Η περιοχή του Ντονμπάς, εκεί όπου ξεκίνησε ο πόλεμος στην Ουκρανία πριν από 10 χρόνια, παραμένει το πιο κρίσιμο σημείο στις διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία. Για τον Τραμπ το Ντονμπάς μπορεί να μην είναι τίποτα άλλο πέρα από ένα κομμάτι γης στον χάρτη, το οποίο δύναται να γίνει ανταλλαγή με εδαφικά τμήματα στα βορειοανατολικά της Ουκρανίας στο πλαίσιο μια ειρηνευτικής συμφωνίας με τη Μόσχα. Μια τέτοια εξέλιξη θα ενίσχυε και το «αφήγημα» του ειρηνοποιού που δεν σταματά να λανσάρει ο Αμερικανός πρόεδρος.
Ωστόσο, το Ντονμπάς, όπως αναφέρει σε ανάλυσή της η αμερικανική εφημερίδα «The New York Times», είναι πολλά περισσότερα. Όχι μόνο η επονομαζόμενη «ουκρανική γραμμή Μαζινό» προστατεύει το Κίεβο και το Χάρκοβο από μια μελλοντική ρωσική επίθεση, που θα χρησιμοποιήσει το Ντονμπάς ως προπύργιο, αλλά ενδεχόμενη παραχώρησή της από το Κίεβο θα έβαζε «βόμβα» στα θεμέλια της πολιτικής διαδρομής του Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Πρακτικά, θα… έσβηνε από τον χάρτη τον «ηθοποιό που έγινε πρόεδρος στην Ουκρανία», καθώς η κοινή γνώμη δεν θα αποδεχόταν ποτέ ότι η «Γη των προγόνων», για την οποία «οι παππούδες τους πολέμησαν τους Ναζί κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου», θα γίνει ρωσικό έδαφος.
Εδώ και πάνω από 10 χρόνια Ουκρανοί στρατιώτες έχουν χάσει τη ζωή τους, υπερασπίζοντας το συγκεκριμένο έδαφος από τις ρωσικές πολιτοφυλακές (αρχικά) και τον ρωσικό στρατό (στη συνέχεια). Χαρακτηριστικά είναι τα όσα εκτυλίχθηκαν στην πρόσφατη συνάντηση του Τραμπ με τον Ζελένσκι στον Λευκό Οίκο. Κοιτώντας τον χάρτη (σ.σ. και γνωρίζοντας ότι ο Πούτιν στην Αλάσκα του ζήτησε το Ντονμπάς) ο Τραμπ κάλεσε την Ουκρανία να διαπραγματευτεί για να σταματήσει η απώλεια κι άλλων εδαφών. Ο Ουκρανός πρόεδρος αντέτεινε, υπενθυμίζοντας ότι ο παππούς του πολέμησε στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο για την απελευθέρωση αυτών των περιοχών από τους Ναζί. Για εκείνον και για πολλούς Ουκρανούς, το Ντονμπάς δεν είναι απλώς γη: Είναι ζήτημα ιστορικής μνήμης και τιμής, συνεχίζει στην ανάλυσή της η αμερικανική εφημερίδα.
Καθώς ο πόλεμος συνεχίζεται, η Ρωσία προσπαθεί να καταλάβει ό,τι έχει απομείνει υπό ουκρανικό έλεγχο στο Ντονμπάς. Ένα έδαφος πολύ καλά οχυρωμένο, με ολόκληρα τμήματα να αποτελούν «απόρθητα φρούρια», που αν η Μόσχα θέλει να τα κυριέψει, θα πρέπει να θυσιάσει τεράστιο αριθμό σε έμψυχο δυναμικό και στρατιωτικούς πόρους. Πρακτικά, ο Πούτιν απαιτεί ολόκληρη την περιοχή, συμπεριλαμβανομένων πόλεων όπως το Κραματόρσκ και το Σλοβιάνσκ, όπου ζουν ακόμα χιλιάδες Ουκρανοί.
Υπενθυμίζεται ότι για χρόνια η Μόσχα χρησιμοποιούσε την κρίση στο Ντονμπάς για να ασκεί πίεση στο Κίεβο και να εμποδίζει την προσέγγισή με τη Δύση και τη μελλοντική ένταξη στο ΝΑΤΟ. Πλέον, ο Ρώσος πρόεδρος, όπως αναφέρθηκε νωρίτερα, φαίνεται να προσπαθεί όχι μόνο να καταλάβει το Ντονμπάς, αλλά και να πλήξει πολιτικά τον Ζελένσκι.
Γιατί το Ντονμπάς δεν είναι απλώς έδαφος στην Ουκρανία
Η πλειοψηφία των Ουκρανών δεν αποδέχεται την ιδέα παραχώρησης εδαφών, ενώ και το Σύνταγμα της χώρας το απαγορεύει. Και εδώ αναπτύσσεται το δίλημμα Ζελένσκι: Οι αντιδράσεις στο εσωτερικό της χώρας και η συνέχιση της αμερικανικής στήριξης. Πρώην Ουκρανοί αξιωματούχοι εκτιμούν πως μόνο μια ισχυρή εγγύηση ασφαλείας από ΗΠΑ και Ευρώπη θα μπορούσε να πείσει την κοινή γνώμη να δεχτεί οποιαδήποτε παραχώρηση ουκρανικού εδάφους, συμπεριλαμβανομένου του Ντονμπάς. Τέτοια εγγύηση, όμως, με βάση τα ισχύοντα δεδομένα δεν έχει ακόμα διαμορφωθεί. Και δεν φαίνεται στο άμεσο μέλλον να διαμορφώνεται…
Ωστόσο, ορισμένοι αναλυτές επιμένουν ότι η Ουκρανία μπορεί να δεχτεί να παραχωρήσει το Ντονμπάς μόνο με αντάλλαγμα τις διεθνείς εγγυήσεις ασφάλειας. Ο Τραμπ, από τη μεριά του, συνεχίζει να κάνει λόγο για «ανταλλαγές εδαφών», πιστεύοντας ότι η Ουκρανία δεν έχει άλλα περιθώρια, καθώς αν χάσει το Ντονμπάς δεν θα κρατά άλλα διαπραγματευτικά χαρτιά στα χέρια της. Ωστόσο, για τους Ουκρανούς η εγκατάλειψη του Ντονμπάς σημαίνει να δώσουν στη Ρωσία στρατηγικές πόλεις και βάσεις, με σοβαρές επιπτώσεις για την εθνική τους ασφάλεια στο μέλλον.
Το Ντονμπάς ήταν στο παρελθόν φιλορωσικό, με πολλούς κατοίκους να μιλούν ρωσικά. Στις προεδρικές εκλογές οι 9 στους 10 πολίτες ψήφισαν τον φιλορώσο πρόεδρο Γιανουκόβιτς. Ωστόσο, η «Άνοιξη του Μάινταν» που έφερε την ανατροπή Γιανουκόβιτς το 2014, πυροδότησε ένα σπιράλ γεγονότων, με αποκορύφωμα τη ρωσική εισβολή 8 χρόνια μετά. Η Ρωσία κατέλαβε την Κριμαία και ενίσχυσε (οικονομικά και στρατιωτικά) αυτονομιστικά κινήματα στο Ντονμπάς, οδηγώντας σε ένοπλη σύγκρουση.
Αρχικά, το Κίεβο εξέτασε την ιδέα μιας μορφής αυτονομίας στην περιοχή, ωστόσο ο Πούτιν ήθελε αυτή να περιλαμβάνει και το δικαίωμα βέτο, μπλοκάροντας έτσι τη μελλοντική ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Απώτερος στόχος: Να περιοριστεί η ουκρανική κυριαρχία και το «μαλακό υπογάστριο» της πάλαι ποτέ Σοβιετικής Ένωσης να παραμείνει στη σφαίρα επιρροής της Μόσχας.
Ντόναλντ Τραμπ και Βολοντίμιρ Ζελένσκι © EPA/AARON SCHWARTZ / POOL
Από τη Μαριούπολη, στο Μπαχμούτ και τώρα στο Ντονμπάς
Όταν ο Ζελένσκι ανέλαβε την προεδρία το 2019, υποσχέθηκε ειρήνη με τη Ρωσία. Ήταν ανοιχτός σε διαπραγματεύσεις και συμβιβασμούς για ένα ειδικό καθεστώς στο Ντονμπάς. Όταν, όμως, βρέθηκε αντιμέτωπος με την πραγματικότητα των ρωσικών απαιτήσεων, αναθεώρησε τη στάση του. Η ρωσική εισβολή το 2022 και οι φρικαλεότητες που αποκαλύφθηκαν μετά την πρώτη φάση του πολέμου (σ.σ. σφαγές στην Μπούκα) ενίσχυσαν ακόμα περισσότερο την απόφασή του να υπερασπιστεί κάθε σπιθαμή ουκρανικής γης. Μεσολάβησε επίσης και η μεγάλη ουκρανική αντεπίθεση, που απώθησε τις ρωσικές δυνάμεις από τα κεντρικά (περιφέρεια Κιέβου) και βορειοανατολικά (περιφέρεια Χαρκόβου), ενισχύοντας τις ελπίδες για ανακατάληψη ολόκληρου του Ντονμπάς. Η συνέχεια δεν ήταν αναμενόμενη.
Ωστόσο, η πολιορκία του Μπαχμούτ και η μετέπειτα πτώση του ήρθαν να επιβεβαιώσουν αυτό που είχε αρχίσει να γίνεται αντιληπτό στη Μαριούπολη και την πολιορκία του Αζοφστάλ: Οι Ουκρανοί παραχωρούν εδάφη μόνο όταν η Ρωσία πληρώσει ακριβά σε ανθρώπινες ζωές και πόρους. Το ίδιο αναμένεται να γίνει και με το Ντονμπάς. Αυτό μπορεί να αλλάξει μόνο στην περίπτωση που οι ΗΠΑ, σε συνδυασμό με την Ευρώπη, παρουσιάσουν ισχυρές εγγυήσεις ασφαλείας, πάνω στις οποίες θα πατήσει ο Ζελένσκι για να πείσει τους Ουκρανούς να δώσουν το Ντονμπάς. Εξ ου και όλο το βάρος των διαπραγματεύσεων δείχνει να μετατοπίζεται στις εγγυήσεις ασφαλείας, με τη συζήτηση για ανταλλαγή – παραχώρηση εδαφών να περνά σε δεύτερη μοίρα τις τελευταίες ημέρες.
«Βρισκόμαστε στο ίδιο σημείο με πριν. Αν δεν υπάρξει πίεση στον Πούτιν, δεν θα υπάρξει πρόοδος. Το πιθανότερο είναι ότι θα συνεχιστούν οι μάχες» καταλήγει αναλυτής, που μίλησε στους NYT.
Τραμπ: Θα στηρίξουμε την ασφάλεια της Ουκρανίας, αλλά δεν δίνουμε άλλα λεφτά
Την ίδια στιγμή σε σημερινές του δηλώσεις ο Ντόναλντ Τραμπ, αναφερόμενος στις εγγυήσεις ασφαλείας τόνισε ότι θα στηρίξει την Ουκρανία, αλλά δεν πρόκειται να ξπδέψει άλλα χρήματα. «Για το θέμα αυτό συνεργαζόμαστε με το ΝΑΤΟ, όχι με την Ουκρανία», σημείωσε παράλληλα.
Επίσης, επανέλαβε την επιθυμία του να τελειώσει ο πόλεμος και έκανε γνωστό ότι επικοινώνησε εκ νέου με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν. Στις συζητήσεις τους, είπε, τέθηκε και το θέμα της αποπυρηνικοποίησης. Σημείωσε, τέλος, ότι ο Πούτιν είναι διστακτικός απέναντι σε τυχόν συνάντηση με τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, διότι «δεν τον συμπαθεί».
