Η Ευρωπαϊκή Ένωση απέτυχε να καταλήξει σε συμφωνία για το σχέδιο δανειοδότησης της Ουκρανίας ύψους 140 δισ. ευρώ, που θα χρηματοδοτούνταν από τα «παγωμένα» περιουσιακά στοιχεία της Ρωσικής Κεντρικής Τράπεζας, εξαιτίας των ενστάσεων του Βελγίου. Η απόφαση αναβλήθηκε για τη Σύνοδο Κορυφής του Δεκεμβρίου, αφήνοντας την ουκρανική κυβέρνηση αντιμέτωπη με την αβεβαιότητα ως προς τη συνέχιση της χρηματοδότησης της άμυνάς της και της ανοικοδόμησης το 2026.
Η πρόταση, γνωστή ως «δάνειο αποζημίωσης», προβλέπει τη χρήση των κερδών που αποφέρει η διαχείριση των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων -ύψους άνω των 200 δισ. ευρώ- που παραμένουν δεσμευμένα στην Ευρώπη μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Το μεγαλύτερο μέρος αυτών βρίσκεται στην Euroclear, τη βελγική κεντρική αποθετήρια εταιρεία τίτλων στις Βρυξέλλες.
Σύμφωνα με το σχέδιο, η Euroclear θα μεταβίβαζε τα κέρδη αυτών των περιουσιακών στοιχείων στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία με τη σειρά της θα χορηγούσε στην Ουκρανία δάνειο 140 δισ. ευρώ, που θα εκταμιευόταν σταδιακά και υπό όρους. Η Ουκρανία θα όφειλε να το αποπληρώσει μόνο μετά από ενδεχόμενη ρωσική συμφωνία για αποζημίωση των ζημιών του πολέμου.
Ωστόσο, ο Βέλγος πρωθυπουργός Μπαρτ Ντε Βέβερ μπλόκαρε τη συμφωνία, εκφράζοντας ανησυχίες για τους κινδύνους που θα μπορούσαν να βαρύνουν τη χώρα του, στην περίπτωση που το σχέδιο αντιμετωπίσει νομικές ή γεωπολιτικές επιπλοκές. «Αν κάτι πάει στραβά, δεν είμαι διατεθειμένος να πληρώσω 140 δισ. ευρώ σε μια εβδομάδα», δήλωσε μετά τη Σύνοδο. Ζήτησε επίσης «πλήρη αμοιβαία κάλυψη» των κινδύνων και ρητές εγγυήσεις από όλα τα κράτη μέλη ότι η βελγική κυβέρνηση ή η Euroclear δεν θα βρεθούν εκτεθειμένες σε αξιώσεις αποζημιώσεων.
Ο Ντε Βέβερ τόνισε πως «η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν μπορεί να υποχρεώσει τα κράτη μέλη να υπογράψουν εγγύηση», επισημαίνοντας το θεσμικό κενό γύρω από τη νομική βάση του σχεδίου. Παράλληλα, ζήτησε να ενταχθούν στο κοινό ταμείο και τα ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία που βρίσκονται σε άλλες ευρωπαϊκές δικαιοδοσίες, ώστε να μην επωμιστεί το Βέλγιο δυσανάλογο βάρος.
Οι δηλώσεις του προκάλεσαν αμηχανία στις Βρυξέλλες, καθώς το Βέλγιο θεωρείται κρίσιμος κόμβος για τη διαχείριση των ρωσικών κεφαλαίων στην Ευρώπη. Σύμφωνα με Ευρωπαίους αξιωματούχους, οι επιφυλάξεις του Ντε Βέβερ αντανακλούν φόβους για πιθανές ρωσικές προσφυγές ή αντίποινα, εάν στο μέλλον οι κυρώσεις αρθούν και η Μόσχα απαιτήσει την επιστροφή των περιουσιακών της στοιχείων.
Παρά τις πιέσεις της πλειοψηφίας των κρατών μελών, που βλέπουν στα ρωσικά κεφάλαια τη μόνη πολιτικά βιώσιμη λύση για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας χωρίς νέες εθνικές συνεισφορές, το Βέλγιο παρέμεινε αμετακίνητο. Η Ουγγαρία, όπως αναμενόταν, απέρριψε εξ αρχής την πρόταση. Έτσι, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κατέληξε σε μια πιο αδύναμη διατύπωση, ζητώντας από την Επιτροπή να παρουσιάσει «το συντομότερο δυνατόν» επιλογές για τη μελλοντική χρηματοδότηση της Ουκρανίας για τα έτη 2026–2027, χωρίς σαφή δέσμευση για το δάνειο.
Η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, προσπάθησε να διατηρήσει θετικό τόνο, χαρακτηρίζοντας τη συζήτηση «ουσιαστική αλλά περίπλοκη». «Συμφωνήσαμε στο τι, δηλαδή στο δάνειο αποζημίωσης, και τώρα πρέπει να εργαστούμε στο πώς», σημείωσε, αναγνωρίζοντας την ανάγκη περαιτέρω τεχνικής επεξεργασίας.
Κόστα: Τα τεχνικά ζητήματα θα λυθούν μέχρι τον Δεκέμβριο
Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα, διαβεβαίωσε ότι «κανείς δεν άσκησε βέτο», εκτιμώντας ότι τα τεχνικά ζητήματα μπορούν να λυθούν μέχρι τον Δεκέμβριο. Υπογράμμισε μάλιστα πως η πρόεδρος της ΕΚΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, θεωρεί το σχέδιο «εφικτό» υπό προϋποθέσεις, παρότι στο παρελθόν είχε εκφράσει επιφυλάξεις απέναντι σε οποιαδήποτε λύση που θα μπορούσε να θεωρηθεί κατάσχεση κυριαρχικών περιουσιακών στοιχείων.
Ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς και ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν στήριξαν την προοπτική λήψης τελικής απόφασης έως τον Δεκέμβριο, καλώντας για ενότητα και «δίκαιη κατανομή ευθύνης». Ο Μερτς μάλιστα σημείωσε ότι «θα έλεγε το ίδιο πράγμα» με τον Βέλγο πρωθυπουργό, αν τα περιουσιακά στοιχεία βρίσκονταν στη Γερμανία, δείχνοντας κατανόηση για τις ανησυχίες των Βρυξελλών.
Ο Ντε Βέβερ, πάντως, επέμεινε ότι η επιτυχία του σχεδίου εξαρτάται και από τη συμμετοχή των συμμάχων της G7. Το Ηνωμένο Βασίλειο και ο Καναδάς έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον, ενώ η Ιαπωνία, που επίσης διαθέτει ρωσικά κρατικά κεφάλαια, κρατά επιφυλακτική στάση. «Θα ήταν καλό να μην το κάνουμε μόνοι μας», σχολίασε χαρακτηριστικά.
Η αδυναμία συμφωνίας αυξάνει την πίεση στους Ευρωπαίους να εξασφαλίσουν σταθερή και προβλέψιμη χρηματοδότηση για την Ουκρανία, τη στιγμή που το Κίεβο αντιμετωπίζει σοβαρό δημοσιονομικό αδιέξοδο. Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι, μιλώντας μέσω τηλεδιάσκεψης στους ηγέτες της ΕΕ, κάλεσε για ταχεία έγκριση του δανείου, επισημαίνοντας ότι η χώρα του χρειάζεται τα χρήματα «στις αρχές του 2026».
Η έκκλησή του ήρθε καθώς η Ουκρανία έχει σχεδόν εξαντλήσει τα αποθέματά της μετά τη διακοπή της αμερικανικής βοήθειας από την κυβέρνηση Τραμπ, γεγονός που καθιστά την ευρωπαϊκή στήριξη ακόμη πιο κρίσιμη. «Καταλαβαίνουμε ποιος μπορεί να το εμποδίσει», είπε ο Ζελένσκι με νόημα, αναφερόμενος εμμέσως στο Βέλγιο, «και μπορούμε να συνεργαστούμε με αυτούς τους ανθρώπους».
Η έκβαση της Συνόδου Κορυφής κατέδειξε το εύθραυστο ισοζύγιο μεταξύ πολιτικής βούλησης και οικονομικού ρίσκου στην ΕΕ. Ενώ η πλειονότητα των κρατών μελών θέλει να αξιοποιήσει τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία ως μέσο δικαιοσύνης και οικονομικής αποφόρτισης, το Βέλγιο -που κρατά το κλειδί της Euroclear- υπενθύμισε ότι η τελική απόφαση δεν είναι μόνο ζήτημα αλληλεγγύης, αλλά και ευθύνης.
Η Ευρώπη έχει πλέον λιγότερο από δύο μήνες για να γεφυρώσει τη διαφορά. Αν δεν υπάρξει συμφωνία τον Δεκέμβριο, η χρηματοδότηση της Ουκρανίας κινδυνεύει να εισέλθει σε κρίσιμη φάση, με επιπτώσεις όχι μόνο στο Κίεβο, αλλά και στην αξιοπιστία της ΕΕ ως στρατηγικού συμμάχου.
Το τελικό κείμενο συμπερασμάτων των 26 Ευρωπαίων ηγετών
Tο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αντάλλαξε απόψεις με τον Πρόεδρο της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι και για ακόμα μία φορά «επιβεβαιώνει τη συνεχή και ακλόνητη υποστήριξή του στην ανεξαρτησία, την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας εντός των διεθνώς αναγνωρισμένων συνόρων της».
«Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα συνεχίσει να παρέχει, σε συντονισμό με ομοϊδεάτες εταίρους και συμμάχους, ολοκληρωμένη πολιτική, χρηματοοικονομική, ανθρωπιστική, στρατιωτική και διπλωματική υποστήριξη στην Ουκρανία και τον λαό της», τονίζουν οι 26 ηγέτες της ΕΕ (πλην της Ουγγαρίας).
Στο τελικό κείμενο συμπερασμάτων οι 26 Eρωπαίοι ηγέτες τονίζουν ότι «παρά τις συνεχείς διπλωματικές προσπάθειες των ΗΠΑ και της Ευρώπης για την ειρήνη και την ετοιμότητα της Ουκρανίας να την επιδιώξει, η Ρωσία έχει αυξήσει την ένταση των επιθέσεων με πυραύλους και μη επανδρωμένα αεροσκάφη στην Ουκρανία, στοχεύοντας ιδίως αμάχους και πολιτικές υποδομές, καταδεικνύοντας έτσι την έλλειψη πραγματικής πολιτικής βούλησης της Ρωσίας να τερματίσει τον επιθετικό της πόλεμο και να συμμετάσχει σε ουσιαστικές ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις».
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί εκ νέου τη Ρωσία να συμφωνήσει σε πλήρη, άνευ όρων και άμεση εκεχειρία, την οποία συμφώνησε η Ουκρανία τον Μάρτιο του 2025, και επαναλαμβάνει την υποστήριξη της ΕΕ για μια ολοκληρωμένη, δίκαιη και διαρκή ειρήνη στην Ουκρανία, βασισμένη στις αρχές του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και του διεθνούς δικαίου.
Υπογραμμίζεται, επίσης, ότι ΕΕ και τα κράτη μέλη της θα συνεχίσουν να συμβάλλουν στις ειρηνευτικές προσπάθειες, ιδίως μέσω της Συμμαχίας των Προθύμων και σε συνεργασία με τις Ηνωμένες Πολιτείες. «Μια Ουκρανία ικανή να αμυνθεί αποτελεσματικά αποτελεί αναπόσπαστο μέρος οποιωνδήποτε μελλοντικών εγγυήσεων ασφαλείας. Η EE και τα κράτη μέλη είναι έτοιμα να συμβάλουν σε ισχυρές και αξιόπιστες εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία”, αναφέρουν τα συμπεράσματα.
Η ΕΕ θα συνεχίσει να παρέχει στην Ουκρανία οικονομική στήριξη μακροπρόθεσμα, μαζί με ομοϊδεάτες εταίρους και συμμάχους. Το 2025, η ΕΕ έχει διαθέσει στον προϋπολογισμό της Ουκρανίας 20,5 δισεκατομμύρια ευρώ, εκ των οποίων 6,5 δισεκατομμύρια ευρώ έχουν εκταμιευτεί στο πλαίσιο της Διευκόλυνσης για την Ουκρανία, και 14 δισεκατομμύρια ευρώ στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας ERA της G7, τα οποία αποπληρώνονται από τα έκτακτα κέρδη που προέρχονται από τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία.
Από την έναρξη του επιθετικού πολέμου της Ρωσίας, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της έχουν διαθέσει 177,5 δισεκατομμύρια ευρώ για την υποστήριξη της Ουκρανίας και του λαού της.
Επιπλέον, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δεσμεύεται να αντιμετωπίσει τις πιεστικές οικονομικές ανάγκες της Ουκρανίας για την περίοδο 2026-2027, συμπεριλαμβανομένων των στρατιωτικών και αμυντικών προσπαθειών της. Ως εκ τούτου, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί την Επιτροπή να παρουσιάσει, το συντομότερο δυνατό, επιλογές για την οικονομική στήριξη της Ουκρανίας και προσθέτει ότι το Δεκέμβρη θα επανέλθει σε αυτό το ζήτημα.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τονίζει την ανάγκη τα κράτη μέλη να συνεχίσουν να εντείνουν τις προσπάθειες για την αντιμετώπιση των πιεστικών στρατιωτικών και αμυντικών αναγκών της Ουκρανίας, ιδίως σε συστήματα αεράμυνας και αντι-drone και πυρομαχικά μεγάλου διαμετρήματος. Ζητά, επίσης, να επιταχυνθούν οι εργασίες για την περαιτέρω
Υποστήριξη στην αμυντική βιομηχανία της Ουκρανίας, μεταξύ άλλων μέσω της εγκατάστασης ουκρανικής αμυντικής παραγωγής στα κράτη μέλη και να εμβαθύνει η ενσωμάτωσή της με την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία, αξιοποιώντας την εμπειρία και τεχνογνωσία της.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καταδικάζει τις εντεινόμενες επιθέσεις της Ρωσίας στον ενεργειακό τομέα της Ουκρανίας, ιδίως στην παραγωγή φυσικού αερίου και την απειλή της ασφάλειας και προστασίας του πυρηνικού σταθμού της Ζαπορίζια. Ζητά την κινητοποίηση όλων των προσπαθειών για την επείγουσα αντιμετώπιση των άμεσων αναγκών μετά τις επιθέσεις και την ενίσχυση της ετοιμότητας της Ουκρανίας για τον χειμώνα. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της, σε συνεργασία με τους εταίρους, θα εντείνουν την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας και βοήθειας πολιτικής προστασίας στην Ουκρανία.
Η ΕΕ είναι αποφασισμένη να διατηρήσει και να αυξήσει την πίεση που ασκεί στη Ρωσία για να σταματήσει τον «βάναυσο επιθετικό της πόλεμο», μεταξύ άλλων μέσω περαιτέρω κυρώσεων. Στο πλαίσιο αυτό, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο χαιρετίζει την έγκριση της 19ης δέσμης κυρώσεων. Υπογραμμίζει επίσης τη σημασία του περαιτέρω συντονισμού με τους εταίρους της G7 σχετικά με τις κυρώσεις και της ενίσχυσης των μέτρων κατά της καταστρατήγησης.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καταδικάζει έντονα την υποστήριξη από τρίτες χώρες, καθώς και από φορείς και οντότητες σε αυτές, που επιτρέπουν στη Ρωσία να συνεχίσει τον επιθετικό της πόλεμο κατά της Ουκρανίας. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καταδικάζει τη συνεχιζόμενη στρατιωτική υποστήριξη που παρέχεται από το Ιράν, τη Λευκορωσία και τη Βόρειο Κορέα και τις καλεί να σταματήσουν αμέσως κάθε άμεση ή έμμεση βοήθεια προς τη Ρωσία.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί επειγόντως τη Ρωσία και τη Λευκορωσία να διασφαλίσουν αμέσως την ασφαλή επιστροφή στην Ουκρανία όλων των παιδιών της Ουκρανίας και άλλων πολιτών που έχουν παρανόμως απελαθεί και μεταφερθεί στη Ρωσία και τη Λευκορωσία.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επιβεβαιώνει την ισχυρή δέσμευση της ΕΕ να διασφαλίσει την πλήρη λογοδοσία για τα εγκλήματα πολέμου και τα πιο σοβαρά εγκλήματα που διαπράχθηκαν σε σχέση με τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενθαρρύνει την Ουκρανία, το Συμβούλιο και την Επιτροπή να προχωρήσουν τις εργασίες για τη διαδικασία προσχώρησης στην ΕΕ, σύμφωνα με την αξιοκρατική προσέγγιση και τονίζει ότι θα επανεξετάσει το θέμα αυτό στην επόμενη σύνοδό του.
