Σε μια εποχή που αποδεικνύεται εξαιρετικά δύσκολο να φορολογηθούν τα υψηλότερα εισοδηματικά στρώματα, οι Σοσιαλιστές στη Γαλλία θέτουν ως προϋπόθεση ακριβώς αυτό, προκειμένου να δώσουν το πράσινο φως στον προϋπολογισμό του νέου πρωθυπουργού, Σεμπαστιάν Λεκορνί. Στην Ευρώπη, μόνον η Ισπανία, η Νορβηγία και η Ελβετία έχουν διατηρήσει φόρους στη συνολική περιουσία, αλλά δεν αντλούν σημαντικά ποσά, διότι οι πλούσιοι έχουν τη δυνατότητα να μετακινούνται ανά την υφήλιο σε προορισμούς με ευνοϊκότερα συστήματα. Όμως η πρόταση των Σοσιαλιστών για την επιβολή του «φόρου Ζικμάν» μ’ ένα 2% σε περιουσίες που υπερβαίνουν τα 100 εκατ. ευρώ δεν είναι απλά ένα δημοσιονομικό ζήτημα.
Από τη μία πλευρά, το δημόσιο χρέος της Γαλλίας προσεγγίζει το 114% του ΑΕΠ. Κατά κοινή παραδοχή, θα πρέπει να ληφθούν ευρείας κλίμακας μέτρα για να τεθεί υπό έλεγχο το δημοσιονομικό έλλειμμα της χώρας, το οποίο κινείται στο 5,9% του ΑΕΠ. Οπότε η φορολόγηση του πλουσιότερου 0,01% της Γαλλίας αποτελεί ένα κομμάτι ενός ευρύτερου παζλ. Από την άλλη πλευρά, το 86% των ψηφοφόρων υποστηρίζει τον «φόρο Ζικμάν», τον οποίο εμπνεύστηκε ο νεαρός οικονομολόγος, Γκαμπριέλ Ζικμάν. Εάν συμπεριληφθεί στον προϋπολογισμό του 2026, τότε μπορεί να ανοίξει ο δρόμος για πολιτική συναίνεση σε μια χώρα που εδώ και καιρό είναι διχασμένη. Σύμφωνα με τη δημοσκόπηση της Ifop, μάλιστα, το 94% των ψηφοφόρων του προέδρου της Γαλλίας, Εμανουέλ Μακρόν, τάσσεται υπέρ του μέτρου.
Μετά την παραίτηση του προκατόχου του, Φρανσουά Μπαϊρού, ο Λεκορνί καλείται να διαχειριστεί μια Γαλλία που είναι σαν «καζάνι που βράζει», με μαζικές απεργίες και διαδηλώσεις σε όλη τη χώρα. Ο Μακρόν εναποθέτει πια τις ελπίδες στο πρόσωπό του, για να επιτευχθεί ένας συμβιβασμός με τους Σοσιαλιστές. Ο προϋπολογισμός του Μπαϊρού με μέτρα 44 δισ. ευρώ όχι μόνον έπεσε στο κενό, αλλά προκάλεσε μεγάλες αντιδράσεις, διότι περιελάμβανε ακόμη και την κατάργηση δύο αργιών. Η μία ήταν η Δευτέρα του Πάσχα.
Ο «φόρος Ζικμάν» ίσως γεφυρώσει το πολιτικό χάσμα ανάμεσα στο κόμμα του Μακρόν και της αριστεράς. Η πλειονότητα των πολιτών θεωρεί πως καλείται να σηκώσει τα δημοσιονομικά βάρη της δεύτερης μεγαλύτερης οικονομίας στην Ευρωζώνη, ενώ μια μικρή μερίδα των υπερπλουσίων μένει ανεπηρέαστη. Ας μη λησμονείται πως το 2018 ο Μακρόν είχε αντικαταστήσει τη φορολόγηση των μεγάλων περιουσιών με φόρο μεγάλης ακίνητης περιουσίας, γεγονός που του «χάρισε» τον τίτλο «του προέδρου των πλουσίων».
Η λογική Ζικμάν και τα 20 δισ. στον κρατικό κορβανά
Όπως είχε δηλώσει σε συνέντευξή του στο πρακτορείο Reuters ο 38χρονος Ζικμάν, τα πιο ευκατάστατα νοικοκυριά σε πολλές χώρες του ανεπτυγμένου κόσμου πληρώνουν χαμηλότερους φόρους εισοδήματος από την πλειονότητα των πολιτών, αλλά στη Γαλλία το κενό αυτό είναι ιδιαίτερα αισθητό. «Πρώτον, οι δισεκατομμυριούχοι δεν πληρώνουν σχεδόν καθόλου φόρο εισοδήματος στη Γαλλία, δεύτερον, ο πλούτος τους έχει αυξηθεί ιδιαίτερα γρήγορα τα τελευταία 15 χρόνια», δήλωσε ο Ζικμάν στο Reuters. Ο οικονομολόγος εκτιμά ότι ένας φόρος 2% σε περιουσίες άνω των 100 εκατομμυρίων θα επηρέαζε μόνο 1.800 νοικοκυριά, αλλά θα απέφερε έως και 20 δισ. ευρώ ετησίως, συμβάλλοντας έτσι στη μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος της Γαλλίας. Μερίδα οικονομολόγων αμφισβητεί τους υπολογισμούς αυτούς, θεωρώντας πως έτσι θα εξασφαλιστούν περίπου πέντε δισ. ευρώ.
Σε κάθε περίπτωση, ο Ζικμάν ελπίζει πως θα ακολουθήσουν κι άλλες κυβερνήσεις με την υιοθέτηση ενός τέτοιου μέτρου, καθώς γενικά η μεσαία τάξη στη Δύση θεωρεί πως τα ανώτερα εισοδηματικά στρώματα δεν πληρώνουν τους φόρους που τους αναλογούν. Σημειώνεται ότι εδώ και μια 20ετία έχει αναπτυχθεί ένας φορολογικός ανταγωνισμός μεταξύ χωρών. Προ πολλού, η Ιρλανδία προσφέρει φορολογικές συμφωνίες σε πολυεθνικές. Από τον Αύγουστο του 2024, η Ιταλία επέβαλε οριζόντια φορολογία 200.000 ευρώ στους κατοίκους του εξωτερικού, ανεξάρτητα από το ύψος των εισοδημάτων τους. Στις ΗΠΑ ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ έχει προτείνει πρόγραμμα «χρυσής βίζας» για όσους επιθυμούν να επενδύσουν στη χώρα πέντε εκατ. δολάρια. Πρόσφατα παρέτεινε περικοπές στα υψηλά εισοδηματικά στρώματα – που είχε περάσει από την πρώτη θητεία του.
Γκάμπριελ Ζικμάν © EPA/FRANCOIS WALSCHAERTS/POOL
Φόροι με το σταγονόμετρο στους πλούσιους
Στα μέσα της δεκαετίας του 1980, περίπου το ήμισυ των χωρών-μελών του ΟΟΣΑ επέβαλαν ετήσιο φόρο στις περιουσίες των πλουσιότερων πολιτών τους. Σήμερα η λίστα αυτή έχει συρρικνωθεί στην Ευρώπη, με τη Σουηδία, τη Γερμανία και την Αυστρία να καταργούν αυτήν τη φορολογική τακτική. Παράλληλα, όμως, οι δισεκατομμυριούχοι έχουν αυξηθεί από 140 το 1987 σε 3.000 το 2025, σύμφωνα με τη λίστα Forbes. Η συνολική περιουσία τους υπολογίζεται στα 16 τρισ. δολάρια. Με αυτήν την ανεπανάληπτη συσσώρευση πλούτου, τα φορολογικά μέτρα των κυβερνήσεων αποκτούν, εκτός από οικονομική διάσταση, και πολιτική βαρύτητα, πιο πολύ από ποτέ.
