Σχεδόν 160 χρόνια από τότε που ο τσάρος Αλέξανδρος ο Β’ πώλησε την Αλάσκα στις ΗΠΑ, γιατί θεωρούσε αδύνατο να τη θωρακίσει αμυντικά, ο Βλαντίμιρ Πούτιν επιστρέφει την Παρασκευή στην παγωμένη πολιτεία των ΗΠΑ, όχι για να δώσει, αλλά για να πάρει! Πλήθος σεναρίων κυκλοφορούν τόσο για το περιεχόμενο των συνομιλιών του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ με τον Ρώσο ομόλογό του, αλλά και για τα επόμενα στάδια της διαδικασίας σχετικά με τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία. Ακούγεται πως οι δύο ηγέτες θα θέσουν το περίγραμμα της συμφωνίας και θα ακολουθήσει μια τριμερής σύνοδος με τη συμμετοχή και του προέδρου της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Τι θα προβλέπει η συμφωνία; Η ρωσική πλευρά φρόντισε από την αρχή να ξεκαθαρίσει τις προθέσεις της και να θέσει συγκεκριμένους όρους για ειρήνευση στην Ουκρανία. Αλλά και το Κίεβο είναι εκ των πραγμάτων αναγκασμένο να δηλώνει απολύτως αντίθετο με κάθε παραχώρηση εδάφους. Οι δηλώσεις του προέδρου Τραμπ κινούνται τις τελευταίες ημέρες στο γνωστό μοτίβο «κάτι θα δώσουμε, κάτι θα πάρουμε, κάτι θα ανταλλάξουμε»!
Η συνάντηση Τραμπ – Πούτιν για τη ειρήνευση στην Ουκρανία θεωρείται, πάντως, ήδη νίκη για το Κρεμλίνο, τη ρωσική οικονομία και τις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές. Οι συζητήσεις των δύο ηγετών θα πραγματοποιηθούν την Παρασκευή στην Αλάσκα. «Είναι ήδη μια μεγάλη νίκη για τον Πούτιν το γεγονός ότι προσκλήθηκε για πρώτη φορά από το 2007 να συναντηθεί με τον πρόεδρο των ΗΠΑ σε αμερικανικό έδαφος. Είναι ένα θαυμάσιο επίτευγμα, από τη δική του άποψη, χωρίς όρους και χωρίς την παρουσία της Ουκρανίας, χωρίς καμία ευρωπαϊκή εκπροσώπηση. Αυτό είναι ήδη μια μεγάλη επιτυχία» δήλωσε ο Ρίτσαρντ Πορτς, επικεφαλής της οικονομικής σχολής του London Business School, στο CNBC τη Δευτέρα.
Υπάρχουν ανησυχίες ότι η Ουκρανία θα μπορούσε να αναγκαστεί να παραχωρήσει στη Μόσχα εδάφη που κατέχει η Ρωσία και η διάθεση είναι κακή στο Κίεβο, όπου οι αξιωματούχοι, συμπεριλαμβανομένου του προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι, δεν έχουν μέχρι στιγμής προσκληθεί να συμμετάσχουν στις συνομιλίες. Το Κίεβο έχει δηλώσει ότι δεν θα επιτευχθεί καμία συμφωνία για το μέλλον του χωρίς την παρουσία του, και οι Ευρωπαίοι ηγέτες πιέζουν έντονα για τη συμμετοχή της Ουκρανίας. Από την πλευρά τους, οι ΗΠΑ έχουν δηλώσει ότι εξετάζουν το ενδεχόμενο να προσκαλέσουν τον Ζελένσκι, σύμφωνα με το NBC News.
Εν τω μεταξύ, οι οικονομολόγοι λένε ότι οι συνομιλίες -οι οποίες πραγματοποιούνται ενώ η Ρωσία σημειώνει κέρδη στο πεδίο της μάχης στη νότια και ανατολική Ουκρανία, χωρίς να διαφαίνεται συμφωνία για κατάπαυση του πυρός- είναι ήδη μια νίκη για τον Πούτιν και την πολεμική του οικονομία, η οποία υφίσταται διεθνείς κυρώσεις και επίμονα υψηλό πληθωρισμό 9,4% τον Ιούνιο. «Ο Πούτιν ξεκινά από μια σχετικά ισχυρή θέση στο πεδίο της μάχης. Προχωρούν… Από την άλλη πλευρά, από οικονομική άποψη, ξεκινά από μια αδύναμη θέση. Η ρωσική οικονομία δεν είναι σε πολύ καλή κατάσταση. Έχουν σημαντικό δημοσιονομικό έλλειμμα, εν μέρει επειδή τα έσοδα από το πετρέλαιο έχουν μειωθεί σημαντικά, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο έχουν μειωθεί λόγω της τιμής του πετρελαίου. Και… αυτή είναι μια αδύναμη οικονομία» συνέχισε ο Πορτς.
Τι θα ζητήσει ο Πούτιν στη συνάντηση με τον Τραμπ
Ερχόμενη στις διαπραγματεύσεις με ισχυρή θέση στο πεδίο της μάχης, η Ρωσία είναι πιθανό να επιθυμεί άμεση άρση των κυρώσεων ως μέρος οποιασδήποτε συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός, καθώς και εδαφικές παραχωρήσεις από την Ουκρανία, αναφέρει το δημοσίευμα. Το Κρεμλίνο έχει δει την προσέγγιση με την Ουάσιγκτον ως ευκαιρία όχι μόνο για οικονομική ανάκαμψη, αλλά και για επενδύσεις. Ο Ρώσος προεδρικός σύμβουλος Γιούρι Ουσάκοφ, δήλωσε το Σάββατο ότι «τα οικονομικά συμφέροντα των χωρών μας διασταυρώνονται στην Αλάσκα και την Αρκτική, και υπάρχουν προοπτικές για την υλοποίηση μεγάλης κλίμακας και αμοιβαία επωφελών έργων».
Ο Πορτς σημείωσε ακόμη ότι αν ο Τραμπ «είχε την υπομονή και τη βούληση να εφαρμόσει σωστά τις κυρώσεις, τότε η αναμονή για τη διεξαγωγή συνομιλιών θα είχε ως αποτέλεσμα μια πολύ σημαντική αλλαγή στην ισορροπία των δυνάμεων». Ωστόσο, όπως έχουν τα πράγματα, ο Τραμπ έχει σκεφτεί αλλά μέχρι στιγμής έχει αποφύγει να αυξήσει τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Αντ’ αυτού, η Ουάσιγκτον έχει απειλήσει τους εναπομείναντες εμπορικούς εταίρους του Κρεμλίνου, όπως η Ινδία, με «δευτερεύουσες κυρώσεις» και πρόσθετους εμπορικούς δασμούς για τη συνέχιση των αγορών ρωσικού πετρελαίου, που έχουν χρηματοδοτήσει τον πολεμικό μηχανισμό της Μόσχας.
Ερωτηθείς αν ο Τραμπ θα μπορούσε να προχωρήσει σε πιο αυστηρές κυρώσεις για να πιέσει τον Πούτιν να συνάψει ειρηνευτική συμφωνία, ο Πορτς αναρωτιέται: «Μπορεί κανείς να προβλέψει τι θα κάνει ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών από τη μια μέρα στην άλλη; Είναι πολύ δύσκολο». Και πρόσθεσε: «Η πιθανότητα αύξησης της πίεσης των κυρώσεων είναι σημαντική, αλλά… δεδομένης της επιθυμίας του Τραμπ να κερδίσει το Νόμπελ, το να αυξήσει τις κυρώσεις σε αυτό το στάδιο δεν φαίνεται πολύ πιθανό. Θα μπορούσε, όμως, να αλλάξει γνώμη αύριο».
Πώς αντιδρούν οι αγορές
Οι παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές αντέδρασαν θετικά στην ανακοίνωση της Παρασκευής ότι θα γίνουν συνομιλίες για τον τερματισμό του πολέμου, με τις χρηματιστηριακές αγορές στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ να σημειώνουν άνοδο. Ωστόσο, οι μετοχές του τομέα άμυνας στην Ευρώπη έπεσαν μετά την είδηση, καθώς οι επενδυτές φάνηκαν να στοιχηματίζουν ότι η ειρήνη θα μπορούσε να αποτρέψει περαιτέρω επενδύσεις που έχουν υποσχεθεί οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ.
Η τρέχουσα τιμή του χρυσού, που θεωρείται ασφαλές καταφύγιο σε περιόδους γεωπολιτικής και χρηματοπιστωτικής έντασης, σημείωσε πτώση περίπου 1% στα 3.364 δολάρια ανά ουγγιά, το πρωί της Δευτέρας. Οι μετοχές της γερμανικής Rheinmetall σημείωσαν πτώση σχεδόν 4%, ενώ η Hensoldt υποχώρησε κατά 1,5% και η Renk κατά 3,3% στις πρώτες συναλλαγές. Η ιταλική Leonardo και η γαλλική Thales σημείωσαν επίσης πτώση 1,9% και 1,7% αντίστοιχα.
Ο Ζελένσκι ζητεί περισσότερη πίεση στον Πούτιν
Επιστρέφοντας στην Ουκρανία, ο πρόεδρος της χώρας Βολοντίμιρ Ζελένσκι προέτρεψε για άλλη μια φορά τους εταίρους να εντείνουν την πίεση στη Ρωσία, λέγοντας ότι «παρατείνει τον πόλεμο» και δεν δείχνει κανένα ενδιαφέρον να τον τερματίσει. Σε μια ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ο Ζελένσκι δήλωσε ότι «άλλη μια εβδομάδα έληξε χωρίς καμία προσπάθεια από τη Ρωσία να συμφωνήσει με τις πολυάριθμες απαιτήσεις του κόσμου και να σταματήσει τις δολοφονίες».
Αντιμετωπίζοντας συνεχείς ρωσικές επιθέσεις, «διατηρούμε τις θέσεις μας και κάνουμε τα πάντα για να καταστρέψουμε ή να εκδιώξουμε τον κατακτητή», συνέχισε ο Ζελένσκι. Και ξεκαθάρισε: «Υπερασπιζόμαστε τις ζωές του λαού μας και ενισχύουμε την αεροπορική μας άμυνα. Αυτή είναι η κατάσταση στον πόλεμο». Όσον αφορά στη διπλωματία, δήλωσε ότι «η Ρωσία αρνείται να σταματήσει τις δολοφονίες και, ως εκ τούτου, δεν πρέπει να λάβει καμία ανταμοιβή ή όφελος».
«Αυτή δεν είναι μόνο μια ηθική θέση, αλλά και μια λογική θέση. Οι παραχωρήσεις δεν πείθουν έναν δολοφόνο» συμπλήρωσε. Και επανέλαβε ότι η Ουκρανία συνεργάζεται με τους εταίρους της για να «προσεγγίσει μια πραγματική ειρήνη, μια ειρήνη μέσω της δύναμης», η οποία είναι «η μόνη ειρήνη που μπορεί να επιτευχθεί με τη Ρωσία».
Δεν μπορείς να αλλάξεις τα σύνορα με τη βία, το μήνυμα Τουσκ
Νωρίτερα, ο πρωθυπουργός της Πολωνίας, Ντόναλντ Τουσκ, έστειλε σαφές μήνυμα ενόψει των διεργασιών για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία, υπογραμμίζοντας ότι το Κίεβο πρέπει να συμμετέχει σε κάθε ειρηνευτική διαπραγμάτευση. «Δεν μπορείς να αλλάξεις τα σύνορα με τη βία» τόνισε και προειδοποίησε ότι η Ρωσία δεν πρέπει να αμφισβητεί την εδαφική ακεραιότητα άλλων χωρών χωρίς να αντιμετωπίζει συνέπειες.
Αναφερόμενος στην πολωνική ιστορία, ο Τουσκ υπενθύμισε τις οδυνηρές εμπειρίες της χώρας του, όταν μεγάλες δυνάμεις αποφάσιζαν για την τύχη άλλων εθνών ερήμην τους. «Τίποτα για την Ουκρανία χωρίς την Ουκρανία» είπε χαρακτηριστικά, εκφράζοντας την ελπίδα αλλά και τον φόβο του για την επικείμενη συνάντηση του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ με τον Ρώσο ομόλογό του, Βλαντιμίρ Πούτιν.
Η σύνοδος κορυφής, που έχει προγραμματιστεί για την Παρασκευή στην Αλάσκα, οργανώνεται με ασυνήθιστη ταχύτητα. Μέχρι τη Δευτέρα, ο ακριβής τόπος διεξαγωγής δεν είχε ακόμη ανακοινωθεί, ενώ τα γεωπολιτικά ζητήματα παρέμεναν ανοιχτά. Ο Λευκός Οίκος δεν έχει διευκρινίσει εάν θα προσκληθεί και ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι, αν και, σύμφωνα με το Κίεβο, ο ίδιος εμφανίζεται έτοιμος να ταξιδέψει.
Προβληματισμός στην Ευρώπη
Στο διπλωματικό παρασκήνιο, ερωτήματα προκαλεί το περιεχόμενο της πρότασης που παρουσίασε ο Πούτιν στον απεσταλμένο του Τραμπ, Στιβ Γουίτκοφ, την περασμένη εβδομάδα. Ευρωπαϊκές πηγές εκτιμούν ότι το Κρεμλίνο ζητά τον πλήρη έλεγχο του Ντονμπάς, ενώ η τύχη των περιοχών Χερσώνα και Ζαπορίζια παραμένει ασαφής, όπως και οι όροι για τις μελλοντικές εγγυήσεις ασφάλειας της Ουκρανίας. Οι ευρωπαϊκές ανησυχίες τροφοδοτούνται κυρίως από το γεγονός ότι ελάχιστα είναι γνωστά για τις πραγματικές προτάσεις του Κρεμλίνου σχετικά με τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν αποφεύγει να αποκαλύψει λεπτομέρειες, ενώ και ο Αμερικανός απεσταλμένος, Στιβ Γουίτκοφ, δεν προχώρησε σε καμία δήλωση μετά τη συνάντησή του με τον Ρώσο πρόεδρο την περασμένη Τετάρτη. Μετά την επιστροφή του Γουίτκοφ από τη Μόσχα, ο Ντόναλντ Τραμπ περιορίστηκε να πει: «Είναι πολύ περίπλοκο. Θα πάρουμε κάποια πίσω, θα γίνουν ανταλλαγές. Θα υπάρξει κάποια ανταλλαγή εδαφών, προς το συμφέρον και των δύο πλευρών».
Στην Ευρώπη, ωστόσο, επικρατεί σκεπτικισμός. Διπλωματικές πηγές επισημαίνουν ότι η έννοια του «συμφέροντος και των δύο» μοιάζει εξαιρετικά απίθανη, καθώς δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι ο Πούτιν έχει κάνει έστω και την παραμικρή υποχώρηση από τις μαξιμαλιστικές του αξιώσεις. «Σε Παρίσι, Βερολίνο και Λονδίνο δεν υπάρχει η αίσθηση ότι η αμερικανική κυβέρνηση θεωρεί σημαντικό το ζήτημα της κατάληψης ξένου εδάφους, και αυτό προκαλεί έντονη ανησυχία» σημείωσε Ευρωπαίος διπλωμάτης. Σημειώνεται ότι η αβεβαιότητα οδήγησε το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία και την Ευρωπαϊκή Ένωση να εκδώσουν το Σάββατο κοινή ανακοίνωση, επαναβεβαιώνοντας: «Παραμένουμε δεσμευμένοι στην αρχή ότι τα διεθνή σύνορα δεν πρέπει να αλλάζουν με τη βία». Στην κοινή θέση προσχώρησαν και η Πολωνία με τη Φινλανδία.
Η αβεβαιότητα αυτή εντείνει τους φόβους ευρωπαϊκών πρωτευουσών ότι η ήπειρος μπορεί να καταλήξει «υποσημείωση» στην ιστορία, αν Ουάσιγκτον και Μόσχα προχωρήσουν σε συμφωνία ερήμην τους. Όπως σχολίασε Ευρωπαίος διπλωμάτης στο CNN, «κινδυνεύουμε να βρεθούμε στο περιθώριο, την ώρα που κρίνεται η τύχη της Ουκρανίας». «Κινδυνεύουμε να γίνουμε απλώς μια υποσημείωση στην ιστορία» ανέφερε χαρακτηριστικά.
Μερτς για Πούτιν: Ενεργεί μόνον υπό πίεση
«Ο Πούτιν ενεργεί μόνον υπό πίεση» δήλωσε χθες ο Γερμανός καγκελάριος, Φρίνρτιχ Μερτς. «Είναι ξεκάθαρο ότι η στρατιωτική πίεση δεν επαρκεί και οι αμερικανικές κυρώσεις δεν έχουν ακόμη τεθεί σε εφαρμογή. Εάν είχαν εφαρμοστεί, η επίδραση στη ρωσική οικονομία θα ήταν σημαντική. Παροτρύνω τον πρόεδρο των ΗΠΑ να κάνει ακριβώς αυτό» ανέφερε. Και πρόσθεσε ότι «δεν μπορούμε να δεχτούμε πως η Ρωσία απειλεί ολόκληρο το σύστημα ασφαλείας της Ευρώπης».
Στην απαρχή της θητείας του, ο Τραμπ είχε ισχυριστεί ότι μπορεί να τερματίσει τον πόλεμο στην Ουκρανία μέσα σ’ ένα 24ώρο, ανοίγοντας μονομερώς διαύλους επικοινωνίας με τη Ρωσία και ασκώντας αρχικά ασφυκτικές πιέσεις στο Κίεβο για να αποδεχτεί γοργά μια συμβιβαστική λύση που θα περιλάμβανε την παραχώρηση εδαφών στην ανατολική Ουκρανία και την Κριμαία, την οποία προσάρτησαν παράνομα οι Ρώσοι το 2014.
Έπειτα ο Λευκός Οίκος συνειδητοποίησε ότι ο Πούτιν δεν ανταποκρινόταν ούτε καν στην έκκληση των ΗΠΑ για εκεχειρία αλλά, αντί αυτού, εντατικοποίησε τις εναέριες επιθέσεις μέχρι τη δυτική Ουκρανία. Αυτός ήταν ο λόγος που στις αρχές Αυγούστου ο Τραμπ έστειλε τελεσίγραφο στον Ρώσο ομόλογο του να αποδεχτεί μια εκεχειρία ή να υποστεί βαρύτατες κυρώσεις.
Οι απαγορευτικοί όροι του Κρεμλίνου για εκεχειρία και οι θέσεις των Ουκρανών πολιτών
Αίσθηση προκαλεί, πάντως, το γεγονός ότι οι όροι του Κρεμλίνου για εκεχειρία είναι να παραδώσουν οι Ουκρανοί τα εδάφη που έχουν καταφέρει να κρατήσουν στο ανατολικό τμήμα της χώρας τους και να παραιτηθούν από τη διεκδίκηση της Κριμαίας. Με μια τέτοια απροκάλυπτη προϋπόθεση από την πλευρά του Κρεμλίνου για να συναινέσει σε κατάπαυση του πυρός, εγείρονται ερωτήματα για τις πιθανές απαιτήσεις των Ρώσων, προκειμένου να συμφωνήσουν σε ειρήνη για την Ουκρανία.
Καθώς τα ρωσικά στρατεύματα έχουν επεκτείνει την παρουσία τους, έστω και βραδέως, στο ανατολικό σκέλος της Ουκρανίας, αναλυτές προσπαθούν να προσδιορίσουν τα κίνητρα του Πούτιν για τη συνάντηση με τον Τραμπ στην Αλάσκα. Οι Ρώσοι έχουν προχωρήσει 500 με 600 τετραγωνικά χιλιόμετρα στο εσωτερικό του Ντονμπάς κάθε μήνα από τον Μάιο, σε μια περίοδο που οι προκλήσεις στην οικονομία από τις δυτικές κυρώσεις δεν κρίνονται τόσο μεγάλες για να υποχρεώσουν τον Ρώσο πρόεδρο σε μια υπαναχώρηση των εδαφικών του διεκδικήσεων. Η επιθετικότητα του Κρεμλίνου παραμένει αμετακίνητη στο μεγαλύτερο πολεμικό μέτωπο που άνοιξε η Ρωσία στην Ευρώπη από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Από την πλευρά του Κιέβου, αν και δημοσκοπήσεις προβάλουν την κόπωση των Ουκρανών από την τριετή εισβολή των Ρώσων, τα 2/3 των πολιτών απορρίπτουν ένα σχέδιο που θα περιελάμβανε την εξ ολοκλήρου εκχώρηση εδαφών στο Ντονέτσκ, το Λουχάνσκ, τη Χερσώνα και τη Ζαπορίζια, μαζί με τον αποκλεισμό μιας ένταξης της χώρας τους στο ΝΑΤΟ και περιορισμούς στην στρατιωτική τους αυτάρκεια, όπως απαιτούν οι Ρώσοι.
