Ο 21χρονος διανομέας φαγητού, Άφαν Κουρνιαουάν, σκοτώθηκε την Πέμπτη το βράδυ στην Τζακάρτα στην Ινδονησία, όταν θωρακισμένο όχημα της αστυνομίας τον παρέσυρε και τον καταπλάκωσε μπροστά στα μάτια διαδηλωτών, τη στιγμή που είχε σκύψει να μαζέψει το κινητό του. Το περιστατικό, που καταγράφηκε σε βίντεο και διαδόθηκε ταχύτατα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μεταμόρφωσε τις αρχικά περιορισμένες διαδηλώσεις κατά του κόστους ζωής στη μεγαλύτερη κοινωνική κρίση της προεδρίας του Πραμπόουο Σουμπιάντο.
«Ο θάνατος του Άφαν αλλάζει τα πάντα», δήλωσε ο οικονομολόγος Lionel Priyadi. «Η κυβέρνηση βρίσκεται πλέον αντιμέτωπη με έντονη αντικυβερνητική και αντι-ελίτ οργή».
Μέχρι το βράδυ της Κυριακής είχαν αναφερθεί τουλάχιστον τέσσερις νεκροί, ενώ οι διαδηλώσεις επεκτάθηκαν σε πάνω από δέκα μεγάλες πόλεις. Πολλά κτίρια πυρπολήθηκαν, ενώ αναφέρθηκαν λεηλασίες ακόμα και σε κατοικίες υπουργών και βουλευτών, μεταξύ αυτών της υπουργού Οικονομικών, Σρι Μουλιάνι Ιντραουάτι. Σύμφωνα με πληροφορίες, διαδηλωτές αφαίρεσαν από μπανιέρες και πολυτελείς τσάντες έως συλλεκτικές κούκλες.
Ο Πραμπόουο ακύρωσε προγραμματισμένο ταξίδι στην Κίνα και συγκάλεσε έκτακτο υπουργικό συμβούλιο. Σε τηλεοπτικό του διάγγελμα ανακοίνωσε την κατάργηση των γενναιόδωρων επιδομάτων για τα μέλη του Κοινοβουλίου —μέτρο που είχε προκαλέσει τις πρώτες αντιδράσεις— και ζήτησε από την αστυνομία και το στρατό να αποκαταστήσουν την τάξη.
«Καλώ τους πολίτες να εμπιστευτούν την κυβέρνηση και να παραμείνουν ψύχραιμοι», δήλωσε. «Η κυβέρνησή μου θα συνεχίσει να υπερασπίζεται τα συμφέροντα των πιο ευάλωτων.»
Αν και οι ταραχές ενδέχεται να κοπάσουν προσωρινά, ανέδειξαν βαθύτερες κοινωνικές και οικονομικές εντάσεις, που θέτουν σε κίνδυνο τις αναπτυξιακές προοπτικές της Ινδονησίας. Ο βασικός χρηματιστηριακός δείκτης της χώρας κατέγραψε τη μεγαλύτερη πτώση παγκοσμίως την Παρασκευή (-1,5%), σύμφωνα με στοιχεία του Bloomberg.
Η απάντηση του Πραμπόουο στις διαδηλώσεις αποτελεί δοκιμασία για τη δέσμευσή του στη δημοσιονομική πειθαρχία — κάτι που είχε υποσχεθεί τον Αύγουστο, παράλληλα με πακέτα προνοιακών παροχών. Οι αγορές έχουν δείξει ότι αντιδρούν αρνητικά σε ενδείξεις αύξησης των δαπανών ή σε απομάκρυνση της Ιντραουάτι, η οποία θεωρείται εγγύηση σταθερότητας από τους επενδυτές.
«Αν οι ταραχές επιμείνουν, η πίεση για ενίσχυση των δημοσίων δαπανών θα αυξηθεί», προειδοποίησε ο Peter Mumford από την Eurasia Group.
Ο 73χρονος πρώην στρατηγός Πραμπόουο προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στον αυταρχισμό και τον λαϊκισμό. Επέκτεινε το κράτος με δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια για δωρεάν σχολικά γεύματα, ιατρικούς ελέγχους, επιδόματα ρεύματος και μετρητά. Ανέστειλε και αύξηση στον ΦΠΑ. Τα μέτρα αύξησαν τη δημοτικότητά του άνω του 80% τον Ιανουάριο, ωστόσο δεν έχουν υπάρξει αξιόπιστες δημοσκοπήσεις από τότε.
«Η κοινωνία περιμένει μετάβαση από τον συμβολικό στον ουσιαστικό λαϊκισμό», σημειώνει ο Dedi Dinarto, από την Global Counsel. «Όταν τα βασικά αγαθά ακριβαίνουν, τα δωρεάν γεύματα δεν αρκούν.»
Την ίδια στιγμή, ο πρόεδρος διόρισε τη μεγαλύτερη κυβέρνηση στην ιστορία της Ινδονησίας με πάνω από 100 μέλη, αύξησε τη στρατιωτική επιρροή και εξουδετέρωσε την κοινοβουλευτική αντιπολίτευση. Το σημείο έκρηξης ήρθε όταν αποκαλύφθηκε ότι οι βουλευτές ενέκριναν μηνιαία στεγαστική αποζημίωση 50 εκατ. ρουπίες (περίπου 3.030 δολάρια), σχεδόν δεκαπλάσια από τον κατώτατο μισθό της Τζακάρτα.
«Οι διαδηλώσεις είναι πλέον το μοναδικό αντίβαρο εξουσίας. Αν η κυβέρνηση συνεχίσει να αγνοεί τα αιτήματα της κοινωνίας και κατηγορεί τον λαό για το χάος, η κρίση θα ενταθεί», δηλώνει ο Achmad Sukarsono από την Control Risks.
Παρά την σταθερή ανάπτυξη γύρω στο 5% την τελευταία δεκαετία, το βιοτικό επίπεδο πολλών πολιτών επιδεινώνεται. Οι απολύσεις στον μεταποιητικό τομέα αυξάνονται, με 42.000 επισήμως καταγεγραμμένες στο πρώτο εξάμηνο του 2025 — αύξηση 32% σε σχέση με πέρυσι. Το πραγματικό νούμερο εκτιμάται υψηλότερο.
Αστυνομικοί κατά τη διάρκεια συγκρούσεων με διαδηλωτές έξω από το κτίριο του κοινοβουλίου στην Ινδονησία ©ΑΠΕ
Έκθεση του Center of Economic and Law Studies επισημαίνει ότι η περιουσία των 50 πλουσιότερων Ινδονήσιων ισούται με αυτή 50 εκατ. συμπολιτών τους. Πολλοί οδηγοί πλατφορμών διανομής, όπως ο Άφαν, ξοδεύουν σχεδόν όλο το εισόδημά τους σε καθημερινά έξοδα.
Ο θάνατος του Άφαν έγινε σύμβολο αυτής της κοινωνικής ανισότητας. Οι οδηγοί μοτοσικλετών είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής στην Ινδονησία και συχνά τελευταία διέξοδος για όσους έχασαν τη δουλειά τους, είτε λόγω της πανδημίας είτε της τρέχουσας εμπορικής κρίσης.
Στις πιο δυνατές εικόνες των ημερών, χιλιάδες οδηγοί με τις χαρακτηριστικές πράσινες στολές των πλατφορμών Gojek και Grab συνόδευσαν το φέρετρο του Άφαν από το σπίτι του μέχρι το νεκροταφείο. Λίγες ώρες αργότερα, οι διαδηλώσεις κλιμακώθηκαν με συνθήματα δικαιοσύνης για τον «μάρτυρα» της εργατικής τάξης.
«Η κοινωνία έχει εξοργιστεί με τις ελίτ: επιδεικτικές, προκλητικές στα social media και παντελώς αδιάφορες για τα βάσανα του κόσμου», λέει ο καθηγητής Aditya Perdana από το Πανεπιστήμιο της Ινδονησίας. «Αν ο πρόεδρος δεν αντιμετωπίσει άμεσα και ουσιαστικά την κρίση, μπορεί να ακολουθήσουν νέες, πιο επικίνδυνες μορφές κοινωνικής αντίδρασης».
Η πολιτική αστάθεια σε Ινδονησία και Ταϊλάνδη «ταρακουνά» τις αγορές της ΝΑ Ασίας
Η κλιμάκωση των διαδηλώσεων στην Ινδονησία και η νέα πολιτική κρίση στην Ταϊλάνδη αυξάνουν την αβεβαιότητα στις δύο μεγαλύτερες αναδυόμενες χρηματιστηριακές αγορές της Νοτιοανατολικής Ασίας.
Ο δείκτης του χρηματιστηρίου της Ινδονησίας κατέγραψε την Παρασκευή πτώση 1,5% — τη μεγαλύτερη παγκοσμίως μεταξύ των εθνικών δεικτών που παρακολουθεί το Bloomberg. Την ίδια ημέρα, ο δείκτης της Ταϊλάνδης υποχώρησε κατά 1,1%, καταγράφοντας επίσης σημαντικές απώλειες.
Ο Ινδονήσιος πρόεδρος Πραμπόουο Σουμπιάντο ακύρωσε επίσημη επίσκεψη στην Κίνα μετά την αιματηρή αναταραχή που ξέσπασε λόγω του αυξανόμενου κόστους ζωής και της κοινωνικής ανισότητας. Διαδηλωτές έβαλαν στο στόχαστρο τα σπίτια της υπουργού Οικονομικών και αρκετών βουλευτών. Στην Ταϊλάνδη, η αποπομπή της πρωθυπουργού Παετονγκτάρν Σιναουάτρα άνοιξε νέο κύκλο διαδοχολογίας και πολιτικών εντάσεων, με βουλευτές να διεκδικούν ανοιχτά την εξουσία.
Όλα αυτά συμβαίνουν τη στιγμή που οι ελκυστικότερες αποτιμήσεις και οι προσδοκίες για μειώσεις επιτοκίων έκαναν ορισμένους διεθνείς διαχειριστές κεφαλαίων να κοιτάξουν προς τη Νοτιοανατολική Ασία.
Πολιτικό ασφάλιστρο κινδύνου
«Το πολιτικό ρίσκο στην Ινδονησία αυξάνεται, όπως και το equity risk premium», εκτιμά ο Τζον Φου, ιδρυτής της Valverde Investment Partners στη Σιγκαπούρη. «Διατηρούμε υποεπενδυμένη θέση, καθώς οι αποτιμήσεις δεν αντικατοπτρίζουν τα δομικά προβλήματα της οικονομίας.»
Η αφορμή για τις διαδηλώσεις στην Ινδονησία ήταν οι υψηλές στεγαστικές αποζημιώσεις των βουλευτών —σχεδόν δεκαπλάσιες του κατώτατου μισθού στην Τζακάρτα— ενώ η οργή διογκώθηκε από τις αυξήσεις φόρων, τις μαζικές απολύσεις και τον πληθωρισμό που πλήττει δυσανάλογα τα χαμηλότερα εισοδήματα. Την Κυριακή, ο πρόεδρος ανακοίνωσε την κατάργηση των σχετικών επιδομάτων.
Η Ταϊλάνδη, εν τω μεταξύ, παραμένει δέσμια δεκαετιών πολιτικών εντάσεων, οι οποίες έχουν επιβραδύνει την οικονομική της ανάπτυξη σε σχέση με τις γειτονικές χώρες. Ο συντηρητικός πολιτικός Ανουτίν Τσαρνβιρακούλ δήλωσε την Παρασκευή ότι διαθέτει κοινοβουλευτική στήριξη για τον σχηματισμό κυβέρνησης και τόνισε πως «η χώρα δεν πρέπει να παραμείνει σε τέλμα».
Ο Φου ήταν πιο αισιόδοξος για την Ταϊλάνδη, επικαλούμενος τις χαμηλές αποτιμήσεις και την ελπίδα ότι μια νέα ηγεσία θα δώσει ώθηση στην οικονομία. «Η αγορά είναι έτοιμη για αλλαγή πρωθυπουργού», δήλωσε.
Ξένες ροές και αποτιμήσεις
Η Ινδονησία προσέλκυσε καθαρές εισροές ύψους 676 εκατ. δολαρίων από ξένους επενδυτές τον Αύγουστο, σύμφωνα με στοιχεία του Bloomberg. Στον αντίποδα, από την Ταϊλάνδη αποσύρθηκαν κεφάλαια 670 εκατ. δολαρίων. Από την αρχή του έτους, ο χρηματιστηριακός δείκτης της Ταϊλάνδης έχει υποχωρήσει περίπου 10%, ενώ αυτός της Ινδονησίας έχει ενισχυθεί κατά 11%, αγγίζοντας ιστορικό υψηλό πριν ξεσπάσουν οι ταραχές.
Παρόλα αυτά, ορισμένοι επενδυτές θεωρούν πως η παρούσα αστάθεια δεν ανατρέπει τις μακροπρόθεσμες προοπτικές, ενόψει πιθανής χαλάρωσης της νομισματικής πολιτικής και των ελκυστικών αποτιμήσεων στις δύο αγορές.
«Η τρέχουσα αναταραχή δεν αλλάζει τις μακροπρόθεσμες προοπτικές», εκτιμά ο Nirgunan Tiruchelvam από την Aletheia Capital. «Το περιβάλλον επιτοκίων και οι χαμηλές αποτιμήσεις παραμένουν καθοριστικά στοιχεία.»
Δημοσιονομικές προκλήσεις και το στοίχημα Danantara
Από την ανάληψη της εξουσίας, ο Πραμπόουο ακολουθεί επιθετική πολιτική στήριξης της οικονομίας, με κύριο μέτρο ένα εκτεταμένο πρόγραμμα δωρεάν γευμάτων. Το γεγονός όμως ότι συνδυάζει την ενίσχυση του κοινωνικού κράτους με τη δέσμευση για μείωση του ελλείμματος έχει προκαλέσει σκεπτικισμό για τη δημοσιονομική του αξιοπιστία.
Στο επίκεντρο των πολιτικών του βρίσκεται και το νέο κρατικό επενδυτικό ταμείο Danantara, το οποίο ελέγχει σχεδόν 900 κρατικές επιχειρήσεις και διαχειρίζεται περίπου 1 τρισ. δολάρια σε περιουσιακά στοιχεία.
«Οι πρωτοβουλίες του προέδρου δεν έχουν ακόμη αποδώσει καρπούς για τα χαμηλά εισοδήματα», σημειώνει η Xin-Yao Ng, διευθύντρια επενδύσεων στην Aberdeen Investments. «Αναμένω να δω τι θα μπορέσει να επιτύχει το Danantara σε αυτό το πεδίο.»
