Μια νέα μορφή σύγκρουσης, αόρατη αλλά εξίσου επικίνδυνη, διαμορφώνεται στα ανατολικά σύνορα της Ευρώπης. Δεν είναι πόλεμος με τη συμβατική έννοια, αλλά ούτε και ειρήνη. Είναι αυτό που οι ειδικοί ονομάζουν «υβριδικός πόλεμος» -ένα μείγμα παραπληροφόρησης, σαμποτάζ, υβριδικών επιθέσεων στον κυβερνοχώρο και εργαλειοποίησης της μετανάστευσης.
Η Λετονία, όπως και οι γειτονικές χώρες Λιθουανία και Πολωνία, βρίσκεται στην πρώτη γραμμή αυτού του νέου είδους πολέμου. Το 2025, οι απόπειρες παράνομης διέλευσης των συνόρων από μετανάστες αυξήθηκαν ραγδαία.
Πολλοί από αυτούς, προερχόμενοι από την Αφρική και τη Μέση Ανατολή, φέρουν ρωσικές βίζες και εισέρχονται στην περιοχή μέσω Μόσχας. Οι τοπικές αρχές αναγνωρίζουν ότι πρόκειται για ενορχηστρωμένη απόπειρα δημιουργίας ανθρωπιστικής κρίσης από τη Λευκορωσία — στενή σύμμαχο της Ρωσίας.
Παραβιάσεις και ηλεκτρονικές επιθέσεις από τη Ρωσία
Παράλληλα, καταγράφονται συνεχείς παραβιάσεις του εναέριου χώρου από ρωσικά μαχητικά και drones, καθώς και ηλεκτρονικές παρεμβολές που διαταράσσουν την επικοινωνία και τον έλεγχο των συστημάτων επιτήρησης στα σύνορα.
Οι παρεμβολές δεν μπορούν να αποδοθούν ευθέως στη Ρωσία ή τη Λευκορωσία, και ακριβώς αυτή είναι η ουσία του υβριδικού πολέμου: δεν πρόκειται για απροκάλυπτη εισβολή, αλλά για συνδυασμό ενεργειών που προκαλούν ανασφάλεια, σύγχυση και φθορά.
«Δεν είμαστε επίσημα σε πόλεμο, αλλά δεν είμαστε και σε ειρήνη» δηλώνει ο υπουργός Άμυνας της Λετονίας, Άντρις Σπρούντς. Και εξηγεί: «Βρισκόμαστε σε υβριδικό πόλεμο. Αντιμετωπίζουμε παραπληροφόρηση, επιθέσεις στον κυβερνοχώρο, σαμποτάζ και την εργαλειοποίηση της μετανάστευσης».
Οχυρώσεις και ετοιμότητα
Ως απάντηση, η Ρίγα έχει προχωρήσει σε κλείσιμο των μισών επίσημων συνοριακών διαβάσεων με Ρωσία και Λευκορωσία και έχει κατασκευάσει φράχτη μήκους 145 χιλιομέτρων κατά μήκος των συνόρων. Το αμυντικό δόγμα της χώρας αλλάζει: το ποσοστό του ΑΕΠ που δαπανάται για την άμυνα ανεβαίνει στο 5%, και έχουν ήδη ξεκινήσει έργα για κατασκευή bunkers, τάφρων και άλλων αμυντικών υποδομών.
Η πόλη Ντάουγκαβπιλς, με πληθυσμό περίπου 80.000 κατοίκους, ζει σε ρυθμούς ασκήσεων και σεναρίων κρίσης. Οι αφίσες στους δρόμους ενημερώνουν για στρατιωτικά γυμνάσια του ΝΑΤΟ, και οι πολίτες έχουν συνηθίσει να βλέπουν κομβόι στρατιωτικών οχημάτων να διασχίζουν την πόλη. Οι συνοριοφύλακες έχουν εντολή, σε περίπτωση κρίσης -το λεγόμενο «X-hour»- να υπαχθούν άμεσα στη διοίκηση του εθνικού στρατού.
Νέα μέτωπα στον Κυβερνοχώρο
Η απειλή δεν περιορίζεται στα φυσικά σύνορα. Το Κέντρο Αντιμετώπισης Κυβερνοεπιθέσεων της Λετονίας (CERT.LV) αναφέρει σημαντική αύξηση επιθέσεων από το 2022, ιδιαίτερα το 2025. Ρώσοι χάκερ φέρεται να έχουν επιχειρήσει παρεμβάσεις σε υποδομές, όπως εταιρείες ενέργειας και τηλεπικοινωνιών. Ταυτόχρονα, οι μυστικές υπηρεσίες της χώρας αναφέρουν οργανωμένες εκστρατείες παραπληροφόρησης με στόχο την αποσταθεροποίηση της κοινωνίας, την υπονόμευση της εμπιστοσύνης στους θεσμούς, και την αμφισβήτηση της συμμετοχής στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ.
Αυξανόμενη είναι και η εμπλοκή του ιδιωτικού τομέα στην αντιμετώπιση των υβριδικών απειλών. Εταιρείες κοινής ωφέλειας, τράπεζες, φαρμακευτικά δίκτυα και τηλεπικοινωνίες συμμετέχουν πλέον σε σεμινάρια και ασκήσεις ετοιμότητας. Η πρώην υπουργός Εσωτερικών, Μαρίγια Γκολούμπεβα, επισημαίνει ότι πολλοί διευθυντές εταιρειών στη Βαλτική έχουν πλέον εκπαιδευτεί να χειρίζονται κρίσεις που ξεφεύγουν από τις κλασικές επιχειρησιακές τους αρμοδιότητες. «Οι εκπαιδεύσεις περιλαμβάνουν σενάρια όπου μια κυβερνοεπίθεση συνδυάζεται με εκστρατεία παραπληροφόρησης. Είναι δύσκολο να διαχειριστείς μια τέτοια διπλή κρίση χωρίς σχέδιο», τονίζει.
Ψυχροπολεμικό κλίμα και το μήνυμα προς τη Δύση
Ο πρώην επικεφαλής της υπηρεσίας πληροφοριών της Λετονίας, Γιάνις Καζοτσίνς, σημειώνει ότι ενώ η Ρωσία δεν μπορεί να ανταγωνιστεί στρατιωτικά το ΝΑΤΟ, οι ασύμμετρες τακτικές της είναι αποτελεσματικές. «Έδειξαν ότι μπορούν να παραβιάσουν τον εναέριο χώρο του ΝΑΤΟ με drones και εμείς δεν ξέρουμε πώς να αντιδράσουμε».
Σύμφωνα με τον Άρτις Πάμπρικς, πρώην υπουργό Άμυνας και νυν επικεφαλής του Northern Defence Policy Centre, οι χώρες της Βαλτικής έχουν μάθει να ζουν σε αυτήν τη «γκρίζα ζώνη» μεταξύ ειρήνης και πολέμου. «Το σημαντικό είναι να διατηρήσουμε τις αξίες μας ως ελεύθερες, δημοκρατικές κοινωνίες. Η απάντησή μας πρέπει να είναι δημιουργική, χωρίς να παραβιάζουμε τις αρχές που μας ξεχωρίζουν από τη Ρωσία» σημειώνει.
Πολλοί αξιωματούχοι στη Λετονία θεωρούν ότι η Ευρώπη πρέπει να αφυπνιστεί. Ο Καζοτσίνς προειδοποιεί πως όταν drones άγνωστης προέλευσης αρχίσουν να πλήττουν δίκτυα ηλεκτροδότησης ή τηλεπικοινωνίες, «θα καταλάβουμε ότι η ζωή δεν είναι τόσο απλή όσο νομίζαμε. Η Ουκρανία ήταν το πρώτο καμπανάκι. Το επόμενο μπορεί να είναι πιο κοντά απ’ ό,τι φανταζόμαστε».
