Το μεγαλύτερο κρατικό επενδυτικό ταμείο του κόσμου, με έδρα τη Νορβηγία, αποεπενδύει από την Caterpillar και πέντε ισραηλινές τράπεζες λόγω ανησυχιών για τα ανθρώπινα δικαιώματα, λόγω Γάζας.
Το κρατικό επενδυτικό ταμείο της Νορβηγίας (Norges Bank Investment Management – NBIM) ανακοίνωσε την αποχώρησή του από επενδύσεις στην αμερικανική βιομηχανία Caterpillar και πέντε ισραηλινές τράπεζες, επικαλούμενο «μη αποδεκτό κίνδυνο συμβολής σε σοβαρές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων».
Η ηθική επιτροπή του NBIM διαπίστωσε ότι η Caterpillar παρήγαγε μπουλντόζες που χρησιμοποιούνταν από τις ισραηλινές αρχές για την «παράνομη κατεδάφιση παλαιστινιακής ιδιοκτησίας», ενώ οι τράπεζες παρείχαν χρηματοοικονομικές υπηρεσίες που επέτρεπαν την κατασκευή ισραηλινών εποικισμών στη Δυτική Όχθη, οι οποίοι θεωρούνται παράνομοι βάσει του διεθνούς δικαίου.
Το εκτελεστικό συμβούλιο του NBIM, το οποίο διαχειρίζεται περιουσιακά στοιχεία αξίας περίπου 2 τρισ. δολ. για λογαριασμό του νορβηγικού λαού, ανέφερε πως η απόφαση βασίστηκε σε σύσταση του Συμβουλίου Ηθικής, με στόχο την ευθυγράμμιση του επενδυτικού χαρτοφυλακίου με το δεοντολογικό του πλαίσιο.
Το ταμείο κατείχε μερίδιο 2,4 δισ. δολ. στην Caterpillar (περίπου 1,2% της εταιρείας) στο τέλος του 2024. Σύμφωνα με το NBIM, οι μπουλντόζες της χρησιμοποιούνται σε «εκτεταμένες παράνομες κατεδαφίσεις παλαιστινιακών περιουσιών από τις ισραηλινές αρχές». Το CNBC έχει ζητήσει σχόλιο από την Caterpillar.
Οι τράπεζες από τις οποίες αποεπενδύει το ταμείο είναι οι: First International Bank of Israel, η μητρική της FIBI Holdings, Bank Leumi Le-Israel, Mizrahi Tefahot Bank και Bank Hapoalim. Το NBIM επισημαίνει ότι οι εν λόγω τράπεζες παρείχαν τις απαιτούμενες υπηρεσίες για τη χρηματοδότηση εποικιστικών δραστηριοτήτων στη Δυτική Όχθη. Το CNBC επικοινώνησε με τις τράπεζες για σχόλιο.
Η απόφαση έρχεται εν μέσω αυξανόμενης πολιτικής και κοινωνικής πίεσης στη Νορβηγία για αποεπένδυση από εταιρείες που σχετίζονται με συγκρούσεις στα παλαιστινιακά εδάφη, ειδικά ενόψει των εκλογών που διεξάγονται σε δύο εβδομάδες. Ο διευθύνων σύμβουλος του NBIM, Nicolai Tangen, δήλωσε πρόσφατα στην εφημερίδα Dagens Industri της Σουηδίας ότι το ταμείο περνά κρίση, εκφράζοντας τη λύπη του που δεν εντόπισε έγκαιρα την επένδυση σε ισραηλινή εταιρεία παραγωγής μαχητικών, τη στιγμή που εντείνονταν οι επιθέσεις στη Γάζα.
Νωρίτερα μέσα στον Αύγουστο, το NBIM ανακοίνωσε ότι θα επανεξετάσει όλες τις επενδύσεις του σε ισραηλινές εταιρείες, κατόπιν αιτήματος του Υπουργείου Οικονομικών της Νορβηγίας, εξαιτίας της επιδείνωσης της κατάστασης στη Γάζα και τη Δυτική Όχθη. Το ταμείο τόνισε επίσης ότι θα ρευστοποιήσει όλες τις συμμετοχές σε ισραηλινές εταιρείες εκτός του βασικού επενδυτικού δείκτη του «το συντομότερο δυνατό» και θα τερματίσει τις συνεργασίες με εξωτερικούς διαχειριστές κεφαλαίων στο Ισραήλ.
Στο τέλος του πρώτου εξαμήνου του έτους, το ταμείο διατηρούσε συμμετοχές σε 56 ισραηλινές εταιρείες, αριθμός που μειώθηκε στις 38 έως τις 14 Αυγούστου.
Οι ισορροπίες του NBIM
Το NBIM προσπαθεί να ισορροπήσει μεταξύ του στόχου για τη μεγιστοποίηση των αποδόσεων και της αποφυγής πολιτικών επιπτώσεων, ιδίως στις Ηνωμένες Πολιτείες — οι οποίες αποτελούν τον βασικότερο επενδυτικό προορισμό του ταμείου και βασικό σύμμαχο του Ισραήλ.
Περίπου 55% των επενδύσεων σε μετοχές του NBIM βρίσκονται στις ΗΠΑ, ενώ το 70% του συνολικού χαρτοφυλακίου είναι τοποθετημένο σε μετοχές. Η υψηλή έκθεση στον τεχνολογικό κλάδο συνέβαλε σε κέρδη 222 δισ. δολαρίων το 2024, τα οποία ακολούθησε ζημία 40 δισ. το πρώτο τρίμηνο του 2025.
Οι επικριτές των αποεπενδύσεων από ισραηλινές εταιρείες υπογραμμίζουν ότι το ταμείο εξακολουθεί να διατηρεί θέσεις σε εταιρείες άλλων χωρών που κατηγορούνται για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καθώς και σε πετρελαϊκά και πολιτικά αμφιλεγόμενα περιουσιακά στοιχεία.
Παρά τις συγκρούσεις, το Χρηματιστήριο του Τελ Αβίβ σημείωσε ιστορικά υψηλά φέτος.
Ο αναπληρωτής CEO του NBIM, Trond Grande, δήλωσε στο CNBC ότι το ταμείο δεν αποσύρεται συνολικά από την ισραηλινή αγορά, αλλά απλοποιεί την έκθεσή του, λαμβάνοντας υπόψη τις ηθικές του κατευθύνσεις.
«Το βασικό για εμάς είναι να μην επενδύουμε σε εταιρείες που ενδέχεται, με οποιονδήποτε τρόπο, να παραβιάζουν τις δεοντολογικές μας αρχές», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Η ερευνήτρια του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, Ana Nacvalovaite, εξειδικευμένη σε κρατικά επενδυτικά ταμεία, δήλωσε στο CNBC:
«Η απόφαση του NBIM καταδεικνύει τη σύγκρουση ανάμεσα στις επιχειρήσεις και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Το ταμείο δεν προχώρησε σε ad hoc κυρώσεις, αλλά εφάρμοσε σταθερά κριτήρια που έχουν ενσωματωθεί στο καταστατικό του».
«Τα ιστορικά στοιχεία δείχνουν ότι τα ηθικά φίλτρα δεν έχουν επηρεάσει αρνητικά τις μακροπρόθεσμες αποδόσεις — σε κάποιες περιπτώσεις τις έχουν ενισχύσει. Η ουσία είναι πως το ηθικό πλαίσιο εφαρμόζεται οικουμενικά, είτε αφορά αμερικανικές βιομηχανίες είτε ισραηλινούς χρηματοπιστωτικούς ομίλους».
