Τα πιόνια στη γεωπολιτική σκακιέρα για την Ουκρανία και την «επόμενη ημέρα» μπαίνουν σταδιακά στη θέση τους, με τα βλέμματα να στρέφονται στη σχεδιαζόμενη συνάντηση Ντόναλντ Τραμπ και Βλαντίμιρ Πούτιν. Εφόσον το τετ α τετ πραγματοποιηθεί, θα πρόκειται για την πρώτη συνάντηση του Αμερικανού προέδρου με τον Ρώσο ομόλογό του στη «δεύτερη φορά» Τραμπ στον Λευκό Οίκο.
Με τις εξελίξεις το τελευταίο 48ωρο να είναι ραγδαίες, διεθνείς αναλυτές επιδιώκουν να αποκρυπτογραφήσουν τόσο τις προθέσεις του Πούτιν όσο και τις επιδιώξεις του Τραμπ. Μέχρι τώρα ο Πούτιν ήταν αυτός που δήλωνε ανοιχτός για μια απευθείας συνάντηση με τον Τραμπ, ωστόσο ο Αμερικανός πρόεδρος φρόντιζε με διάφορα προσχήματα να αποφεύγει το τετ α τετ, επιλέγοντας είτε την απευθείας επικοινωνία μέσω τηλεφώνου ή την έμμεση διά αντιπροσώπων. Με μια γρήγορη ματιά στο πρόσφατο παρελθόν διαπιστώνεται ότι η κυβέρνηση Τραμπ δεν είχε συμφωνήσει σε μια απευθείας συνάντηση, περιμένοντας ένα σημάδι από το Κρεμλίνο ότι ο Πούτιν ήταν πράγματι έτοιμος και αποφασισμένος (σ.σ. ειδικά μετά το «ναυάγιο» στην Κωνσταντινούπολη) για μια πραγματική κατάπαυση του πυρός στο πεδίο της μάχης.
Σε αυτό που συμφωνούν οι περισσότεροι διεθνείς αναλυτές είναι ότι τα «σήματα που εστάλησαν και από τις δύο πλευρές» κατά τη διάρκεια της πρόσφατης συνάντησης του Πούτιν στο Κρεμλίνο με τον «άνθρωπο του Τραμπ», τον ειδικό απεσταλμένο για την Ουκρανία, ήταν το «κλειδί» για να ξεκλειδώσει η διαδικασία και οι διαπραγματεύσεις για την Ουκρανία να αλλάξουν πίστα. Το τι συζητήθηκε και -κυρίως- το τι συμφωνήθηκε, παραμένει επτασφράγιστο μυστικό. Το βέβαιο, όμως, είναι ότι από τη στιγμή που Κρεμλίνο και Λευκός Οίκος κάνουν δηλώσεις με το «σταγονόμετρο» για το τετ α τετ Πούτιν με Γουίτκοφ, δεν θα γινόταν λόγος για καμία απευθείας συνάντηση των δύο πολιτικών, αν δεν είχαν δοθεί εκατέρωθεν εγγυήσεις και από τις δύο πλευρές.
Μετά το «ναυάγιο» στην Κωνσταντινούπολη και το «κάζο» που του επεφύλαξε ο Πούτιν, παρά τις συνεχείς προειδοποιήσεις του Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ο Ντόναλντ Τραμπ δεν θα συμφωνούσε σε καμία περίπτωση για μια απευθείας συνάντηση με τον πρόεδρο της Ρωσίας, αν δεν είχε λάβει τις απαραίτητες διαβεβαιώσεις για τις «αναπόφευκτες» -μικρές όπως φαίνεται- υποχωρήσεις του Πούτιν από τις αρχικές «κόκκινες γραμμές» του στο ουκρανικό. Ένα νέο «ναυάγιο» θα κόστιζε πολιτικά αλλά και σε επίπεδο εικόνας στον Τραμπ. Κάτι που τόσο ο ίδιος όσο και το επιτελείο του, δεν το επιθυμούν. Εξ ου και επέλεξε την προσφιλή τακτική «μαστίγιο και καρότο», κάνοντας λόγο από τη μία πλευρά για «σημαντική πρόοδο» στις συνομιλίες με τη Μόσχα, φροντίζοντας όμως παράλληλα με «διαρροές» στον αμερικανικό Τύπο να κάνει γνωστό πως οι ΗΠΑ είναι έτοιμες να ανακοινώσουν κυρώσεις για το ρωσικό πετρέλαιο την Παρασκευή (8/8), που λήγει το τελεσίγραφο.
Αντίστοιχη είναι η προσέγγιση και για τον Βλαντίμιρ Πούτιν. Ωστόσο, στην περίπτωσή του, τα πράγματα είναι πολύ πιο ρευστά, καθώς οι πραγματικές προθέσεις του παραμένουν αδιευκρίνιστες. Σε ανάλυση της Wall Street Journal επισημαίνεται ότι ο πρόεδρος της Ρωσίας δείχνει να θέτει σε δεύτερη μοίρα το εδαφικό, δίνοντας έμφαση στο πολιτικό σκέλος της επερχόμενης συμφωνίας με τον Τραμπ για την Ουκρανία και την «επόμενη ημέρα». Τερματισμός της προοπτικής ένταξης στο ΝΑΤΟ και αποστρατικοποίηση της Ουκρανίας είναι τα δύο βασικά «θέλω», που εφόσον ικανοποιηθούν από τον Τραμπ και τις ΗΠΑ, θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε λιγότερες εδαφικές διεκδικήσεις. Μια τέτοια εξέλιξη θα άνοιγε παράλληλα τον δρόμο για να τεθούν οι βάσεις ώστε να υπάρξει (μελλοντικά) μια πιο φιλική προς τη Μόσχα κυβέρνηση στο Κίεβο. Αυτές οι επιδιώξεις, σύμφωνα με τους αναλυτές, είναι πιο σημαντικές για τον Πούτιν από τις λεπτομέρειες σχετικά με το πόσο έδαφος της Ουκρανίας στις 4 παράνομα προσαρτημένες περιφέρειες (Λουχάνσκ, Ντονέτσκ, Ζαπορίζια και Χερσώνα) θα ελέγχει τελικά η Ρωσία.
Εξάλλου, τόσο ο ίδιος ο Βλαντίμιρ Πούτιν όσο και άλλοι Ρώσοι αξιωματούχοι, όπως ο υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ, ο σύμβουλος του Κρεμλίνου, Γιούρι Ουσακόφ ή ο εκπρόσωπος της ρωσικής προεδρίας, Ντμίτρι Πεσκόφ, έχουν επανειλημμένα ισχυριστεί ότι αν η Ουκρανία (σ.σ. το «μαλακό υπογάστριο» της πάλαι ποτέ Σοβιετικής Ένωσης) δεν είχε κάνει… στροφή προς Δυσμάς, φέρνοντας έτσι το ΝΑΤΟ στην πόρτα της Ρωσίας, η «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» δεν θα είχε ξεκινήσει ποτέ τα ξημερώματα της 24ης Φεβρουαρίου 2022. «Ο Πούτιν πιστεύει ότι μια τέτοια συνάντηση, και όχι μόνο η πρόοδος στο πεδίο της μάχης, είναι η καλύτερη ευκαιρία για να εξασφαλίσει τη νίκη στον πόλεμο του κατά της Ουκρανίας» επισημαίνουν οι αναλυτές της αμερικανικής εφημερίδας. Βασική υποψήφια χώρα για να υποδεχτεί τους δύο πολιτικούς, είναι τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Τι επιδιώκει ο Πούτιν στην Ουκρανία και πώς χρησιμοποιεί τον Τραμπ
Αναλυτές που μελετούν τον Πούτιν, καθώς και άτομα που τον γνωρίζουν, έχουν δηλώσει από τις πρώτες ημέρες του πολέμου ότι ο πρωταρχικός στόχος του Ρώσου προέδρου είναι κυρίως η εξασφάλιση μιας ειρηνευτικής συμφωνίας που θα επιτυγχάνει τους γεωπολιτικούς του στόχους -και όχι απαραίτητα η κατάκτηση ενός συγκεκριμένου εδάφους στο πεδίο της μάχης. Και είναι ο πρόεδρος των ΗΠΑ -λένε- που βρίσκεται αυτήν τη στιγμή στην καλύτερη θέση για να επιτύχει αυτούς τους στόχους, οι οποίοι περιλαμβάνουν την απομάκρυνση της Ουκρανίας από το ΝΑΤΟ και την αποτροπή της μελλοντικής επέκτασης της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας. Αυτό μπορεί να εξηγήσει γιατί ο Πούτιν φαίνεται τόσο προσηλωμένος στο να κατευνάσει τον Τραμπ, αποφεύγοντας μια μετωπική με την Ουάσιγκτον, ακόμη και όταν ο Αμερικανός πρόεδρος δείχνει αυξανόμενη ανυπομονησία για μια κατάπαυση πυρός στην Ουκρανία, εξαπολύοντας απειλές για κυρώσεις και τελεσίγραφα.
Υπενθυμίζεται πως εδώ και μήνες οι Ρώσοι απεσταλμένοι επιμένουν στις συνομιλίες με τους Αμερικανούς ομολόγους τους ότι η Μόσχα πρέπει να λάβει το σύνολο των τεσσάρων περιοχών που το Κρεμλίνο ισχυρίζεται ότι «προσάρτησε» από την Ουκρανία στα τέλη του 2022, παρόλο που σημαντικά τμήματα των εδαφών αυτών παραμένουν υπό ουκρανικό έλεγχο. Οι Αμερικανοί διαπραγματευτές θεώρησαν αυτήν τη θέση παράλογη και την αντιμετώπισαν ως ένδειξη ότι «η Μόσχα δεν ήταν σοβαρή» όσον αφορά στις διαπραγματεύσεις για τον τερματισμό του πολέμου.
Ορισμένοι αναλυτές κάνουν την υπόθεση ότι ο Πούτιν είχε ζητήσει από τους απεσταλμένους του κατά τη διάρκεια των συνομιλιών που πραγματοποιήθηκαν φέτος να διατηρήσουν αυτήν τη σκληρή στάση, προκειμένου να «επιβάλουν μια συνάντηση» μεταξύ του ιδίου και του Τραμπ, την οποία ο Λευκός Οίκος -μέχρι πρότινος- αρνιόταν. Οι Ρώσοι αξιωματούχοι ενδεχομένως ελπίζουν ότι μια κατ’ ιδίαν συνάντηση θα δώσει στον Πούτιν την ευκαιρία να πείσει τον Τραμπ, ο οποίος από καιρό δείχνει μια συμπάθεια για τη Ρωσία, να υποστηρίξει τις απόψεις του σχετικά με αυτό που ο ίδιος αποκαλεί «τις βαθιές αιτίες της σύγκρουσης», σύμφωνα με την ανάλυση της WSJ.
Πόσο μακριά φθάνουν οι εδαφικές διεκδικήσεις του Πούτιν στην Ευρώπη
Ωστόσο, σε αυτό το σημείο αναπτύσσεται η «γκρίζα ζώνη» αναφορικά με το πόσο μακριά επιθυμεί ο Πούτιν να πάει τα «νέα σύνορα» της Ρωσίας. Σε ανάλυση τόσο του Guardian όσο και του Politico υπογραμμίζεται ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία ήταν η κατάλληλη ευκαιρία για τη Μόσχα να διαπιστώσει πόσο ενεργό είναι στην πράξη το ΝΑΤΟ και κυρίως πώς θα αντιδράσει η Ευρώπη στην πολιτική αναθεωρητισμού που προωθεί το Κρεμλίνο στη «γειτονιά» της. Δεν είναι τυχαίο που από τις πρώτες ημέρες της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, οι χώρες της Βαλτικής (Λετονία, Εσθονία) έσπευσαν να στείλουν στρατιωτική βοήθεια στο Κίεβο, πιέζοντας παράλληλα τις Βρυξέλλες σε μια διαρκή προσπάθεια «αφύπνισης της Ευρώπης» για τον ρωσικό κίνδυνο που απειλεί να διαλύσει το status quo δεκαετιών στη «Γηραιά ήπειρο» για πρώτη φορά από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
«Το πιο σημαντικό για τον Πούτιν είναι το ΝΑΤΟ και οι αδιάσειστες εγγυήσεις ότι η Ουκρανία δεν θα ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και ότι οι χώρες του ΝΑΤΟ δεν θα αναπτύξουν στρατιωτική παρουσία στην Ουκρανία, καθώς και μια σειρά πολιτικών απαιτήσεων από την ίδια την Ουκρανία» δηλώνει η Τατιάνα Στανόβαγια, ανώτερη ερευνήτρια στο Carnegie Russia Eurasia Center. Προς αυτήν την κατεύθυνση δίνει έμφαση και στην ακόλουθη λεπτομέρεια: Η Μόσχα έχει επιμελώς αποφύγει να οριοθετήσει επίσημα τα σύνορα των τεσσάρων «προσαρτημένων» περιοχών. Το γεγονός αυτό δείχνει ότι υπάρχει κάποια… ευελιξία στο ζήτημα της γης.
Βλαντίμιρ Πούτιν © EPA/ALEXANDER KAZAKOV/SPUTNIK/KREMLIN POOL
«Ζει για το σήμερα και δείχνει να ξέρει τι θέλει να πετύχει τελικά» καταλήγει, υπογραμμίζοντας ότι το βασικό ζητούμενο για τον Πούτιν είναι να επιστρέψει η Ουκρανία στη σφαίρα επιρροής της Μόσχας. Κι όλα αυτά με την Ευρώπη σε ρόλο θεατή, καθώς τόσο ο Τραμπ όσο και ο Ρώσος ομόλογός του έχουν αποκλείσει οποιαδήποτε συμμετοχή Ευρωπαίων ηγετών στις επόμενες κρίσιμες συναντήσεις στο ανώτατο επίπεδο.
