Ένα σκοτεινό αλλά ρεαλιστικό πορτρέτο της σημερινής Ευρώπης, μιας ηπείρου που, όπως υποστηρίζει, έχει απομακρυνθεί από το όραμα της μεταπολεμικής ανοικοδόμησης και έχει εγκλωβιστεί σε έναν λαβύρινθο φόβου, υπερρύθμισης και απώλειας εμπιστοσύνης, σκιαγραφεί o Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς. Σε εκτενή συνέντευξη του στη FAZ, ο ηγέτης του CDU δηλώνει πως η εποχή της βασισμένης σε κανόνες διεθνούς τάξης φτάνει στο τέλος της, και πως η Ευρώπη πρέπει να επιστρέψει στην πολιτική ισχύος, αναγνωρίζοντας ότι ο κόσμος γύρω της αλλάζει με ταχύτητα που οι Βρυξέλλες δεν μπορούν να παρακολουθήσουν.
Ο Μερτς συγκρίνει τη σημερινή εποχή με τα χρόνια της ίδρυσης της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας, υποστηρίζοντας ότι τότε η διακυβέρνηση ήταν ευκολότερη. Όπως ανέφερε: «Η Ευρωπαϊκή Ένωση κινδυνεύει να χάσει τον δρόμο της, επειδή στο μεταξύ ρυθμίζει υπερβολικά πολλά σε μικρή κλίμακα. Βίωσα προσωπικά πώς η Ευρώπη στα τέλη της δεκαετίας του ’80 χάραξε μια νέα πορεία. Πρώτα υπήρχε η ενθουσιώδης ιδρυτική φάση, αλλά μετά ήρθε η λεγόμενη «ευρωσκλήρυνση», μέχρι που ο τότε Πρόεδρος της Επιτροπής Ζακ Ντελόρ μπόρεσε να πυροδοτήσει μια νέα δυναμική με το πρόγραμμά του για την Ευρωπαϊκή Ενιαία Αγορά. Τα τελευταία χρόνια εργαστήκαμε κυρίως στην εμβάθυνση της Ενιαίας Αγοράς, πυκνώνοντας τη ρύθμιση. Αλλά αυτό δεν ήταν αυτό που θα έπρεπε να συνιστά την Ενιαία Αγορά».
Και συμπλήρωσε: «Ποτέ δεν πίστεψα στην ιδέα ενός ευρωπαϊκού ομοσπονδιακού κράτους. Ήμουν από αυτούς που διέγραψαν αυτήν τη φράση “Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης” από το πρόγραμμα του CDU. Δημιουργούσε λανθασμένους συνειρμούς με τις ΗΠΑ, και ήταν επίσης σχεδιασμένη πολύ συγκεντρωτικά. Η τάση στην ΕΕ πηγαίνει τώρα μάλλον προς την επιστροφή κυριαρχίας στα εθνικά κράτη. Επιπλέον, υπάρχουν όλο και περισσότερα μέλη που αποκλίνουν πολιτικά».
«Η μέθοδος της ολοκλήρωσης με 27 κράτη μέλη έχει φτάσει προσωρινά στα όριά της. Τώρα εξαρτάται πολύ περισσότερο από τη συνεργασία μεταξύ των κυβερνήσεων. Γι’ αυτό αναζητώ τη στενή συνεργασία για παράδειγμα με τη Γαλλία, την Πολωνία, την Ιταλία, με τα βορειοευρωπαϊκά κράτη. Με αυτόν τον διακυβερνητικό τρόπο, κινούνται πολλά, για παράδειγμα στην ευρωπαϊκή αντίδραση στον πόλεμο της Ουκρανίας» είπε ακόμη.
Ο «φαρδύτερος Ατλαντικός» και ο ρεαλισμός απέναντι στον Τραμπ
Ο Μερτς αναγνωρίζει ότι οι σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν αλλάξει ριζικά. «Ο Ατλαντικός έχει γίνει φαρδύτερος», λέει, χωρίς να θεωρεί τον Ντόναλντ Τραμπ εχθρό, αλλά ούτε και εγγύηση σταθερότητας. «Η Αμερική στρέφεται περισσότερο στον εαυτό της, βάζει τα δικά της συμφέροντα μπροστά. Όμως το σύνθημα είναι “Πρώτα η Αμερική”, όχι “Μόνη η Αμερική”» αναγνωρίζει. «Παρόλα αυτά, το υπερατλαντικό αντανακλαστικό, που στην Ουάσιγκτον ανήκε για δεκαετίες στην αυτονόητη εξωτερική πολιτική, στο μέλλον θα είναι μάλλον πιο αδύναμο παρά πιο ισχυρό. Σε αυτό πρέπει να προετοιμαστούμε εμείς οι Ευρωπαίοι.
Σημειώνει, παράλληλα, με αφορμή τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, ότι ο Τραμπ διαθέτει μια διαφορετική αντίληψη για τη διεθνή πολιτική: «Ο ισχυρότερος αυξάνει την πίεση κατά βούληση». Ωστόσο, ο Μερτς τον βλέπει ως «προβλέψιμο συνομιλητή», με τον οποίο διατηρεί, όπως λέει, «καλή προσωπική βάση».
Σε άλλο σημείο τόνισε, πως Πρόεδρος Τραμπ γνωρίζει ποια ευθύνη φέρει. Γνωρίζει επίσης ποιες δυνατότητες έχει. Αν το σχέδιο 20 σημείων για την επίλυση του πολέμου στη Γάζα πρόκειται να είναι το μοντέλο για την ιστορία επιτυχίας αυτής της προεδρίας, τότε θα στραφεί και πάλι προς την Ουκρανία και θα θέλει να τερματίσει τον πόλεμο εκεί. Η ανακοίνωση μιας συνάντησης με τον Πούτιν στη Βουδαπέστη ενισχύει επιπλέον αυτή την ελπίδα.
Ο ρόλος της Ευρώπης στις διεθνείς εξελίξεις
Για τον ρόλο της Ευρώπης στη Μέση Ανατολή, εφόσον δεν έχει πλέον διαμορφωτική επιρροή, ο Μερτς τόνισε: «Βιώνουμε το προσωρινό τέλος μιας βασισμένης σε κανόνες, βασισμένης στο διεθνές δίκαιο πολυμερούς τάξης. Βρισκόμαστε σε μια φάση όπου σε πολλά μέρη επιβάλλεται το δίκαιο του ισχυροτέρου. Οι κατηγορίες προς την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι παρόλα αυτά άστοχες. Ακόμη κι αν το θέλαμε, δεν θα μπορούσαμε να επηρεάσουμε αποφασιστικά τα γεγονότα στη Μέση Ανατολή: Ποιος στην Ευρώπη διαθέτει όπλα διάτρησης καταφυγίων (bunker-busting weapons) για να σταματήσει το πυρηνικό πρόγραμμα στο Ιράν; Ποιος έχει τις δυνατότητες να αναγκάσει τα εμπόλεμα μέρη σε εκεχειρία; Ποιος από εμάς έχει τις δυνατότητες όχι μόνο να απειλήσει τη Χαμάς με αφοπλισμό, αλλά ενδεχομένως και να τον επιβάλει; Βρισκόμαστε σε μια φάση μετάβασης σε μια εποχή όπου η ισχύς παίζει ξανά μεγαλύτερο ρόλο και οι βασισμένες σε κανόνες συμφωνίες περνούν σε δεύτερο πλάνο».
Ενώ συμπλήρωσε: «δεν προβάλλουμε τους εαυτούς μας απλά ως χρηματοδότες. Έχουμε δυνατότητες να ασκήσουμε επιρροή στην περιοχή -πολιτικά, διπλωματικά, σίγουρα και οικονομικά. Η Γερμανία είναι πιθανώς η μόνη ευρωπαϊκή χώρα που μπορεί να συνεργαστεί σε πολύ καλό κλίμα τόσο με την ισραηλινή κυβέρνηση όσο και με τα αραβικά κράτη. Παράλληλα, είναι πάντα σαφές ότι δεν είμαστε ουδέτερος μεσολαβητής, αλλά στεκόμαστε σταθερά στο πλευρό του Ισραήλ».
Έπειτα, στην ερώτηση εάν είναι δυνατή μια κυριαρχία της Ευρώπης στην πολιτική ασφάλειας, χωρίς μια αποτελεσματική πυρηνική αποτροπή, ο Μερτς εξήγησε: «Έχουμε μια πυρηνική συμμετοχή στο ΝΑΤΟ και επιπλέον την ατομική αποτροπή μέσω της Force de Frappe (Δύναμη Κρούσης) της Γαλλικής Δημοκρατίας. Ήδη ο Πρόεδρος ντε Γκωλ είχε προσφέρει στον Καγκελάριο Αντενάουερ να επεκτείνει την πυρηνική ασφάλεια της Γαλλίας και στη Γερμανία. Βρισκόμαστε εδώ και καιρό σε στρατηγικές συνομιλίες με το Παρίσι γι’ αυτό το ζήτημα. Αυτή είναι σίγουρα μια μακροπρόθεσμη προοπτική. Για μένα, στο προσκήνιο βρίσκεται η διατήρηση της πυρηνικής συμμετοχής με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Δεν υπάρχει λόγος να την αμφισβητήσουμε. Αλλά φυσικά οι Ευρωπαίοι πρέπει να διατηρούν και μια ευρωπαϊκή επιλογή».
