Οι δυτικές χώρες προσπαθούν εδώ και χρόνια να βρουν τον καταλληλότερο τρόπο για να αξιοποιήσουν τα δεσμευμένα [«παγωμένα»] περιουσιακά στοιχεία της ρωσικής κεντρικής τράπεζας που βρίσκονται στο εξωτερικό, για να στηρίξουν την Ουκρανία – στρατιωτικά και οικονομικά.
Πολλοί Ευρωπαίοι αξιωματούχοι ήταν και είναι επιφυλακτικοί στο θέμα αυτό, ανησυχώντας ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να θεωρηθεί παράνομη δήμευση, αναφέρει το Bloomberg.
Ωστόσο, μετά την απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ να σταματήσει τη χρηματοδοτική στήριξη των ΗΠΑ προς την Ουκρανία και την προσπάθεια των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων να καλύψουν το κενό, οι ηγέτες της Ευρώπης αρχίζουν να εγκαταλείπουν τις επιφυλάξεις και να προσεγγίζουν το ζήτημα με πιο ριζοσπαστικό τρόπο.
Η Ομάδα των Επτά (G7) έχει ήδη συμφωνήσει να μην αγγίξει τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, αλλά να επιτρέψει στην Ουκρανία να αξιοποιήσει τα κέρδη που αυτά παράγουν.
Τώρα εκτός από τους τόκους «μπαίνει χέρι» και στα ίδια τα κεφάλαια
Τώρα, μία νέα πρόταση που συζητείται από τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης πηγαίνει ακόμη παραπέρα, επιτρέποντας την απευθείας χρήση των ρωσικών κεφαλαίων για τη χορήγηση δανείων προς την Ουκρανία, σύμφωνα με ρεπορτάζ του Bloomberg.
Η κυβέρνηση του Κιέβου ενδέχεται να μην χρειαστεί ποτέ να αποπληρώσει αυτά τα δάνεια, εκτός αν η Ρωσία συμφωνήσει να αποζημιώσει την Ουκρανία για τις καταστροφές που προκάλεσε ο πόλεμος.
Η ΕΕ προχωρά με ιδιαίτερη προσοχή, γνωρίζοντας ότι μια άμεση δήμευση των περιουσιακών στοιχείων θα μπορούσε να προκαλέσει τεράστιες νομικές ευθύνες στα κράτη-μέλη.
Σύμφωνα με το πρώτο σχέδιο που συμφωνήθηκε το 2024, οι χώρες της G7 χορηγούν δάνεια στην Ουκρανία, τα οποία αποπληρώνονται με τους τόκους από τα δεσμευμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία στο εξωτερικό. Η ΕΕ συμφώνησε να προσφέρει δάνεια ύψους 45 δισ. ευρώ στην Ουκρανία μέσα από αυτή την πρωτοβουλία.
Τώρα η ΕΕ εξετάζει το ενδεχόμενο να χρησιμοποιήσει τα ίδια τα ρωσικά κεφάλαια για την εξασφάλιση περίπου 140 δισ. ευρώ σε νέα δάνεια για το Κίεβο. Η Ρωσία δεν θα μπορούσε να ανακτήσει τα δεσμευμένα κεφάλαια, τα οποία βρίσκονται στον οργανισμό Euroclear με έδρα τις Βρυξέλλες, εκτός αν συμφωνήσει να συμβάλει στην ανοικοδόμηση της Ουκρανίας.
Για να καθησυχάσει την κυβέρνηση του Βελγίου, η οποία φιλοξενεί το Euroclear και ανησυχεί ότι μπορεί να κληθεί να πληρώσει δισεκατομμύρια σε αποζημιώσεις, εάν η Ρωσία κερδίσει προσφυγή για επιστροφή των χρημάτων, η ΕΕ σχεδιάζει ένα «προσαρμοσμένο συμβόλαιο χρέους» με μηδενικό επιτόκιο, που θα ενεργοποιείται μόνο αν το Euroclear υποχρεωθεί να επιστρέψει τα ρωσικά χρήματα.
Βρετανία και Καναδάς στηρίζουν τα σχέδια της ΕΕ
Τα σχέδια της ΕΕ υποστηρίζονται επίσης από το Ηνωμένο Βασίλειο και τον Καναδά, ενώ οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία δεν έχουν ακόμη αποφασίσει αν θα συμμετάσχουν στην πρωτοβουλία.
Η ΕΕ, οι G7 και η Αυστραλία έχουν δεσμεύσει περίπου 280 δισεκατομμύρια δολάρια σε ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία σε μορφή μετρητών και αξιόγραφων. Το μεγαλύτερο μέρος των κεφαλαίων βρίσκεται στην Ευρώπη, καθώς ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν είχε αποσύρει τα περισσότερα από τα αποθεματικά της ρωσικής κεντρικής τράπεζας από τις ΗΠΑ το 2018 μετά από προηγούμενες κυρώσεις. Επιπλέον, είχαν δεσμευτεί και περιουσιακά στοιχεία αξίας 58 δισ. δολαρίων που ανήκουν σε Ρώσους ολιγάρχες, όπως ακίνητα, γιοτ και ιδιωτικά αεροσκάφη.
Η χρήση των νέων κεφαλαίων από την Ουκρανία ακόμα συζητείται, αλλά γενικά θα κατευθυνθούν σε στρατιωτικό εξοπλισμό, ενίσχυση της αμυντικής βιομηχανίας και κάλυψη βασικών οικονομικών αναγκών. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο εκτιμά ότι το χρηματοδοτικό κενό της Ουκρανίας ανέρχεται σε 65 δισ. δολάρια για τα επόμενα τέσσερα χρόνια.
Καθώς η Ρωσία συνεχίζει να βομβαρδίζει ουκρανικές πόλεις και να καταστρέφει την ενεργειακή υποδομή, ο Ζελένσκι ζητά περισσότερα αντιαεροπορικά συστήματα και πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς. Ο Τραμπ θέλει η Ευρώπη να χρηματοδοτήσει αυτά τα όπλα, και έχει δημιουργηθεί ένα ειδικό πρόγραμμα προμηθειών για την αγορά αμερικανικού εξοπλισμού από την Ουκρανία, κυρίως με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση.
Γιατί λοιπόν η ΕΕ δεν κατάσχει και δεν ξοδεύει απευθείας τα δεσμευμένα ρωσικά χρήματα; Υπάρχουν ιστορικά προηγούμενα: Μετά την εισβολή στο Ιράκ το 2003, οι ΗΠΑ δήμευσαν 1,7 δισ. δολάρια από ιρακινά κεφάλαια και τα χρησιμοποίησαν για την πληρωμή μισθών. Το 1996, κατέσχεσαν κουβανικά κεφάλαια για να αποζημιώσουν συγγενείς Αμερικανών που σκοτώθηκαν από την κουβανική αεροπορία.
Η ΕΕ όμως φοβάται ότι μια τέτοια κατάσχεση μπορεί να θεωρηθεί κλοπή, ακόμη και αν γίνει με νομική συμφωνία μεταξύ κυβερνήσεων. Κατά κανόνα, κατασχέσεις περιουσιακών στοιχείων συμβαίνουν μετά από δικαστικές αποφάσεις που τα κρίνουν προϊόν εγκλήματος. Η εισβολή της Ρωσίας παραβιάζει μεν το διεθνές δίκαιο, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι τα περιουσιακά στοιχεία της κεντρικής της τράπεζας θεωρούνται παράνομα.
Κίνδυνοι χρηματοπιστωτικής αποσταθεροποίησης
Η Ρωσία δεν μπορεί να μεταφέρει ή να χρησιμοποιήσει τα χρήματα, αλλά η ΕΕ επίσης δεν μπορεί να ακυρώσει την κυριότητα της Ρωσίας επ’ αυτών. Έτσι, οι κινήσεις της G7 και της ΕΕ έχουν σχεδιαστεί για να αξιοποιούν τα χρήματα χωρίς να τα αποσύρουν από το Euroclear.
Η Γαλλία, η Γερμανία και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχουν προειδοποιήσει ότι η κατάσχεση των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων μπορεί να πλήξει τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα και το κύρος του ευρώ ως παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος. Υπάρχει φόβος ότι καταθέτες από αναπτυσσόμενες χώρες, με υποκίνηση της Ρωσίας και της Κίνας, ίσως αποσύρουν τα χρήματά τους από τις δυτικές τράπεζες, διασπώντας το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Η Μόσχα παρουσιάζει τις δυτικές κινήσεις ως παραβίαση της βασικής αρχής της παγκόσμιας οικονομίας — της προστασίας της ιδιωτικής περιουσίας. Η Ρωσία έχει απειλήσει με αντίποινα, που μπορεί να περιλαμβάνουν την κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων από «μη φιλικές» χώρες, τα οποία έχει επίσης παγώσει
