Το Νόμπελ Χημείας 2025 απονεμήθηκε στους Richard Robson (Ρίτσαρντ Ρόμπσον), Omar Yaghi (Όμαρ Γιαγκί) και Susumu Kitagawa (Σουσούμου Κιταγκάουα), για την ανάπτυξη των μεταλλικών-οργανικών πλαισίων (Metal-Organic Frameworks – MOF), μιας καινοτόμου κατηγορίας υλικών που ανοίγει νέους δρόμους στην επιστήμη και τη βιομηχανία.
Οι τρεις επιστήμονες κατάφεραν να δημιουργήσουν μια εντελώς νέα μορφή μοριακής αρχιτεκτονικής. Τα MOF αποτελούνται από μεταλλικά ιόντα συνδεδεμένα με οργανικά μόρια, σχηματίζοντας τρισδιάστατες δομές με τεράστιες κοιλότητες. Αυτοί οι μικροσκοπικοί «λαβύρινθοι» επιτρέπουν την είσοδο και έξοδο μορίων, λειτουργώντας σαν «μοριακά ξενοδοχεία» που μπορούν να αποθηκεύσουν, να φιλτράρουν ή να διαχωρίσουν ουσίες με εκπληκτική ακρίβεια.
BREAKING NEWS
The Royal Swedish Academy of Sciences has decided to award the 2025 #NobelPrize in Chemistry to Susumu Kitagawa, Richard Robson and Omar M. Yaghi “for the development of metal–organic frameworks.” pic.twitter.com/IRrV57ObD6— The Nobel Prize (@NobelPrize) October 8, 2025
Οι εφαρμογές των μεταλλικών-οργανικών πλαισίων είναι ήδη εντυπωσιακές. Οι ερευνητές τα έχουν χρησιμοποιήσει για:
- Συλλογή νερού από τον αέρα της ερήμου, αξιοποιώντας την υγρασία ακόμη και στις πιο άνυδρες περιοχές του πλανήτη.
- Απορρύπανση του νερού, με απορρόφηση βαρέων μετάλλων και οργανικών ρύπων.
- Δέσμευση διοξειδίου του άνθρακα (CO₂) από βιομηχανικές εκπομπές, συμβάλλοντας στη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου.
- Αποθήκευση υδρογόνου, κάτι που μπορεί να αποδειχθεί καθοριστικό για τη μετάβαση σε καθαρές μορφές ενέργειας.
Χάρη στις ανακαλύψεις τους, οι Ρόμπσον, Γιαγκί και Κιταγκάουα έδωσαν στους χημικούς ένα νέο εργαλείο με σχεδόν απεριόριστες δυνατότητες, αλλάζοντας την πορεία της έρευνας σε τομείς όπως η ενέργεια, η περιβαλλοντική τεχνολογία και η βιομηχανία υλικών.
Μετά τις πρωτοποριακές ανακαλύψεις των τριών βραβευθέντων, χιλιάδες ερευνητικές ομάδες σε όλο τον κόσμο έχουν αναπτύξει διαφορετικά και λειτουργικά MOF, με στόχο να αξιοποιήσουν τη μοναδική τους δομή. Αν και μέχρι σήμερα η χρήση τους περιοριζόταν κυρίως σε πειραματική κλίμακα, η βιομηχανία στρέφεται πλέον στη μαζική παραγωγή.
Πολλές εταιρείες επενδύουν στην εμπορική αξιοποίηση των MOF. Για παράδειγμα, η βιομηχανία ηλεκτρονικών τα χρησιμοποιεί ήδη για να παγιδεύει τοξικά αέρια που απελευθερώνονται κατά την παραγωγή ημιαγωγών, μειώνοντας έτσι τους κινδύνους για το περιβάλλον και τους εργαζομένους.
Ένα άλλο είδος MOF έχει αποδειχθεί ικανό να διασπά επιβλαβή αέρια, ακόμη και χημικές ουσίες που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως όπλα. Παράλληλα, πολλές ενεργειακές εταιρείες δοκιμάζουν MOF που παγιδεύουν διοξείδιο του άνθρακα απευθείας από εργοστάσια ή σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής, ανοίγοντας τον δρόμο για τεχνολογίες καθαρών εκπομπών.
Οι επιστήμονες που εργάζονται πάνω στα μεταλλικά-οργανικά πλαίσια εκτιμούν ότι η δυναμική τους είναι τεράστια και ότι τα MOF θα μπορούσαν να αποτελέσουν το πιο σημαντικό υλικό του 21ου αιώνα.
Η ανακάλυψή τους ενώνει τη χημεία, τη φυσική και τη μηχανική σε μια νέα, κοινή γλώσσα – εκείνη της έξυπνης ύλης, ικανής να «συλλαμβάνει» και να μετασχηματίζει μόρια με τρόπο που μέχρι πρότινος ανήκε στη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας.
