Σε μια αιφνιδιαστική κίνηση, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, ανακοίνωσε την επιβολή κυρώσεων στις δύο μεγαλύτερες πετρελαϊκές εταιρείες της Ρωσίας, Rosneft PJSC και Lukoil PJSC, εγκαινιάζοντας το πρώτο μεγάλο πακέτο οικονομικών μέτρων της δεύτερης θητείας του απέναντι στη Μόσχα. Η απόφαση, που δημοσιοποιήθηκε το βράδυ της Τετάρτης από το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών, συνδέεται με «την έλλειψη σοβαρής δέσμευσης της Ρωσίας στη διαδικασία ειρήνευσης για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία».
Η κίνηση σηματοδοτεί θεαματική στροφή για τον Τραμπ, ο οποίος μέχρι τώρα είχε αποφύγει να επιβάλει εκτεταμένες κυρώσεις στη Ρωσία, επιδιώκοντας παράλληλα απευθείας διαπραγματεύσεις με τον Βλαντίμιρ Πούτιν. Ο ίδιος είχε προαναγγείλει, μόλις στις αρχές Οκτωβρίου, συνάντηση κορυφής με τον Ρώσο πρόεδρο, όμως η νέα στάση του δείχνει ότι «η υπομονή εξαντλείται». Όπως δήλωσε χαρακτηριστικά: «Απλώς ένιωσα πως είχε έρθει η ώρα. Ελπίζω να μη χρειαστεί να διαρκέσουν πολύ. Πιστεύω πως ο πόλεμος σύντομα θα τελειώσει».
Αλλαγή πορείας στη Δύση για το ρωσικό πετρέλαιο
Η επιβολή κυρώσεων στις Rosneft και Lukoil συνιστά βαθιά μεταβολή στη δυτική πολιτική για το ρωσικό πετρέλαιο. Ενώ μέχρι σήμερα η G7 είχε επιλέξει να περιορίσει τα έσοδα του Κρεμλίνου μέσω πλαφόν στις τιμές, αποφεύγοντας όμως να πλήξει την ίδια τη ροή πετρελαίου προς την αγορά, η Ουάσιγκτον επιχειρεί τώρα ένα πιο ριζικό βήμα, στοχεύοντας απευθείας την καρδιά της ρωσικής ενεργειακής οικονομίας.
Η Rosneft, υπό την ηγεσία του στενού συμμάχου του Πούτιν, Ίγκορ Σέτσιν, και η ιδιωτική Lukoil καλύπτουν σχεδόν το 50% των εξαγωγών αργού της Ρωσίας. Σύμφωνα με στοιχεία του Bloomberg, τα έσοδα από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο αντιπροσωπεύουν περίπου το ένα τέταρτο του ρωσικού κρατικού προϋπολογισμού – επομένως, οι επιπτώσεις των νέων κυρώσεων αναμένεται να είναι σημαντικές, τουλάχιστον μεσοπρόθεσμα.
Άμεση αντίδραση στις αγορές, άνοδος 3% στις τιμές του Brent
Οι αγορές πετρελαίου αντέδρασαν άμεσα στην είδηση, με το Brent να ενισχύεται έως και 3%, ξεπερνώντας τα 64 δολάρια το βαρέλι, ενώ το αμερικανικό WTI κινήθηκε κοντά στα 60 δολάρια. Το άλμα αυτό ήρθε σε μια περίοδο που οι αναλυτές προειδοποιούσαν για πιθανό πλεόνασμα προσφοράς στις διεθνείς αγορές.
Σύμφωνα με τη Βαντάνα Χάρι της Vanda Insights, «η αγορά θα χρειαστεί χρόνο για να κατανοήσει πλήρως τις συνέπειες αυτών των μέτρων, αλλά ήδη προκαλούν ανησυχία στα διυλιστήρια της Ινδίας και της Κίνας». Ο Γουόρεν Πάτερσον της ING σημείωσε ότι οι κυρώσεις αυτές «σηματοδοτούν αλλαγή προσανατολισμού του προέδρου Τραμπ απέναντι στη Ρωσία» και πιθανόν να ανοίγουν τον δρόμο για ακόμη αυστηρότερα μέτρα, που «θα μπορούσαν να επηρεάσουν τις ρωσικές εξαγωγές πιο βαθιά από κάθε προηγούμενο βήμα».
Ουκρανία: «Ιστορική απόφαση» από την Ουάσιγκτον
Η πρέσβειρα της Ουκρανίας, Όλγα Στεφανισίνα, χαρακτήρισε την απόφαση «ιστορική», σημειώνοντας ότι «για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια της θητείας του 47ου προέδρου των ΗΠΑ, η Ουάσιγκτον επιβάλλει πλήρεις κυρώσεις αποκλεισμού σε ρωσικές ενεργειακές εταιρείες».
Την ίδια ημέρα, ωστόσο, η Ρωσία εξαπέλυσε νέες επιθέσεις με drones και πυραύλους σε ουκρανικές πόλεις, σκοτώνοντας τουλάχιστον επτά πολίτες, ανάμεσά τους και παιδιά, γεγονός που δείχνει ότι το Κρεμλίνο δεν προτίθεται να χαλαρώσει την πίεση στο ουκρανικό μέτωπο.
Οι κυρώσεις μπορεί να έχουν ευρύτερες παρενέργειες, ιδίως για την Ινδία και την Κίνα, τους δύο μεγαλύτερους αγοραστές ρωσικού πετρελαίου μετά την εισβολή του 2022. Η ινδική Reliance Industries Ltd, κορυφαίος εισαγωγέας ρωσικού αργού, διατηρεί πολυετές συμβόλαιο προμήθειας με τη Rosneft.
Ο Τραμπ, σύμφωνα με Αμερικανούς αξιωματούχους, σκοπεύει να θέσει το ζήτημα των κινεζικών εισαγωγών ρωσικού πετρελαίου στη συνάντησή του με τον Σι Τζινπίνγκ στη Νότια Κορέα την επόμενη εβδομάδα. Παράλληλα, όπως αποκάλυψε ο ίδιος, ο Ινδός πρωθυπουργός, Ναρέντρα Μόντι, τον διαβεβαίωσε ότι η χώρα θα μειώσει σταδιακά τις αγορές της.
Υπενθυμίζεται πως το Ηνωμένο Βασίλειο είχε ήδη επιβάλει κυρώσεις σε Rosneft και Lukoil μία εβδομάδα νωρίτερα, ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση αναμένεται να ψηφίσει το νέο πακέτο μέτρων, που θα περιλαμβάνει απαγόρευση εισαγωγών ρωσικού υγροποιημένου φυσικού αερίου και περιορισμούς σε 45 εταιρείες που βοηθούν τη Μόσχα να παρακάμπτει τα εμπάργκο.
«Τολμηρό στοίχημα» με αβέβαιο αποτέλεσμα
Αναλυτές στη Δύση βλέπουν την κίνηση αυτήν ως «τολμηρό στοίχημα» από τον Τραμπ, ο οποίος έχει επενδύσει μεγάλο μέρος της πολιτικής του στην υπόσχεση για φθηνά καύσιμα. Ο πρώην πρόεδρος, Τζο Μπάιντεν, είχε εξετάσει ανάλογα μέτρα, αλλά τα απέρριψε υπό τον φόβο αναστάτωσης στις αγορές. Ο Τραμπ, ωστόσο, εκτίμησε ότι «η βενζίνη θα πέσει στα 2 δολάρια το γαλόνι», μια πρόβλεψη που οι περισσότεροι αναλυτές χαρακτηρίζουν αισιόδοξη.
Παρά την αποφασιστικότητα του Λευκού Οίκου, πολλοί ειδικοί προειδοποιούν ότι η Ρωσία έχει αποδειχθεί εξαιρετικά ικανή στο να παρακάμπτει οικονομικά μέτρα. Ο Τόμας Γκράχαμ από το Council on Foreign Relations δήλωσε πως «αν ο Λευκός Οίκος πιστεύει ότι αυτές οι κυρώσεις θα προκαλέσουν ριζική αλλαγή στη συμπεριφορά του Κρεμλίνου, πλανάται». Και πρόσθεσε: «Οι κυρώσεις λειτουργούν αργά και το Κρεμλίνο έχει αποδειχθεί εξαιρετικά αποτελεσματικό στο να τις παρακάμπτει».
Το Brent έχει ανακάμψει από τα χαμηλά πέντε μηνών, αλλά εξακολουθεί να κινείται πτωτικά σε μηνιαία βάση, καθώς τα στοιχεία δείχνουν σταδιακή αύξηση της προσφοράς. Οι νέες κυρώσεις ενδέχεται να ανακόψουν αυτήν την τάση, ωστόσο η πραγματική τους αποτελεσματικότητα θα κριθεί στους επόμενους μήνες, καθώς η Μόσχα έχει ήδη αναπτύξει παράλληλα δίκτυα παράκαμψης σε Ασία, Μέση Ανατολή και Αφρική.
Αυτό που καθίσταται πλέον σαφές είναι ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ευρώπη και το Ηνωμένο Βασίλειο συντονίζουν εκ νέου τη στάση τους απέναντι στη ρωσική ενέργεια – ένα μήνυμα προς τον Πούτιν ότι η εποχή της ανοχής έχει τελειώσει.
