Το χρηματοδοτικό εργαλείο ύψους 400 δισ. ευρώ που πρότεινε η Κομισιόν θα βασίζεται σε κοινό δανεισμό, σύμφωνα το Bloomberg. Το νέο δημοσιονομικό εργαλείο της εκτελεστικής αρχής της ΕΕ για την περίοδο 2028–2034 θα παρέχει δάνεια στα κράτη-μέλη, ώστε να μπορούν να αντιδρούν ταχύτερα σε δυσμενή γεγονότα, ανέφεραν οι ίδιες πηγές υπό τον όρο της ανωνυμίας. Οι Βρυξέλλες ενημέρωσαν τα κράτη-μέλη ότι θα δανειστούν εκ μέρους τους για να εξασφαλίσουν τη χρηματοδότηση του εργαλείου, με τον Βορρά να αντιδρά.
Η ταχύτητα αυτή θεωρείται απαραίτητη σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, όπως η πανδημία της Covid-19 ή η ενεργειακή κρίση, οι οποίες τα τελευταία χρόνια επέφεραν ισχυρά πλήγματα στην οικονομία.
Το νέο αυτό ταμείο αναμένεται να αποτελέσει ένα από τα πλέον αμφιλεγόμενα σκέλη του προτεινόμενου προϋπολογισμού της ΕΕ, καθώς αρκετά κράτη-μέλη αντιτίθενται στην έννοια της κοινοτικής ευθύνης για το χρέος, την οποία θεωρούν ως έμμεση επιδότηση προς χώρες με λιγότερο συνετή δημοσιονομική διαχείριση. Ο συνολικός προϋπολογισμός των €2 τρισ. για την περίοδο 2028–2034 ξεπέρασε τις προσδοκίες και προκάλεσε έντονη αντίδραση από τη Γερμανία, η οποία τον χαρακτήρισε «απαράδεκτο».
Κατά την πρώτη συζήτηση με εκπροσώπους των κρατών-μελών το βράδυ της Τετάρτης, η Κομισιόν παραδέχτηκε ότι ο νέος μηχανισμός θα είναι δύσκολο να γίνει αποδεκτός από ορισμένες κυβερνήσεις. Τόνισε πάντως ότι η διάθεση πόρων θα γίνεται μέσω δανείων, όχι επιχορηγήσεων.
Αυστηροί όροι
Ο Ευρωπαίος Επίτροπος για το Κλίμα, Βόπκε Χούκστρα, δήλωσε την Πέμπτη στο Bloomberg ότι το νέο εργαλείο θα χρηματοδοτείται μέσω κοινού δανεισμού, αλλά θα υπόκειται σε αυστηρούς ελέγχους, μεταξύ άλλων μέσω ομοφωνίας των 27 κρατών-μελών πριν από κάθε ενεργοποίησή του.
«Αυτό είναι κάτι που έχεις στο “οπλοστάσιό” σου ως πιθανή επιλογή», σημείωσε ο Χούκστρα. «Μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο σε εξαιρετικές περιστάσεις και με σαφή εντολή από τα κράτη-μέλη — όχι μόνο κατά την έγκριση του προϋπολογισμού, αλλά και σε κάθε συγκεκριμένη κρίση.»
Η απόδοση του δεκαετούς ομολόγου της ΕΕ έχει αυξηθεί από τις αρχές του έτους και κινείται γύρω στο 3,17%, παραμένοντας πάντως κάτω από την κορύφωσή της τον Μάρτιο — όταν η γερμανική κυβέρνηση ανακοίνωσε σχέδια για αύξηση των δαπανών.
Η πρόταση προϋπολογισμού που κατατέθηκε την Τετάρτη σηματοδοτεί την έναρξη μιας επίπονης διαδικασίας, στο πλαίσιο της οποίας θα τοποθετηθούν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Οι ηγέτες των κρατών-μελών θα πρέπει να εγκρίνουν ομόφωνα τον προϋπολογισμό, ο οποίος πρέπει να έχει συμφωνηθεί μέχρι το τέλος του 2027.
Η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, δήλωσε την Τετάρτη ότι ο μηχανισμός των €400 δισ. θα προσφέρει στην ΕΕ μια «παράκαμψη» σε περιόδους κρίσης. Η πανδημία του κορωνοϊού αποτέλεσε σημείο καμπής στην πολιτική της Ένωσης, καθώς τότε εγκρίθηκε το Ταμείο Ανάκαμψης ύψους περίπου €800 δισ., χρηματοδοτούμενο με κοινό χρέος. Για πολλές χώρες όμως, όπως η Γερμανία, αυτή θεωρήθηκε μια εφάπαξ εξαίρεση.
Η γερμανική «κόκκινη γραμμή»: Ο Μερτς βάζει φρένο στο σχέδιο 2 τρισ. της ΕΕ
Ο Φρίντριχ Μερτς έχει επανειλημμένα δηλώσει πως στόχος του ως καγκελάριος είναι να καταστήσει τη Γερμανία ηγετική δύναμη στην Ευρώπη. Ωστόσο, λιγότερο από τρεις μήνες μετά την ανάληψη της εξουσίας, διαφαίνεται πως μία από τις βασικές του στρατηγικές είναι να αντιταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση – και ειδικά στις φιλοδοξίες της προέδρου της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.
Αυτό κατέστη σαφές το βράδυ της Τετάρτης, όταν ο εκπρόσωπος του καγκελάριου εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία απέρριπτε την πρόταση της Επιτροπής για αύξηση του κοινοτικού προϋπολογισμού στα 2 τρισ. ευρώ, λίγες μόνο ώρες μετά την παρουσίαση του σχεδίου από την φον ντερ Λάιεν στις Βρυξέλλες. Η Γερμανία, ως ο μεγαλύτερος συνεισφέρων, θα επωμιζόταν περίπου το ένα τέταρτο της δαπάνης.
Ο Μερτς, σύμφωνα με κυβερνητική πηγή, ενόχληθηκε έντονα από την πρόταση, ιδίως από την πρόβλεψη για ευρωπαϊκή φορολόγηση των επιχειρήσεων, που αντιβαίνει στην πρόσφατη δέσμευσή του για μείωση φόρων στις γερμανικές εταιρείες.
Παρότι Μερτς και φον ντερ Λάιεν προέρχονται από τον ίδιο πολιτικό χώρο, δεν διατηρούν στενή σχέση. Η φον ντερ Λάιεν είχε διατελέσει υπουργός σε κυβερνήσεις της Άνγκελα Μέρκελ – μακροχρόνιας πολιτικής αντιπάλου του Μερτς.
Το Βερολίνο έχει στο παρελθόν αντιδράσει σε σχέδια διεύρυνσης του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού, αλλά η φρασεολογία της χθεσινής απόρριψης ήταν ασυνήθιστα αυστηρή. «Μια γενικευμένη αύξηση του προϋπολογισμού της ΕΕ είναι απαράδεκτη σε μια περίοδο κατά την οποία όλα τα κράτη-μέλη καταβάλλουν σοβαρές προσπάθειες δημοσιονομικής εξυγίανσης», ανέφερε η δήλωση της καγκελαρίας.
Εάν εγκριθεί, η πρόταση θα αυξήσει σημαντικά τον ισχύοντα κοινοτικό προϋπολογισμό των 1,2 τρισ. ευρώ έως το 2027. «Η αύξηση του χρέους ήταν άλλοτε εξαιρετική επιλογή – τώρα έχει γίνει κανονικότητα», είπε ο Μερτς από το Λονδίνο την Πέμπτη. «Η ΕΕ θα πρέπει να τα βγάλει πέρα με τα διαθέσιμα μέσα. Αυτό σημαίνει μια σκληρή διαπραγμάτευση για τα επόμενα δύο χρόνια».
Ο Μερτς δεν ήταν ο μόνος δυσαρεστημένος. Η φον ντερ Λάιεν προκάλεσε εκνευρισμό και εντός της Επιτροπής, καθώς, σύμφωνα με πληροφορίες, δεν κοινοποίησε τις τελικές λεπτομέρειες του σχεδίου στους επιτρόπους παρά την τελευταία στιγμή.
Εκπρόσωποί της διέψευσαν ότι τα κράτη-μέλη αποκλείστηκαν από τη διαδικασία, επιμένοντας ότι ήταν ενήμερα για τις κατευθυντήριες γραμμές – αλλά όχι για το τελικό ποσό.
Ωστόσο, οι Βρυξέλλες θα έπρεπε να είχαν προβλέψει την αντίδραση του Βερολίνου. Σε επιστολή που εστάλη τον περασμένο μήνα, την οποία είδε το Bloomberg, η γερμανική κυβέρνηση ξεκαθάριζε πως δεν υπάρχει περιθώριο αύξησης του προϋπολογισμού. Απέρριπτε επίσης την παράταση του κοινού δανεισμού που υιοθετήθηκε στη διάρκεια της πανδημίας.
Η διαδικασία διαπραγμάτευσης για το νέο πακέτο ξεκινά τώρα μεταξύ των κρατών-μελών. Πολλές κυβερνήσεις θεώρησαν υπερβολικό το ύψος των 2 τρισ. και αντέδρασαν σε προτεινόμενες αλλαγές για την εκταμίευση κονδυλίων. Αντιρρήσεις εκφράστηκαν και για την πρόθεση κατάργησης των λεγόμενων «εκπτώσεων» – μηχανισμών επιστροφής μέρους της συνεισφοράς, από τους οποίους επωφελούνται χώρες όπως η Γερμανία, οι Κάτω Χώρες και η Σουηδία.
Η αντιπαράθεση της Τετάρτης δεν ήταν η πρώτη για τον Μερτς. Έχει κατηγορήσει επανειλημμένα την Επιτροπή για καθυστερήσεις σε εμπορικές συμφωνίες – τόσο με τις ΗΠΑ όσο και με τη Mercosur. Στην πρόσφατη τηλεφωνική επικοινωνία του με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, ο καγκελάριος δήλωσε έτοιμος να αποδεχθεί ασύμμετρους δασμούς, αρκεί να επιτευχθεί γρήγορη συμφωνία με εξαιρέσεις για συγκεκριμένους κλάδους.
Παράλληλα, ο Μερτς προωθεί διμερείς συμφωνίες. Την Πέμπτη βρέθηκε στο Λονδίνο για να υπογράψει μια ευρείας κλίμακας συνεργασία με τον Βρετανό πρωθυπουργό Κιρ Στάρμερ.
Η στάση του θυμίζει κατά στιγμές την απογοήτευση του προκατόχου του, Όλαφ Σολτς, με την ΕΕ. Όμως, ενώ ο Σολτς απέφευγε τις ανοιχτές συγκρούσεις, ο Μερτς επιλέγει πιο μετωπική προσέγγιση.
