Ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν μπλοκάρει εδώ και καιρό το σχέδιο της ΕΕ να δεσμεύσει 140 δισεκατομμύρια ευρώ σε ρωσικά «παγωμένα» περιουσιακά στοιχεία και να τα χορηγήσει στην Ουκρανία υπό μορφή δανείου.
Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή φαίνεται να έχει εντοπίσει ένα νομικό παράθυρο που θα της επιτρέψει να προχωρήσει, παρακάμπτοντας την ανάγκη για ομοφωνία.
Κανονικά, ένα τόσο σημαντικό μέτρο όπως η δέσμευση ρωσικών κρατικών αποθεμάτων απαιτεί ομόφωνη συμφωνία από τα 27 κράτη-μέλη της ΕΕ — κάτι που δίνει στην Ουγγαρία de facto δικαίωμα βέτο. Δεδομένης της μακράς ιστορίας του Όρμπαν να μπλοκάρει κυρώσεις κατά του Κρεμλίνου, νομικοί εμπειρογνώμονες της ΕΕ εργάζονται πάνω σε ένα σχέδιο ώστε η απόφαση για το λεγόμενο «Δάνειο Αποζημίωσης» προς την Ουκρανία να μπορεί να εγκριθεί με ειδική πλειοψηφία.
Η Κομισιόν σχεδιάζει να στηριχθεί σε συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου από τις 19 Δεκεμβρίου 2024, στα οποία όλοι οι ηγέτες — συμπεριλαμβανομένου του Όρμπαν — είχαν συμφωνήσει πως «τα περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας θα παραμείνουν δεσμευμένα έως ότου η Ρωσία τερματίσει τον επιθετικό της πόλεμο και αποζημιώσει την Ουκρανία για τις ζημιές».
Μέχρι τώρα, η δήλωση αυτή ερμηνευόταν κυρίως ως απόφαση να παραμείνουν τα περιουσιακά στοιχεία «παγωμένα», κυρίως στην τράπεζα Euroclear στο Βέλγιο, χωρίς η Ρωσία να έχει πρόσβαση σε αυτά, με τα δεδουλευμένα τόκων να χρησιμοποιούνται για στρατιωτική βοήθεια.
Πλέον, η Κομισιόν υποστηρίζει ότι αυτή η δήλωση παρέχει επαρκή βάση για να αλλάξει ο κανονισμός λήψης αποφάσεων για το συγκεκριμένο θέμα από ομοφωνία σε ειδική πλειοψηφία. Για να προχωρήσει αυτό, απαιτείται ευρεία πολιτική συμφωνία από τα περισσότερα κράτη-μέλη.
Δεν είναι μόνο η Ουγγαρία
Η εξασφάλιση αυτής της ευρύτερης στήριξης δεν είναι εύκολη. Πέρα από την Ουγγαρία, υπάρχουν και άλλες χώρες που θεωρούνται φιλικές προς τη Ρωσία, όπως η Σλοβακία.
Επιπλέον, υπάρχει και το «βέλγικο πρόβλημα». Η κυβέρνηση του Βελγίου έχει ήδη εκφράσει σοβαρές επιφυλάξεις, ανησυχώντας ότι η δέσμευση των ρωσικών κεφαλαίων μέσω της Euroclear μπορεί να εκθέσει τόσο το ίδιο όσο και τον χρηματοπιστωτικό θεσμό σε νομικές επιθέσεις από τη Μόσχα.
«Το να πάρουμε τα λεφτά του Πούτιν και να αφήσουμε το ρίσκο σε εμάς δεν θέλουμε να συμβεί. Ας είμαι ξεκάθαρος σε αυτό», δήλωσε ο Βέλγος πρωθυπουργός Μπαρτ ντε Βέβερ από τη Νέα Υόρκη, στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ. «Αν οι χώρες δουν ότι τα αποθεματικά των κεντρικών τραπεζών μπορούν να εξαφανιστούν κατά βούληση Ευρωπαίων πολιτικών, ίσως αποφασίσουν να τα αποσύρουν από την ευρωζώνη».
Παρά ταύτα, ο Ντε Βέβερ άφησε ανοικτό το ενδεχόμενο συζήτησης και το Βέλγιο γενικά στηρίζει μέτρα κατά του Πούτιν — αντίθετα με την Ουγγαρία και τη Σλοβακία.
Η κύρια πρόταση καθησυχασμού προς το Βέλγιο αφορά την αντικατάσταση των κεφαλαίων της Euroclear που θα σταλούν στο Κίεβο με ομόλογα εγγυημένα από άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ.
Τέλη Οκτωβρίου η τελική απόφαση
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες πρόκειται να συναντηθούν την επόμενη εβδομάδα στην Κοπεγχάγη, όπου θα συζητήσουν το θέμα του δανείου. Δεν αναμένονται επίσημες αποφάσεις εκεί — αυτές μετατίθενται για τη σύνοδο κορυφής στα τέλη Οκτωβρίου, έπειτα από την προγραμματισμένη συνεδρίαση των υπουργών Οικονομικών στο Λουξεμβούργο στις 10 Οκτωβρίου.
«Ο στόχος στην Κοπεγχάγη είναι να συγκεντρωθεί αρκετή υποστήριξη για να απομονωθεί ο Όρμπαν», δήλωσε Ευρωπαίος διπλωμάτης. «Κινούμαστε σε γκρίζα ζώνη».
Γερμανία, Ισπανία, Πολωνία και οι χώρες της Βαλτικής — όλες με σύνορα κοντά στην Ουκρανία — υποστηρίζουν το σχέδιο της Κομισιόν. Αντιθέτως, Γαλλία και Ιταλία εμφανίζονται πιο επιφυλακτικές απέναντι σε τέτοιες «καινοτόμες» λύσεις αξιοποίησης δεσμευμένων κρατικών περιουσιακών στοιχείων.
Το ευρωπαϊκό στοίχημα των 140 δισ. ευρώ
Η πλειονότητα των ρωσικών κρατικών περιουσιακών στοιχείων έχει δεσμευτεί στην Euroclear από τον Φεβρουάριο του 2022, όταν ο Πούτιν ξεκίνησε τη γενικευμένη εισβολή στην Ουκρανία. Πολλά από αυτά τα κεφάλαια είχαν επενδυθεί σε κρατικά ομόλογα της Δύσης, τα οποία έχουν πλέον λήξει και μετατραπεί σε ρευστό. Αυτό το ποσό βρίσκεται τώρα κατατεθειμένο στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
Η Κομισιόν έχει εξετάσει και στο παρελθόν την πιθανότητα αξιοποίησης αυτών των «παγωμένων» κεφαλαίων, αλλά τέτοιες προσπάθειες συναντούσαν σθεναρές αντιδράσεις.
Το Δάνειο Αποζημίωσης, σύμφωνα με έγγραφο της Επιτροπής, θα εκταμιευθεί σε δόσεις και θα καλύψει ανάγκες «ευρωπαϊκής αμυντικής συνεργασίας» και «δημοσιονομικών ελλειμμάτων».
Ένα βέτο από τη Βουδαπέστη θα μπορούσε ουσιαστικά να στείλει τα ρωσικά χρήματα πίσω στη Μόσχα, αφήνοντας τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες εκτεθειμένες στην ανάγκη αποπληρωμής του δανείου. Η νέα νομική παράκαμψη αποσκοπεί στη μείωση αυτού του κινδύνου.
