Στεναγμοί ανακούφισης ακούστηκαν στις Βρυξέλλες μετά την εκλογική νίκη του φιλοευρωπαϊκού κόμματος PAS της Προέδρου Μάγια Σάντου στη Μολδαβία. Κέρδισε την απόλυτη πλειοψηφία την ώρα που το αντίπαλο φιλορωσικό Πατριωτικό Μπλοκ πήρε το 24,26% των ψήφων. Η μικρή αυτή χώρα, στρυμωγμένη ανάμεσα στην Ουκρανία και την Ρουμανία βίωσε και βιώνει την ασίγαστη αναμέτρηση ανάμεσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ρωσία του Πούτιν. Υποψήφια για ένταξη στην ΕΕ, δέχεται ταυτόχρονα ισχυρές πιέσεις και απειλές για προσάρτηση από την Μόσχα.
Εκλογικά, αυτή τη φορά δεν είχαμε το δράμα που βιώσαμε πρόσφατα στις εκλογές της Ρουμανίας, όπου ένας φιλορώσος υποψήφιος από το πουθενά έφερε τα πάνω-κάτω σε μια χώρα-μέλος της ΕΕ, οι πολίτες της οποίας ανέκαθεν, επί εποχής ακόμα Τσαουσέσκου, έτρεφαν έντονα αντισοβιετικά και αντιρωσικά αισθήματα.
Μοιάζει εξωπραγματικό αλλά στις περισσότερες χώρες του πρώην σοβιετικού μπλοκ, στην Ανατολική Ευρώπη, φιλορωσικά κόμματα και παράγοντες παίζουν ολοένα και πιο επιδραστικό ρόλο όχι μόνο στο εσωτερικό όσο και στη λειτουργία της Ε.Ε. αλλά και στις κρίσιμες γεωπολιτικές αντιπαραθέσεις, με επίκεντρο τον πόλεμο στην Ουκρανία. Ήδη σε δύο χώρες, το πρόβλημα είναι κραυγαλέο. Η μια είναι η περίπτωση της Ουγγαρίας, όπου ο Πρόεδρος Όρμπαν και το κόμμα του Fidesz έχει αναπτύξει στενές σχέσεις με τον Πούτιν και βάζει συνεχώς εμπόδια τόσο στο ΝΑΤΟ όσο και στην ΕΕ σε ό,τι αφορά τις αποφάσεις τους κατά της Ρωσίας. Και να φανταστεί κανείς ότι η Ουγγαρία γεύτηκε την εισβολή των ρωσικών τανκς, το 1956 για την καταστολή μιας μεγάλης εξέγερσης, με βαρύ τίμημα και τον απαγχονισμό του τότε πρωθυπουργού Ίμρε Νάγκυ. Η άλλη περίπτωση είναι της Σλοβακίας με τον πρωθυπουργό Ρ. Φίτσο και το κόμμα του SMER να έχει ξεκάθαρη φιλορωσική στάση, να μποϊκοτάρει τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας για την εισβολή της στην Ουκρανία.
Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει σήμερα χώρα του πρώην ανατολικού μπλοκ, που να μην διαθέτει φιλρωσική πολιτική παράμετρο, ενίοτε καθοριστική για τις εσωτερικές εξελίξεις. Η Πολωνία που έγραψε ιστορία με την «Αλληλεγγύη» και έδωσε αγώνα για την ανεξαρτησία της, διαθέτει εδώ και λίγο καιρό φιλορώσο Πρόεδρο απέναντι στον Πρωθυπουργό Τουσκ. Οι κάτοικοι της πρώην Ανατολικής Γερμανίας ψηφίζουν μαζικά το AfD, που έχει σαφείς φιλορωσικές θέσεις, στέλνοντας μηνύματα δυσφορίας στο δυτικό τμήμα της χώρας.
Το ερώτημα είναι γιατί σε αυτές τις χώρες, που δεινοπάθησαν για δεκαετίες μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο από τη σιδηρά πειθαρχία της Μόσχας και πάλεψαν για ελευθερία και δημοκρατία, γίνονται επιρρεπείς στα καλέσματα της Μόσχας.
Η απάντηση δεν είναι μονοσήμαντη, ωστόσο κάποιες κοινές συνιστάμενες μπορούν να ανιχνευτούν. Ορισμένες χώρες όπως η Μολδαβία αλλά και η γειτονική μας Βουλγαρία έχουν μακρόχρονη σχέση με τη Ρωσία, που ξεπερνά κατά πολύ την εποχή της σοβιετικής επιρροής και έχει να κάνει με κοινές παραδόσεις, θρησκεία κ.λπ., που αποδεικνύεται να αντέχουν στο χρόνο.
Η ανατροπή των σοβιετικού τύπου καθεστώτων οδήγησε τις χώρες αυτές σε μια στροφή προς τη Δύση, με τις περισσότερες να εντάσσονται ενθουσιωδώς τόσο στην Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και στο ΝΑΤΟ. Η στροφή αυτή συνοδεύτηκε και με την αποκατάσταση των δημοκρατικών λειτουργιών, την ελευθερία του λόγου, την επιχειρηματικότητα. Όμως με το πέρασμα του χρόνου, η απογοήτευση διαδέχτηκε τις υψηλές προσδοκίες που είχαν μεγάλα τμήματα του πληθυσμού των χωρών αυτών όχι μόνο σε ό,τι αφορά στην οικονομική πρόοδο αλλά και τα μεγάλα χάσματα με τη Δύση, τις ανισότητες, τη φτώχεια και την ανεργία, που παρέμεναν εμπόδιο στις διαδικασίες σύγκλισης. Η κόπωση και η απογοήτευση ώθησε στην δημιουργία μιας νοσταλγίας για την «τάξη, ασφάλεια και σταθερότητα», που υπήρχε στα προηγούμενα καθεστώτα και την επικαλούνται τα φιλορωσικά κόμματα στις χώρες αυτές για να αυξήσουν την επιρροή τους.
Όλα αυτά δίνουν χώρο στη Ρωσία να κάνει παιχνίδι. Και όχι μόνο με το ενεργειακό χαρτί (η Ουγγαρία και η Σλοβακία εισάγουν φθηνή ενέργεια από τη Ρωσία, παρά το εμπάργκο) αλλά ακόμα και με ευθείες πολιτικές παρεμβάσεις, όπως έγινε με τις εκλογές στη Μολδαβία. Όμως τη δυσαρέσκεια ορισμένων κοινωνικών ομάδων στις χώρες αυτές έρχεται να εκμεταλλευτεί στο έπακρο ο κλιμακούμενος πληροφοριακός τυφώνας, κυρίως μέσω του ομίλου Sputnik και του Russia Today, που εκπέμπουν στις πιο διαφορετικές γλώσσες και αξιοποιούν φιλικά sites και blogs στις χώρες αυτές. Παράλληλα, ο πολλαπλασιαστής των ρωσικών μηνυμάτων έχει να κάνει με τα social media, τα bot farms, την αξιοποίηση τοπικών influencers. Τα ποσά που διατίθενται είναι μεγάλα, αν και όχι όλα γνωστά. Στον προϋπολογισμό της Ρωσίας για το 2025, από τα 1,4 δις δολάρια που διατίθενται για προπαγάνδα, τα 384 εκατομμύρια προορίζονται για «εξωτερική προπαγάνδα». Ωστόσο εκτιμάται ότι τα ποσά είναι απείρως μεγαλύτερα καθώς «κρύβονται» στους λογαριασμούς για άμυνα και εθνική ασφάλεια.
Το θέμα είναι πως ανάλογες πρακτικές εξαπλώνονται πλέον και σε χώρες της Ε.Ε. συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, πράγμα αδιανόητο πριν από λίγα μόλις χρόνια…
