο. Ο προϋπολογισμός της ΕΕ σήμερα αντιστοιχεί μόλις στο 1% του ΑΕΠ της, με ειδικούς όπως ο Ντράγκι και ευρωπαϊκά think tanks να ζητούν αύξηση έως και 2%, ώστε να χρηματοδοτηθούν επαρκώς τομείς που χρήζουν μεγαλύτερης προσοχής, όπως η άμυνα και τα ενεργειακά δίκτυα. Μια καλύτερα συνδεδεμένη ενεργειακή αγορά θα μπορούσε να μειώσει το κόστος ενέργειας και να ενισχύσει την ανάπτυξη, στηρίζοντας την πράσινη μετάβαση και δίνοντας την ευκαιρία στη βιομηχανία να γίνει περισσότερο ανταγωνιστική. Παράλληλα, η δημιουργία ενός νέου Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανταγωνιστικότητας θα επέτρεπε στην ΕΕ να επενδύσει σε στρατηγικούς τομείς, όπως η τεχνολογία και η έρευνα.
Η πρόταση για αύξηση του προϋπολογισμού, όμως, συναντά αντιδράσεις από χώρες όπως η Γερμανία, η Ολλανδία και η Σουηδία, που επιμένουν στην ανακατανομή των υφιστάμενων πόρων, συμφωνώντας μόνο σε μια μικρή αύξηση των κονδυλίων. Σε μια προσπάθεια να «γεφυρωθεί» το χάσμα και να βρεθούν αποτελεσματικές λύσεις, εξετάζεται η εισαγωγή νέων «ιδίων πόρων», όπως και η επιβολή συγκεκριμένων προϋποθέσεων για την απορρόφηση κονδυλίων σε χώρες που παραβιάζουν το Κράτος Δικαίου (βλ. Ουγγαρία, Πολωνία). Και σε αυτήν την περίπτωση, όμως, η αναγκαία ομοφωνία (με τον «βραχνά» του βέτο που τη συνοδεύει) καθιστά τις μεγάλες μεταρρυθμίσεις εξαιρετικά δύσκολες στο να υλοποιηθούν -κάτι που τόσο ο Μάριο Ντράγκι όσο και ο Ενρίκο Λέτα είχαν επισημάνει σε πρόσφατα συνέδρια του Economist στην Ελλάδα.
Καλές οι προτάσεις Ντράγκι, αλλά το ζητούμενο είναι η αποφασιστικότητα
Ο Ντράγκι εκτιμά ότι για να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης, θα χρειαστούν επιπλέον επενδύσεις 800 δισ. ευρώ ετησίως από δημόσιους και ιδιωτικούς πόρους. Προτείνει, επίσης, μια ριζική απλοποίηση του προϋπολογισμού, όπως η συγχώνευση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής και του Ταμείου Συνοχής σ’ ένα ενιαίο ταμείο, κάτι που ενσωματώνεται στην πρόταση της φον ντερ Λάιεν. Ωστόσο, οι προτάσεις αυτές συναντούν πολιτικές αντιδράσεις. Ορισμένα κράτη-μέλη, όπως η Γαλλία, υποστηρίζουν την αύξηση του προϋπολογισμού, αλλά χώρες όπως η Γερμανία, η Ολλανδία και η Σουηδία αντιτίθενται έντονα σε αυτό και προτείνουν ότι αντί για περισσότερα χρήματα, η ΕΕ πρέπει να κάνει καλύτερη διαχείριση των υπαρχόντων πόρων.
Επιπλέον, υπάρχει μια έντονη συζήτηση για το πώς θα βρεθούν τα επιπλέον κονδύλια. Ένα σενάριο είναι η αύξηση των «ιδίων πόρων» της ΕΕ, δηλαδή των εσόδων που μπορεί να εισπράττει απευθείας από φόρους ή μηχανισμούς, όπως το Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών ή ο Μηχανισμός Συνοριακής Προσαρμογής Άνθρακα. Ωστόσο, χώρες όπως η Σουηδία δηλώνουν ανοιχτά ότι δεν αποδέχονται την ανάγκη για νέους φόρους σε ευρωπαϊκό επίπεδο και προτιμούν την επαναπροτεραιοποίηση των υπαρχόντων δαπανών.
Το πιθανό μπλόκο στα ευρωπαϊκά κονδύλια
Ένα άλλο ζήτημα που διχάζει είναι η πρόταση για επιβολή δημοσιονομικών προϋποθέσεων, δηλαδή να μην δίνονται χρήματα σε χώρες που δεν σέβονται το Κράτος Δικαίου. Πρόκειται για μια έμμεση απάντηση στην Ουγγαρία και την Πολωνία, οι οποίες στο παρελθόν κατηγορήθηκαν για παραβίαση θεμελιωδών δημοκρατικών αξιών της ΕΕ. Όμως, επειδή ο προϋπολογισμός πρέπει να εγκριθεί ομόφωνα απ’ όλα τα κράτη-μέλη, υπάρχει σοβαρή αμφιβολία για το κατά πόσον τέτοιοι κανόνες θα εφαρμοστούν τελικά.
Η φον ντερ Λάιεν επιχειρεί να ισορροπήσει μεταξύ φιλοδοξίας και ρεαλισμού, συνεχίζει το Politico. Η πρότασή της προβλέπει τρεις βασικούς άξονες για τον νέο προϋπολογισμό. Ωστόσο, κάθε προτεινόμενη μεταρρύθμιση θα πρέπει να περάσει από σκληρές διαπραγματεύσεις μεταξύ των 27 κυβερνήσεων του ευρωπαϊκού μπλοκ. Κάτι που δεν θα υπήρχε, αν γινόταν πράξη το όραμα για πραγματική ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. «Χρειάζεται απλοποίηση. Υπάρχει λοιπόν η εξής ιδέα: γιατί δεν δημιουργούμε 27 εικονικές πολιτείες στην Ευρώπη για να προκύψει ένα 28ο εικονικό κράτος και να δώσουμε έτσι στους επενδυτές και τους επιχειρηματίες τη δυνατότητα να επιλέξουν αυτό το 28ο νομικό σύστημα για να επενδύσουν σε όποια χώρα της Ευρώπης επιθυμούν. Να έχουν στα χέρια τους ένα “master key”, που θα εξασφαλίζει πρόσβαση και στα 27 διαφορετικά οικονομικά και δικαστικά συστήματα της Ευρώπης. Με αυτόν τον τρόπο απλοποιείται η γραφειοκρατία, που θα προσελκύσει επενδυτές εκτός Ευρώπης. Έτσι, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις δεν θα χρειάζονται στρατιά νομικών για να επενδύσουν και να αναπτυχθούν» είχε δηλώσει πολύ εύστοχα ο Ενρίκο Λέτα, μιλώντας για τη γραφειοκρατία της Ευρώπης.
Το βασικό ερώτημα που τίθεται είναι βαθιά πολιτικό: Ποιον ρόλο θέλουν οι ευρωπαϊκές χώρες να έχει η ΕΕ στο μέλλον; Θα συνεχίσουν να βλέπουν την Ένωση ως έναν οργανισμό διαχείρισης κονδυλίων, ή ως έναν πολιτικό και οικονομικό μηχανισμό ικανό να ανταποκριθεί στις μεγάλες προκλήσεις της εποχής μας; Ο Ντράγκι το έθεσε ξεκάθαρα: Χωρίς τολμηρές αλλαγές, η Ευρώπη διακινδυνεύει την ευημερία, το περιβάλλον και τις θεμελιώδεις ελευθερίες της. Όμως, η απαίτηση για ομοφωνία και η επιμονή πολλών χωρών στο status quo, καθιστούν πολύ δύσκολη τη θεσμική και οικονομική αναβάθμιση της Ένωσης. Η ιστορία των προηγούμενων MFF δείχνει ότι οι αλλαγές ήταν πάντα περιορισμένες. Το ίδιο ενδέχεται να συμβεί και αυτήν τη φορά, εάν δεν υπάρξει πραγματική πολιτική βούληση, καταλήγει το δημοσίευμα του Politico.
