Αν το timing είναι τα πάντα στην πολιτική, τότε στη σκιά της νέας κρίσης στη Γαλλία η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν μπορεί να αισθάνεται τυχερή — τουλάχιστον προς το παρόν.
Η σημερινή της εμφάνιση ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο Στρασβούργο, πριν από δύο ψηφοφορίες δυσπιστίας αργότερα μέσα στην εβδομάδα, αναμενόταν να αποτελέσει το πολιτικό γεγονός της εβδομάδας στις Βρυξέλλες. Ωστόσο, η κατάρρευση της γαλλικής κυβέρνησης μονοπώλησε τα φώτα της δημοσιότητας.
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, στην ομιλία της είπε ότι «βρισκόμαστε σε περίοδο μέγιστης αβεβαιότητας και εκρηκτικής μεταβλητότητας», ενώ τόνισε την ανάγκη για ενότητα στην Ευρώπη. Δεσμεύτηκε να συνεργαστεί στενά με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα κράτη-μέλη.
«Πρέπει να επικεντρωθούμε σε ό,τι πραγματικά έχει σημασία, δηλαδή να αποδίδουμε αποτελέσματα για τους Ευρωπαίους», σημείωσε. Η ομιλία της υπογράμμισε την προτεραιότητα της ΕΕ να δράσει αποφασιστικά σε έναν κόσμο πρωτοφανούς αστάθειας, ενώ η φον ντερ Λάιεν προβάλλει τον ρόλο της Ευρώπης ως σταθερού πυλώνα σε περιόδους παγκόσμιας αναταραχής.
Απαντώντας στην έντονη κριτική που δέχθηκε η φον ντερ Λάιεν επέλεξε να μην απαντήσει στους ισχυρισμούς έναν προς έναν, αλλά αντ’ αυτού ζήτησε ενότητα και προέτρεψε τους ευρωβουλευτές να μην πέσουν σε αυτό που αποκάλεσε «παγίδα» που έστησε ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν. Με αυτόν τον τρόπο, χρησιμοποιεί την ίδια προσέγγιση που έκανε για να αποτρέψει μια πρόταση μομφής τον Ιούλιο, παρουσιάζοντας τους επικριτές της ως de facto συμμάχους του Πούτιν.
Η πρόεδρος της Κομισιόν άκουσε τις πολιτικές ομάδες που θέλουν να την ανατρέψουν, έδωσε μια σύντομη απάντηση και στη συνέχεια αποχώρησε από την αίθουσα — γνωρίζοντας με σιγουριά ότι όταν όλοι οι ευρωβουλευτές ψηφίσουν για τις προτάσεις εμπιστοσύνης, θα την υποστηρίξουν σε επαρκή αριθμό για να την κρατήσουν στη θέση της.
Η παραίτηση Λεκορνί και το νέο επεισόδιο πολιτικής καταιγίδας στη Γαλλία
Ωστόσο, η τελευταία πράξη στο πολύμηνο πολιτικό δράμα της Γαλλίας έχει ευρύτερες επιπτώσεις για τη φον ντερ Λάιεν και την υπόλοιπη Ευρώπη, αναδεικνύοντας τη ρευστότητα που χαρακτηρίζει την πολιτική σκηνή της γηραιάς ηπείρου.
Λιγότερο από 24 ώρες αφότου ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν ανακοίνωσε τη νέα του κυβέρνηση, ο νεοδιορισθείς πρωθυπουργός Σεμπαστιέν Λεκορνί υπέβαλε την παραίτησή του. Ο ίδιος κατηγόρησε τα υπόλοιπα κόμματα για αδιαλλαξία, καθώς η κυβέρνηση προσπαθούσε να περάσει τον προϋπολογισμό.
Αν και η εξέλιξη αιφνιδίασε, η πίεση είχε ήδη αυξηθεί μετά την παρουσίαση ενός υπουργικού συμβουλίου σχεδόν ταυτόσημου με το προηγούμενο — αγνοώντας τις προειδοποιήσεις των κομμάτων της αντιπολίτευσης ότι θα αποχωρούσαν αν δεν υπάρξει ανασχηματισμός. Το σχέδιο αυτό γύρισε μπούμερανγκ.
Αργότερα μέσα στην ημέρα, ο Εμμανουέλ Μακρόν έδωσε εντολή στον πρωθυπουργό Σεμπαστιέν Λεκορνί να επιδιώξει διαπραγματεύσεις με τα πολιτικά κόμματα «έως το βράδυ της Τετάρτης» ώστε να «καθορίσει μια πλατφόρμα δράσης και σταθερότητας για τη χώρα», σύμφωνα με ανακοίνωση της Γαλλικής Προεδρίας. Ο Λεκορνί αποδέχτηκε την πρόταση, μεταδίδει το Reuters. Παράλληλα, έγινε γνωστό ότι ο Μπρούνο Λε Μερ (ο διορισμός του οποίου ως υπουργού Αμυνας προκάλεσε αντιδράσεις) παραιτείται από το κυβερνητικό σχήμα.
Ζητώντας από τον Λεκορνί να δώσει μια τελευταία ευκαιρία, ο Μακρόν έδειξε την αποστροφή του για τις μόνες άλλες επιλογές που αντιμετωπίζει – νέες βουλευτικές εκλογές που θα μπορούσαν να δώσουν την εξουσία στην ακροδεξιά ή την παραίτησή του, ένα μέτρο που έχει επανειλημμένα αποκλείσει.
Καθώς οι επιλογές του έχουν περιοριστεί, ο αντιδημοφιλής Μακρόν έχει απομονωθεί ολοένα και περισσότερο στο εσωτερικό, παρακολουθώντας τους πρώην συμμάχους του να αποστασιοποιούνται καθώς επιδιώκουν να ενισχύσουν τις δικές τους πιθανότητες να τον διαδεχθούν στις εκλογές του 2027.
Αγορές σε αναταραχή – τα γαλλικά spread εκτοξεύονται
Όπως ήταν αναμενόμενο, μετά τη νέα πολιτική αναταραχή στη Γαλλία οι αγορές αντέδρασαν αρνητικά. Οι μετοχές και τα ομόλογα υποχώρησαν, ενώ το ασφάλιστρο κινδύνου των γαλλικών ομολόγων έναντι των γερμανικών διευρύνθηκε πάνω από τις 89 μονάδες βάσης, στο υψηλότερο επίπεδο από τα τέλη του 2024.
Τα γαλλικά ομόλογα υποχώρησαν, με τις αποδόσεις των 10ετών τίτλων να αυξάνονται έως και 11 μονάδες βάσης στο 3,61%, ωθώντας το ασφάλιστρο που απαιτούσαν οι επενδυτές για τη διακράτηση του γαλλικού χρέους έναντι του γερμανικού στο υψηλότερο επίπεδο φέτος.
Ο δείκτης CAC 40 έχασε 1,4%, τη μεγαλύτερη πτώση σε έξι εβδομάδες, καθώς οι τράπεζες δέχτηκαν το μεγαλύτερο πλήγμα. Το ευρώ υποχώρησε 0,3% έναντι του δολαρίου.
Ο Αλεξάντρ Μπαραντέζ, επικεφαλής ανάλυσης αγοράς στην IG Markets στο Παρίσι, μίλησε για «αρχή μετάδοσης κινδύνου».
«Το καινούργιο στοιχείο σήμερα είναι η έναρξη μετάδοσης από τη Γαλλία προς τον υπόλοιπο ευρωπαϊκό τραπεζικό κλάδο. Η πτώση του κλάδου συνδέεται 100% με τη Γαλλία», ανέφερε στο Bloomberg.
Παρότι μεγάλο μέρος της πίεσης είχε ήδη προεξοφληθεί, δεδομένου ότι η Γαλλία ταλαντεύεται από κρίση σε κρίση μετά την αποτυχημένη απόφαση Μακρόν να προκηρύξει πρόωρες εκλογές το καλοκαίρι του 2024, η αδυναμία της χώρας να περάσει προϋπολογισμό και να ελέγξει το δημόσιο χρέος προκαλεί πλέον ανησυχία για την ευρωζώνη συνολικά.
Η φον ντερ Λάιεν σε δύσκολη συγκυρία
Μπροστά σε αυτό το χάος, η αποψινή ομιλία της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν έμοιαζε δευτερεύουσας σημασίας. Ωστόσο, αποτελεί μέρος της ίδιας ευρύτερης αστάθειας: της αδυναμίας του πολιτικού κέντρου να προσφέρει πειστικές λύσεις στα προβλήματα της Ευρώπης.
Οι δύο προτάσεις δυσπιστίας εναντίον της προέδρου της Κομισιόν προήλθαν από την ακροδεξιά , τους «Πατριώτες για την Ευρώπη» (Patriots for Europe) υπό την Μαρίν Λεπέν και από την Ευρωπαϊκή Αριστερά. Οι μεν επικρίνουν τη φον ντερ Λάιεν για τη στάση της στις εμπορικές πολιτικές, οι δε για τη θέση της στο θέμα της Γάζας.
Παρά τις επικρίσεις, η αριθμητική του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου δείχνει πως η φον ντερ Λάιεν θα επιβιώσει άνετα των ψηφοφοριών που έχουν προγραμματιστεί για την Πέμπτη. Αναμένεται να καταπέσουν και οι δύο, καθώς τα φιλοευρωπαϊκά κόμματα (ΕΛΚ, Σοσιαλιστές και Δημοκράτες, Φιλελεύθεροι και Πράσινοι) αναμένεται να συσπειρωθούν γύρω από την φον ντερ Λάιεν.
«Πρέπει να επιλέξετε μεταξύ των συμμάχων σας και εκείνων που δεν είναι φίλοι μας», δήλωσε η επικεφαλής των Σοσιαλδημοκρατών, Ιράτκε Γκαρσία. Ωστόσο, προειδοποίησε την πρόεδρο της Επιτροπής ότι η στήριξη των Σοσιαλδημοκρατών «δεν είναι άνευ όρων», αλλά «εξαρτάται από εσάς». «Θα έχετε την υποστήριξή μας μόνο εάν τηρήσετε τις συμφωνημένες υποσχέσεις. Θέλουμε να δούμε τις υποσχέσεις σας στο πρόγραμμα εργασίας που πρέπει να παρουσιάσει η Επιτροπή τον Νοέμβριο», δήλωσε η Γκαρθία.
Ο επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ), Μάνφρεντ Βέμπερ κατηγόρησε την Ακροδεξιά και τη ριζοσπαστική Αριστερά – τον Τζόρνταν Μπαρντέλα και τη Μανόν Ομπρί – ότι εισάγουν τις πολιτικές συζητήσεις της Γαλλίας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Επιπλέον κατηγόρησε όλα τα κόμματα της Ακροδεξιάς ότι, ενώ είναι φίλοι του Τραμπ και του “MAGA”, δεν έκαναν τίποτα για να βοηθήσουν στην επίτευξη μιας πιο ευνοϊκής εμπορικής συμφωνίας και τώρα κατηγορούν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή γι’ αυτήν.
Λαμβάνοντας τον λόγο, ο πρόεδρος της ακροδεξιάς Ομάδας Πατριώτες για την Ευρώπη, Τζορντάν Μπαρντελά, που κατέθεσε την πρόταση μομφής, ζήτησε την αποχώρηση της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Επέκρινε την Επιτροπή για την μεταναστευτική πολιτική της και για την εμπορική συμφωνία που υπέγραψε τον Αύγουστο με τις ΗΠΑ. «Όλες οι μεγάλες δυνάμεις υποστηρίζουν τα συμφέροντά τους, ενώ εμείς υποχωρούμε. Κλείνουν εργοστάσια και χάνουμε θέσεις απασχόλησης», υποστήριξε μεταξύ άλλων ο Τζ. Μπαρντελά, ενώ δεν παρέλλειψε να αναφερθεί στους ευρωπαίους αγρότες, οι οποίοι όπως είπε «αντιμετωπίζουν σημαντικό πρόβλημα επιβίωσης».
Από την πλευρά της, η αντιπρόεδρος της Ομάδας της Αριστεράς, Μανόν Ομπρί, κατήγγειλε την «αδράνεια» της Επιτροπής απέναντι στη «γενοκτονία» στη Γάζα. «Πρέπει να φύγετε κυρία Φον ντερ Λάιεν!», επανέλαβε τρεις φορές η Γαλλίδα ευρωβουλευτής, καθώς επέκρινε την Επιτροπή που αρνείται να σταματήσει κάθε εμπορική συναλλαγή με το Ισραήλ, ενώ την ίδια στιγμή για τη Ρωσία ετοιμάζεται το 19ο πακέτο κυρώσεων. Για τις εμπορικές συμφωνίες με ΗΠΑ και Mercosur, η Μανόν Ομπρί υποστήριξε ότι είναι «μονομερείς» και «χωρίς καμία νομιμοποίηση», ενώ κατηγόρησε την Φον ντερ Λάιεν ότι θέλει «να ξηλώσει» την πράσινη συμφωνία «χειροκροτούμενη από τη Δεξιά και της Ακροδεξιά».
Πολιτικό πλήγμα χωρίς ανατροπή
Ακόμη κι αν η παραμονή της φον ντερ Λάιεν στην προεδρία της Κομισιόν θεωρείται ασφαλής, η ανάγκη να υπερασπιστεί τον εαυτό της μόλις τρεις μήνες μετά την προηγούμενη ψήφο εμπιστοσύνης είναι αναμφίβολα προβληματική.
Σε μια Ευρώπη που ταλανίζεται από πολιτική αστάθεια, δημοσιονομικές πιέσεις και έλλειψη εμπιστοσύνης προς τους θεσμούς, ακόμη και η επιβίωση της φον ντερ Λάιεν χωρίς άμεσο πολιτικό κόστος δεν παύει να αφήνει βαθιά σημάδια στην εικόνα της ΕΕ.
