Η Γαλλία έχει δηλώσει ότι προτίθεται να αναγνωρίσει το Παλαιστινιακό κράτος τον Σεπτέμβριο, ενώ Ηνωμένο Βασίλειο και Καναδάς έχουν δεσμευτεί υπό όρους να πράξουν το ίδιο. Ωστόσο, όπως γράφει το Bloomberg, μια τέτοια κίνηση σηματοδοτεί απομάκρυνση από τη θέση των Ηνωμένων Πολιτειών, που επιμένουν ότι η παλαιστινιακή κρατική υπόσταση μπορεί να προκύψει μόνο μέσω διαπραγματεύσεων με το Ισραήλ.
Παρά το γεγονός ότι σχεδόν 150 χώρες ανά τον κόσμο αναγνωρίζουν το Παλαιστινιακό κράτος, και το ότι η Παλαιστινιακή Αρχή, που διατηρεί περιορισμένη διοίκηση στη Δυτική Όχθη, διατηρεί διπλωματικές αποστολές σε πολλές από αυτές, ο παλαιστινιακός λαός εξακολουθεί να μην έχει ένα πλήρως λειτουργικό και αναγνωρισμένο κράτος. Οι πρόσφατες δηλώσεις για αναγνώριση έχουν κυρίως πολιτικό και διπλωματικό βάρος: ενισχύουν τη διεθνή νομιμοποίηση του αιτήματος για παλαιστινιακή κρατικότητα και ταυτόχρονα απομονώνουν περαιτέρω το Ισραήλ, του οποίου η κυβέρνηση αντιτίθεται στην ίδρυση παλαιστινιακού κράτους.
Πληροί η Παλαιστίνη τα κριτήρια του διεθνούς δικαίου για κρατική υπόσταση;
Σύμφωνα με τη Συνθήκη του Μοντεβιδέο του 1933, ένα κράτος, για να έχει υπόσταση, πρέπει να διαθέτει τέσσερα βασικά χαρακτηριστικά: μόνιμο πληθυσμό, καθορισμένα σύνορα, κυβέρνηση και ικανότητα να συνάπτει διεθνείς σχέσεις. Η Δυτική Όχθη και η Λωρίδα της Γάζας πληρούν μεν το πρώτο κριτήριο, ωστόσο υστερούν στα υπόλοιπα: η Παλαιστινιακή Αρχή έχει περιορισμένη εξουσία, δεν υπάρχουν σταθερά και αναγνωρισμένα σύνορα, ενώ η ικανότητά της να συνάπτει διεθνείς συμφωνίες είναι περιορισμένη από τις συμφωνίες με το Ισραήλ.
Μετά τις Συμφωνίες του Όσλο τη δεκαετία του 1990, συστάθηκε η Παλαιστινιακή Αρχή ως ενδιάμεσος θεσμός για περιορισμένη αυτοδιοίκηση. Όμως ποτέ δεν απέκτησε έλεγχο επί του συνόλου της Δυτικής Όχθης, και από το 2007 έχει απολέσει πλήρως τη Λωρίδα της Γάζας, η οποία ελέγχεται από τη Χαμάς. Το αποτέλεσμα είναι δύο ξεχωριστές διοικήσεις —μια στη Ραμάλα και μία στη Γάζα— χωρίς ενιαία πολιτική οντότητα.
Οι Συμφωνίες του Όσλο προέβλεπαν τη διαπραγμάτευση μόνιμης λύσης, κάτι που μέχρι σήμερα δεν έχει επιτευχθεί. Επιπλέον, η δυνατότητα της Παλαιστινιακής Αρχής να συνάπτει διεθνείς συμφωνίες είναι περιορισμένη σε τομείς όπως ο πολιτισμός, η επιστήμη και η εκπαίδευση. Ο έλεγχος των εδαφών από το Ισραήλ, ειδικά μετά την επανεισβολή στη Γάζα το 2023, απομακρύνει περαιτέρω την προοπτική ανεξαρτησίας.
Τι προσφέρουν οι αναγνωρίσεις στους Παλαιστίνιους;
Η συμβολική αξία αυτών των κινήσεων είναι σημαντική: ενισχύουν τη διεθνή στήριξη προς το παλαιστινιακό αίτημα για αυτοδιάθεση και κρατική υπόσταση. Από το 1988, όταν ο Παλαιστινιακός Απελευθερωτικός Οργανισμός (PLO) κήρυξε μονομερώς την ίδρυση κράτους, περισσότερες από 100 χώρες έχουν αναγνωρίσει την Παλαιστίνη. Το 2012, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ παραχώρησε στην Παλαιστίνη καθεστώς «κράτους παρατηρητή», δίχως δικαίωμα ψήφου. Η πλήρης ένταξη απαιτεί έγκριση από 9 από τα 15 μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας — χωρίς να ασκηθεί βέτο από ΗΠΑ, Κίνα, Ρωσία, Γαλλία ή Ηνωμένο Βασίλειο. Μέχρι σήμερα, οι ΗΠΑ μπλοκάρουν κάθε τέτοια απόπειρα.
Από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στο αδιέξοδο
Η ιστορική περιοχή της Παλαιστίνης πέρασε από την Οθωμανική κυριαρχία στον έλεγχο της Βρετανίας μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η πρώτη πρόταση για διχοτόμηση χρονολογείται από το 1937. Το 1947, ο ΟΗΕ ενέκρινε νέο σχέδιο διχοτόμησης που απορρίφθηκε από τους Άραβες, οδηγώντας στον πόλεμο του 1948 και την ίδρυση του Ισραήλ. Η σύγκρουση παρήγαγε περίπου 700.000 Παλαιστίνιους πρόσφυγες. Το 1967, μετά από νέο πόλεμο, το Ισραήλ κατέλαβε τη Δυτική Όχθη, τη Γάζα και την Ανατολική Ιερουσαλήμ, δημιουργώντας στρατιωτική κατοχή που συνεχίζεται έως σήμερα. Η Παλαιστινιακή εξέγερση του 1987 και οι Συμφωνίες του Όσλο του 1993 έδωσαν πρόσκαιρες ελπίδες για λύση, που όμως δεν υλοποιήθηκε.
Παρά τις υποσχέσεις, η κατοχή, η βία και η οικοδόμηση ισραηλινών οικισμών δεν σταμάτησαν. Η δεύτερη Ιντιφάντα (παλαιστινιακή εξέγερση εναντίον του Ισραήλ το 2000–2005) υπήρξε ιδιαίτερα αιματηρή. Το 2005, το Ισραήλ αποσύρθηκε μονομερώς από τη Γάζα, αλλά επέβαλε αποκλεισμό όταν η Χαμάς ανέλαβε την εξουσία. Από τότε, η περιοχή έχει μετατραπεί σε βάση εκτόξευσης ρουκετών και επιθέσεων κατά του Ισραήλ.
Τι πιστεύουν Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι για τη λύση των δύο κρατών;
Η πλειοψηφία των δύο λαών δεν υποστηρίζει πλέον τη λύση δύο κρατών. Δημοσκόπηση του Μαΐου έδειξε ότι το 57% των Παλαιστινίων την απορρίπτει. Στο Ισραήλ, έρευνα του 2024 έδειξε ότι το 55% των Εβραίων Ισραηλινών αντιτίθενται στη δημιουργία παλαιστινιακού κράτους, ακόμη και αποστρατιωτικοποιημένου.
Ποιες είναι οι εναλλακτικές λύσεις;
Για πολλούς Ισραηλινούς, μια ρεαλιστική εναλλακτική στη λύση των δύο κρατών είναι η επέκταση της ισραηλινής κυριαρχίας σε τουλάχιστον μέρος της Δυτικής Όχθης, όπου η οικοδόμηση εβραϊκών οικισμών συνεχίζεται απρόσκοπτα. Οι υποστηρικτές της προσάρτησης υποστηρίζουν πως οι Ισραηλινοί έχουν ιστορικό και θρησκευτικό δικαίωμα να διαμένουν μόνιμα στην περιοχή, την οποία αποκαλούν με τα βιβλικά της ονόματα «Ιουδαία και Σαμάρεια», ως το λίκνο του εβραϊκού πολιτισμού.
Ωστόσο, η πλήρης ισραηλινή κυριαρχία στη Δυτική Όχθη θέτει κρίσιμα διλήμματα. Αν το Ισραήλ προχωρήσει στην προσάρτηση περιοχών που κατοικούνται από εκατομμύρια Παλαιστινίους, θα βρεθεί αντιμέτωπο με μια δύσκολη επιλογή: είτε να τους χορηγήσει ισραηλινή υπηκοότητα — με κίνδυνο να αλλοιωθεί η δημογραφική και πολιτική υπεροχή της εβραϊκής πλειοψηφίας — είτε να τους κρατήσει σε καθεστώς χωρίς πλήρη πολιτικά δικαιώματα, κάτι που ενισχύει τις διεθνείς κατηγορίες περί απαρτχάιντ.
Σε κοινή έρευνα Ισραηλινών και Παλαιστινίων που πραγματοποιήθηκε τον Δεκέμβριο του 2022, το 37% των Ισραηλινών Εβραίων εξέφρασε προτίμηση για τη δημιουργία ενός ενιαίου, αλλά μη δημοκρατικού κράτους, στο οποίο οι Παλαιστίνιοι δεν θα απολαμβάνουν ίσα πολιτικά δικαιώματα. Από την άλλη πλευρά, το 30% των Παλαιστινίων δήλωσε ότι επιθυμεί ένα ενιαίο, παλαιστινιακό κράτος. Μικρότερα ποσοστά και στις δύο πλευρές υποστήριξαν την ιδέα ενός διπλού, πολυεθνικού κράτους, στο οποίο όλοι οι πολίτες θα έχουν ίσα δικαιώματα, ανεξαρτήτως θρησκείας ή εθνικότητας.
Έτσι λοιπόν, παρότι η διεθνής αναγνώριση της Παλαιστίνης αποκτά αυξανόμενο συμβολικό και διπλωματικό βάρος, στην πραγματικότητα απέχει ακόμη πολύ από την πρακτική κρατική κυριαρχία. Ενώ η υποστήριξη τρίτων χωρών ενισχύει τη διεθνή θέση της Παλαιστινιακής Αρχής, η κρατική υπόσταση της Παλαιστίνης παραμένει, προς το παρόν, κυρίως θεωρητική.
