Στην Ολλανδία, το κεντρώο κόμμα D66 σημείωσε εντυπωσιακή άνοδο στις εκλογές, αποκτώντας προβάδισμα στις διαπραγματεύσεις για τον σχηματισμό κυβέρνησης, καθώς το ακροδεξιό κόμμα του Γκερτ Βίλντερς (PVV) κατέγραψε σημαντικές απώλειες.
Με το 90% των ψήφων καταμετρημένο νωρίς την Πέμπτη, τόσο το D66 όσο και το PVV αναμενόταν να εξασφαλίσουν 26 έδρες στη Βουλή των Αντιπροσώπων (150 εδρών). Η εξέλιξη σηματοδοτεί κατάρρευση για τον Βίλντερς, που είχε σημειώσει ρεκόρ το 2023, και τριπλασιασμό των εδρών για το D66.
Η νέα πολιτική δυναμική και η στροφή στο Κέντρο
Οι πρώτες δημοσκοπήσεις και τα exit polls έδειχναν οριακή νίκη για το D66, με τον Βίλντερς να ακολουθεί δεύτερος. Ωστόσο, καθώς συνεχιζόταν η καταμέτρηση, το PVV παρουσίασε μικρή βελτίωση, χωρίς όμως να αλλάξει τη γενική εικόνα.
Οι μεγάλες ολλανδικές παρατάξεις έχουν αποκλείσει συνεργασία με τον Βίλντερς, μετά την κατάρρευση της τελευταίας κυβέρνησης που είχε προκαλέσει ο ίδιος, αποσύροντας το κόμμα του από τον κυβερνητικό συνασπισμό τον Ιούνιο.
Η εξέλιξη αυτή ανοίγει τον δρόμο για τον Ρομπ Γιέτεν, τον 37χρονο ηγέτη του D66, να αναλάβει την πρωθυπουργία — τον νεότερο στην ιστορία της Ολλανδίας.
Ρομπ Γιέτεν: Οι Ολλανδοί γύρισαν σελίδα
«Σήμερα πετύχαμε το καλύτερο αποτέλεσμα στην ιστορία του D66», δήλωσε ο Γιέτεν στους πανηγυρισμούς του κόμματος στο Λέιντεν. «Εκατομμύρια Ολλανδοί είπαν αντίο στην πολιτική της αρνητικότητας και του μίσους. Τώρα είναι ώρα να γράψουμε ένα νέο κεφάλαιο για τη χώρα μας».
Ο ίδιος υποσχέθηκε να εργαστεί για μια κυβέρνηση «που θα σταθεί ξανά στο πλευρό όλων των πολιτών». Ακόμη κι αν τα τελικά αποτελέσματα δώσουν ελαφρύ προβάδισμα στο PVV, η βραχύβια θητεία του Βίλντερς στην εξουσία φαίνεται να έχει φτάσει στο τέλος της.
Η κατάρρευση του Βίλντερς και η απομόνωση της ακροδεξιάς
Η αποχώρηση του Βίλντερς από την κυβέρνηση τον περασμένο Ιούνιο — ύστερα από τη διαφωνία του με τους εταίρους σχετικά με το ακραίο αντιμεταναστευτικό του σχέδιο — οδήγησε τη χώρα σε πρόωρες εκλογές, μεταδίδει ο Guardian.
Ο ίδιος αναγνώρισε ότι είναι απίθανο να συμμετάσχει στη νέα κυβέρνηση, δηλώνοντας πάντως ότι «οι ψηφοφόροι μίλησαν» και ότι «παρέμεινε πιστός στις αρχές του». Το PVV, που είχε κερδίσει 37 έδρες το 2023, περιορίζεται τώρα σε 26, ενώ η ήττα του σηματοδοτεί τέλος μιας περιόδου ριζοσπαστικής ρητορικής που είχε διχάσει τη χώρα.
Ένα κατακερματισμένο κοινοβούλιο και δύσκολες διαπραγματεύσεις
Στο ολλανδικό εκλογικό σύστημα, κάθε 0,67% των ψήφων αντιστοιχεί σε μία έδρα, με αποτέλεσμα να εκλέγονται 15 κόμματα από τα 27 που συμμετείχαν. Η πολιτική πολυδιάσπαση καθιστά αναπόφευκτες τις πολυκομματικές κυβερνήσεις, όπως και στις τρεις τελευταίες τετρακομματικές συνθέσεις της Χάγης.
Σύμφωνα με τον Ρεμ Κόρτεβεγκ του Clingendael Institute, «στις Κάτω Χώρες, τα εκλογικά αποτελέσματα δεν σηματοδοτούν το τέλος, αλλά την αρχή: τώρα ξεκινούν οι διαπραγματεύσεις».
Η επίδοση των άλλων κομμάτων και τα πιθανά σενάρια κυβέρνησης – Παραίτηση Φρανς Τίμερμανς
Η συμμαχία Πρασίνων–Εργατικών (GL/PvdA) κατέγραψε απογοητευτικό αποτέλεσμα με 20 έδρες, πέντε λιγότερες από το προηγούμενο κοινοβούλιο, οδηγώντας τον Φρανς Τίμερμανς σε παραίτηση.
Αντίθετα, οι Χριστιανοδημοκράτες (CDA) σχεδόν τετραπλασίασαν τις έδρες τους στις 19, κερδίζοντας ψήφους με μήνυμα «αξιοπρεπούς και υπεύθυνης πολιτικής».
Το Φιλελεύθερο Κόμμα (VVD) της Ντιλάν Γεσιλγκόζ κατέγραψε 22–23 έδρες, διατηρώντας τη δύναμή του, αν και η ηγεσία του αποκλείει συνεργασία με την αριστερή συμμαχία GL/PvdA.
Ένας πιθανός συνασπισμός θα μπορούσε να περιλαμβάνει το D66, τους Χριστιανοδημοκράτες (CDA), τη συμμαχία GL/PvdA και το VVD, που μαζί θα ξεπερνούσαν το όριο των 76 εδρών που απαιτείται για πλειοψηφία. Ωστόσο, η σύνθεση αυτή θεωρείται δύσκολη στη διαπραγμάτευση.
Κρίσιμα ζητήματα: μετανάστευση, στέγαση και υγεία
Η προεκλογική εκστρατεία κυριαρχήθηκε από ζητήματα μετανάστευσης, το αυξανόμενο κόστος υγειονομικής περίθαλψης και την οξεία στεγαστική κρίση. Οι αναλυτές εκτιμούν ότι η επόμενη κυβέρνηση, όποια κι αν είναι η σύνθεσή της, θα πρέπει να αντιμετωπίσει την έλλειψη 400.000 κατοικιών σε μια χώρα 18 εκατομμυρίων κατοίκων.
Παρά την επικέντρωση στη μετανάστευση, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα για τους πολίτες είναι η στέγη, και ότι η νέα κυβέρνηση θα κριθεί από την ικανότητά της να προωθήσει ρεαλιστικές λύσεις.
Η νίκη του D66 και η σταθεροποίηση του πολιτικού σκηνικού στην Ολλανδία αναμένεται να ενισχύσουν το ευρωπαϊκό κλίμα στις αγορές, συμπεριλαμβανομένων των ασιατικών χρηματιστηρίων, που συχνά αντιδρούν στις πολιτικές εξελίξεις των μεγάλων οικονομιών, σύμφωνα με το Politico.
Η πιθανότητα μιας μετριοπαθούς κυβέρνησης υπό τον Ρομπ Γιέτεν προσφέρει σήμα πολιτικής συνέχειας στην Ευρώπη, κάτι που μπορεί να επηρεάσει θετικά το επενδυτικό κλίμα διεθνώς.
Πώς επηρεάζεται η Ευρώπη
Οι αναλυτές θεωρούν ότι οι εκλογές σηματοδοτούν επιστροφή σε πιο νηφάλια πολιτική μετά την περίοδο του λαϊκισμού και της ακροδεξιάς ρητορικής. Ωστόσο, προειδοποιούν ότι αν η νέα κυβέρνηση αποτύχει να αντιμετωπίσει τα κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα, η απογοήτευση μπορεί να τροφοδοτήσει και πάλι τα άκρα.
Η Ολλανδία βιώνει ένα από τα πιο δραματικά εκλογικά αποτελέσματα των τελευταίων ετών, με τον Ρομπ Γιέτεν να αναλαμβάνει το δύσκολο έργο να μετατρέψει το μήνυμα αλλαγής σε σταθερή και αποτελεσματική διακυβέρνηση.
ING: Επιστροφή στο κέντρο και νέα πολιτική ισορροπία
Οι εκλογές στην Ολλανδία δείχνουν ότι η χώρα κινείται ξανά προς το πολιτικό κέντρο, σύμφωνα με την ανάλυση της ING. Τα exit polls αποτυπώνουν σημαντικές μετατοπίσεις από τις προεκλογικές δημοσκοπήσεις, με το κοινωνικοφιλελεύθερο κόμμα D66 να αναδεικνύεται πρώτο, κερδίζοντας 26 από τις 150 έδρες της Βουλής, ισόπαλο με το δεξιό λαϊκιστικό PVV. Το συντηρητικό φιλελεύθερο VVD ακολουθεί με 22 έδρες —πολύ καλύτερα από τις προβλέψεις—, ενώ η συμμαχία των σοσιαλδημοκρατών και των προοδευτικών Πρασίνων (GL-PvdA) λαμβάνει 20 και οι Χριστιανοδημοκράτες 18.
Παρότι η διαμόρφωση κυβέρνησης παραμένει αβέβαιη, τα αποτελέσματα υποδεικνύουν ότι οι πιθανότητες για έναν πιο φιλοευρωπαϊκό προσανατολισμό αυξάνονται, ακόμη κι αν οι διαφορές μεταξύ των κομμάτων παραμένουν βαθιές.
Πολιτικός κατακερματισμός και ευρωπαϊκές προεκτάσεις
Η νέα σύνθεση του ολλανδικού κοινοβουλίου είναι η πιο κατακερματισμένη μεταπολεμικά, καθώς καμία παράταξη δεν εξασφαλίζει ισχυρή κοινοβουλευτική βάση. Το γεγονός αυτό αντικατοπτρίζει μια ευρύτερη ευρωπαϊκή τάση προς την πολιτική πολυδιάσπαση, καθιστώντας τον σχηματισμό σταθερών κυβερνήσεων όλο και πιο δύσκολο.
Η ING επισημαίνει ότι οι δύο τελευταίες περίοδοι διαπραγματεύσεων για κυβερνητικό σχηματισμό διήρκεσαν πάνω από 200 ημέρες, κάτι που ενδέχεται να επαναληφθεί και τώρα. Ωστόσο, η οικονομία της Ολλανδίας παραμένει ισχυρή, με υγιή δημοσιονομική θέση σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Οι προκλήσεις για την οικονομία
Παρά τη σταθερή ανάπτυξη, η ολλανδική οικονομία αντιμετωπίζει σοβαρούς διαρθρωτικούς περιορισμούς: ελλείψεις εργατικού δυναμικού, γραφειοκρατικά εμπόδια, προβλήματα υποδομών και περιβαλλοντικές πιέσεις όπως οι εκπομπές αζώτου και η συμφόρηση του ηλεκτρικού δικτύου. Αυτοί οι παράγοντες περιορίζουν τις δυνατότητες για μακροπρόθεσμη ανάπτυξη και καθιστούν αναγκαία μια ταχεία και αποφασιστική κυβερνητική δράση.
Η ING τονίζει ότι μια σταθερή κυβέρνηση, ικανή να ολοκληρώσει την τετραετία της, θα ενίσχυε την εμπιστοσύνη των επιχειρήσεων και θα διευκόλυνε επενδύσεις σε κρίσιμους τομείς όπως η ενέργεια και οι υποδομές.
Οι πιθανές πολιτικές συμμαχίες
Σύμφωνα με την τράπεζα, τα κόμματα που ενδέχεται να σχηματίσουν την επόμενη κυβέρνηση έχουν κοινά σημεία σε ζητήματα όπως οι επενδύσεις στο ενεργειακό δίκτυο και η πολιτική για τις εκπομπές αζώτου. Η περιθωριοποίηση του αγροτικού κόμματος BBB θεωρείται καμπή στο θέμα αυτό, καθώς τα μεγαλύτερα κόμματα τάσσονται πλέον υπέρ πιο φιλόδοξων πολιτικών για το κλίμα και την πράσινη μετάβαση. Ωστόσο, παραμένει ασαφές πότε θα σχηματιστεί κυβέρνηση και πότε θα αρχίσουν να εφαρμόζονται αποτελεσματικά μέτρα.
Η ευρωπαϊκή διάσταση και το μέλλον της Ολλανδίας
Η Ολλανδία φαίνεται να επιστρέφει σε πιο φιλοευρωπαϊκή στάση, σύμφωνα με την ING. Αν και οι πολίτες παρέμεναν θετικοί προς την ΕΕ, τα προηγούμενα χρόνια είχαν ψηφίσει κόμματα με πιο ευρωσκεπτικιστικές θέσεις. Τα νέα αποτελέσματα δείχνουν στροφή σε κόμματα που βλέπουν τη συμμετοχή στην ΕΕ πιο θετικά, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε πιο εποικοδομητική στάση στις Βρυξέλλες.
Η αλλαγή αυτή, ωστόσο, αναμένεται να είναι σταδιακή και να εξαρτηθεί από την τελική σύνθεση του κυβερνητικού συνασπισμού.
Ο κίνδυνος της πολιτικής αδράνειας
Η ING προειδοποιεί ότι ο κύριος κίνδυνος για την ολλανδική οικονομία είναι η παρατεταμένη πολιτική αβεβαιότητα. Οι καθυστερήσεις στις αποφάσεις για κρίσιμες επενδύσεις –όπως στο ηλεκτρικό δίκτυο– μπορεί να περιορίσουν την ανάπτυξη, ακόμη κι αν οι αγορές δεν αντιδράσουν έντονα.
Η πρόκληση για τη νέα κυβέρνηση θα είναι να μετατρέψει τους εκλογικούς συμβιβασμούς σε πολιτική σταθερότητα και συγκεκριμένες δράσεις, διασφαλίζοντας ότι η Ολλανδία θα παραμείνει ανθεκτική και ανταγωνιστική σε ένα ταχέως μεταβαλλόμενο ευρωπαϊκό και παγκόσμιο περιβάλλον.
Ρομπ Γέτεν, ένας πρώην αθλητής που προαλείφεται για πρωθυπουργός
Στα νιάτα του, ο Ρομπ Γέτεν προπονούσε τη Σιφάν Χασάν – η οποία κατέκτησε το χρυσό μετάλλιο στον Μαραθώνιο στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Παρισιού το 2024 – τρέχοντας μαζί με την αιθιοπικής καταγωγής ολλανδή δρομέα μεσαίων-μεγάλων αποστάσεων, για να της δίνει τον επιθυμητό ρυθμό. Στα 38 του χρόνια, κερδίζει την εκλογική κούρσα στην Ολλανδία μετά την επιτυχία του κεντρώου κόμματός του.
Σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής εκλογικά αποτελέσματα, ο Ρομπ Γέτεν προβλέπεται να γίνει ο νεότερος σε ηλικία πρωθυπουργός της Ολλανδίας, και ο πρώτος που έχει δηλώσει δημοσίως πως είναι ομοφυλόφιλος.
Όπως η Σιφάν Χασάν, η οποία κέρδισε τον Μαραθώνιο Γυναικών στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Παρισιού χάρη σε μια εντυπωσιακή επιτάχυνση στην τελευταία στροφή, ο νεαρός πολιτικός είχε καταστρώσει τέλεια τη στρατηγική του στη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου.
Με τη νεανική του ενέργεια και ελπιδοφόρα μηνύματα, κατάφερε να δώσει ώθηση στο κόμμα του (D66) – το οποίο οι δημοσκοπήσεις έδειχναν στην πέμπτη θέση πριν από ένα μήνα – καταφέρνοντας ένα εντυπωσιακό σπριντ στην τελική ευθεία της προεκλογικής εκστρατείας.
«Τα καταφέραμε», αναφώνησε, απευθυνόμενος σε εκστασιασμένους υποστηρικτές του τη νύχτα των εκλογών, σε μια εξέδρα περιτριγυρισμένη από ολλανδικές και ευρωπαϊκές σημαίες.
Το φιλοευρωπαϊκό κεντρώο κόμμα D66 προβλέπεται να κερδίσει 27 από τις 150 έδρες του κοινοβουλίου, με το ακροδεξιό Κόμμα για την Ελευθερία (PVV) του Χέερτ Βίλντερς να υποχωρεί στη δεύτερη θέση με 25 έδρες. Το φιλελεύθερο κεντροδεξιό κόμμα VVD αναμένεται να κερδίσει 23 έδρες, ενώ η αριστερή συμμαχία Πρασίνων/Εργατικών αναμένεται να αποσπάσει 20 έδρες. Όποιο κι αν είναι το τελικό αποτέλεσμα, ο Βίλντερς δεν θα γίνει πρωθυπουργός, καθώς τα άλλα μεγάλα κόμματα έχουν αποκλείσει το ενδεχόμενο συνεργασίας μαζί του.
Ύστερα από διαμάχη για το μεταναστευτικό, ο Βίλντερς απέσυρε το PVV από έναν εύθραυστο κυβερνητικό συνασπισμό τεσσάρων κομμάτων, οδηγώντας τη χώρα σε πρόωρες εκλογές.
«Θέλω να επαναφέρω την Ολλανδία στην καρδιά της Ευρώπης, χωρίς ευρωπαϊκή συνεργασία δεν οδηγούμαστε πουθενά», δήλωσε ο Ρομπ Γέτεν, ο οποίος εξελέγη για πρώτη φορά βουλευτής σε ηλικία 30 ετών και έναν χρόνο αργότερα ανέλαβε τα ηνία του κόμματος D66.
Τον πρώτο καιρό το «παιδί θαύμα» συνάντησε αρκετές δυσκολίες. Ορισμένοι τον αποκαλούσαν «Ρομπότ Γέτεν», περιπαίζοντας τον νεαρό με τα αυστηρά γυαλιά και τις απλοϊκές φράσεις. «Η καλύτερη συμβουλή που έλαβα εκείνη την εποχή ήταν: εξήγησε την ιστορία σου σαν να βρίσκεσαι σε τραπέζι με φίλους», έχει δηλώσει.
Ακολούθως, πέταξε τα γυαλιά, αφού υποβλήθηκε σε επέμβαση λέιζερ στα μάτια, ενώ υιοθέτησε μια χαλαρή και πρόσχαρη στάση.
Η συμμετοχή του σε ένα δημοφιλές τηλεοπτικό κουίζ γνώσεων εκτόξευσε τη δημοτικότητά του. Η επιτυχία αυτή μάλλον δεν αποτελεί έκπληξη για κάποιον που στην παιδική του ηλικία διάβαζε δύο εφημερίδες και παρακολουθούσε τα δελτία ειδήσεων πριν πάει στο σχολείο.
«Σπασίκλας»
«Ένας σπασίκλας. Αυτός ήμουν πραγματικά στα 12 μου», παραδέχεται ο Γέτεν, ο οποίος μεγάλωσε στο Ούντεν (νότια) και ακολούθησε σπουδές Δημόσιας Διοίκησης στο πανεπιστήμιο του Ναϊμέχεν (ανατολικά).
Προτού ασχοληθεί με την πολιτική, ήταν σύμβουλος της ProRail, του δημόσιου φορέα διαχείρισης του ολλανδικού σιδηροδρομικού δικτύου.
Το ερχόμενο καλοκαίρι σκοπεύει να παντρευτεί στην Ισπανία τον εκλεκτό της καρδιάς του, τον αργεντινό παίκτη του χόκεϊ επί χόρτου Νικολάς Κίναν, με τον οποίο διατηρεί δεσμό από το 2022.
Ως παιδί, ο Ρομπ Γέτεν ονειρευόταν να γίνει κορυφαίος αθλητής. «Το ποδόσφαιρο και ο αθλητισμός γενικότερα ήταν το μεγαλύτερο πάθος μου», λέει. «Όμως, καθώς μεγάλωνα και ανακάλυπτα περισσότερα για τον εαυτό μου, ήταν αρκετά δύσκολο για μένα που δεν μπορούσα να ταυτιστώ με κορυφαίους ομοφυλόφιλους αθλητές», συμπληρώνει.
Αργότερα, οραματίστηκε μια καριέρα στον ξενοδοχειακό κλάδο και την εστίαση.
Τον κέρδισε όμως η πολιτική. Διετέλεσε υπουργός Ενέργειας και Περιβάλλοντος από το 2022 έως το 2024, παρά το νεαρό της ηλικίας του και την έλλειψη εμπειρίας.
Από την αρχή της προεκλογικής εκστρατείας του, ο Ρομπ Γέτεν είχε αποκλείσει κάθε ενδεχόμενο συνεργασίας με τον ακροδεξιό Χέερτ Βίλντερς, για τον οποίο είπε πως συμπεριφέρεται «σαν νταής σε παιδική χαρά». «Ως δημοκράτης, δεν βλέπω πώς θα μπορούσα να σχηματίσω συνασπισμό μαζί του», είχε ξεκαθαρίσει.
