Όταν ο Σι Τζινπίνγκ αποχώρησε από τη συνάντηση με τον Ντόναλντ Τραμπ την Πέμπτη, άφησε πίσω του την αίσθηση ότι είναι αυτός που θέτει τους όρους του παιχνιδιού στη διελκυστίνδα με τις ΗΠΑ. Με το μονοπώλιο της Κίνας στις σπάνιες γαίες να μην αμφισβητείται, ο Σι κατάφερε να εξασφαλίσει σημαντικές υποχωρήσεις από την Ουάσιγκτον: μείωση δασμών, αναστολή λιμενικών τελών για κινεζικά πλοία, και αναβολή αμερικανικών εξαγωγικών ελέγχων, που θα παρεμπόδιζαν τις κινεζικές εταιρείες να έχουν πρόσβαση στην τεχνολογία των ΗΠΑ. Ταυτόχρονα, οι δύο πλευρές συμφώνησαν στην παράταση της εκεχειρίας, που είχε συμφωνηθεί νωρίτερα φέτος, στους δασμούς.
«Είναι σαφές ότι έχουν γίνει όλο και πιο τολμηροί στην άσκηση επιρροής και είναι ευχαριστημένοι να αποκομίζουν όλες τις παραχωρήσεις των ΗΠΑ» σημειώνει με νόημα ο Τζούλιαν Γκεβίρτς, πρώην ανώτερος αξιωματούχος για την πολιτική της Κίνας στον Λευκό Οίκο.
Κατά τη διάρκεια της συνάντησης στο Μπουσάν της Νότιας Κορέας, ο Σι είπε στον Τραμπ ότι οι «πρόσφατες ανατροπές» του εμπορικού πολέμου πρέπει να αποτελούν διδακτικό μάθημα και για τις δύο πλευρές: «Και οι δύο πρέπει να εξετάσουν το ευρύτερο πλαίσιο και να επικεντρωθούν στα μακροπρόθεσμα οφέλη της συνεργασίας, αντί να πέσουν σ’ έναν φαύλο κύκλο αντιποίνων», σχολίασε. Με τις «ανατροπές» πιθανότατα να αναφέρονται στους τελευταίους μήνες αμοιβαίων αντιδράσεων: δασμοί, κυρώσεις, έλεγχοι στις εξαγωγές.
Σε κάθε περίπτωση, η Κίνα τον τελευταίο καιρό ενίσχυσε τη θέση της με τη λήψη νέων περιορισμών στις πωλήσεις σπάνιων γαιών, στέλνοντας παράλληλα το μήνυμα για τη βαθιά εξάρτηση των αμερικανικών βιομηχανιών από τις δικές της πρώτες ύλες.
Εκεχειρία Τραμπ με Σι Τζινπίνγκ με όρους… Πεκίνου
Σε ανάλυσή της για το τετ α τετ Τραμπ με Σι Τζινπίνγκ, η αμερικανική εφημερίδα «New York Times» επισημαίνει πως το Πεκίνο έχει αποδείξει ότι διαθέτει την ικανότητα να ανταποδίδει πλήρως στα χτυπήματα -κάτι που «η Ουάσιγκτον καλά θα κάνει να το λάβει υπ’ όψιν» τόσο στο εγγύς όσο και στο απώτερο μέλλον. Όπως επισημαίνει ο Zhu Feng, καθηγητής διεθνών σχέσεων, «η Κίνα ήταν η μόνη χώρα που ανταποκρίθηκε στις επιθέσεις των ΗΠΑ και ανταπέδωσε». Επίσης, αυτό που μπορεί να θεωρηθεί η μεγαλύτερη νίκη για το Πεκίνο είναι πως η Ουάσιγκτον πλέον «θα σκεφτεί δύο φορές πριν επιβάλει νέα μέτρα».
Ταυτόχρονα, ο Σι φάνηκε να κατανοεί τις δημοσιονομικές και πολιτικές ανάγκες του Τραμπ: το αποτέλεσμα της συνάντησης έδωσε στον πρόεδρο των ΗΠΑ τη δυνατότητα να παρουσιάσει μια «νίκη» προς τους Αμερικανούς αγρότες και τους επιχειρηματίες, παρά το γεγονός ότι στην ουσία η Κίνα αποκατέστησε σε μεγάλο βαθμό την πρότερη κατάσταση.
Η Κίνα συμφώνησε να αγοράσει σόγια από τις ΗΠΑ και να αναστείλει περαιτέρω περιορισμούς στις εξαγωγές σπάνιων γαιών. Ο Τραμπ, μάλιστα, στην επιβίβασή του στο Air Force One, σήκωσε τη γροθιά του στον αέρα και δήλωσε ότι η Κίνα συμφώνησε να λάβει μέτρα για να σταματήσει τη ροή χημικών ουσιών, που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή φαιντανύλης προς τις ΗΠΑ.
Το ίδιο βράδυ, το κινεζικό Υπουργείο Εμπορίου ανακοίνωσε αναστολή για έναν χρόνο των περιορισμών στις σπάνιες γαίες που είχε αποφασίσει τον Οκτώβριο. Παράλληλα, ο Τραμπ δήλωσε ότι μειώνει στο ήμισυ τους δασμούς, που είχε επιβάλει στα κινεζικά προϊόντα. Οι δύο πλευρές συμφώνησαν, ακόμη, σε παράταση ενός έτους της εμπορικής εκεχειρίας, που επρόκειτο να λήξει στις 10 Νοεμβρίου.
Συμβιβασμός ή ήττα για την Ουάσιγκτον;
Ωστόσο, παρά τις εντυπωσιακές αυτές κινήσεις, αρκετοί αναλυτές επισημαίνουν ότι η Κίνα είχε σαφές προβάδισμα στον εμπορικό πόλεμο, καθώς οι ΗΠΑ εμφανίστηκαν ξεκάθαρα απροετοίμαστες. Ο Jonathan Czin του Brookings Institution τονίζει πως η στρατηγική των ΗΠΑ ήταν ουσιαστικά… «τακτική χωρίς στρατηγική». Παράλληλα, ο Ja Ian Chong από το Εθνικό Πανεπιστήμιο της Σιγκαπούρης προειδοποιεί ότι η εκεχειρία, όσο ελπιδοφόρα κι αν φαίνεται, είναι εύθραυστη, καθώς μια απλή κίνηση της μιας πλευράς μπορεί να ακυρώσει όλη τη συμφωνία.
Ένα ακόμη αξιοσημείωτο στοιχείο της συνάντησης είναι ότι η επίσημη περίληψη της κινεζικής πλευράς δεν ανέφερε καν την Ταϊβάν -θέμα το οποίο συνήθως χρησιμοποιείται από το Πεκίνο ως μοχλός πίεσης στην Ουάσιγκτον. Η απουσία αυτή μπορεί να ερμηνευτεί ως ενδεικτικό βήμα υποχώρησης ή τουλάχιστον αποφυγής εκρήξεων στην ευαίσθητη αυτή διπλωματική ισορροπία μετά τη συνάντηση Τραμπ με Σι.
Η διμερής συμφωνία, η οποία περιλαμβάνει την ενίσχυση των εξαγωγών αμερικανικής σόγιας, τη μείωση των δασμών και την παράταση της εμπορικής εκεχειρίας, μπορεί να οδηγήσει σ’ ένα προσωρινό «διάλειμμα» στις τεταμένες σχέσεις ΗΠΑ και Κίνας, συνεχίζουν οι NYT. Στο πλαίσιο αυτό, ο Τραμπ ανακοίνωσε ότι θα επισκεφθεί την Κίνα τον επόμενο Απρίλιο και πως ο Σι θα ανταποκριθεί με επίσκεψη στις ΗΠΑ αργότερα -δείγμα ότι οι δύο χώρες επιδιώκουν επαναπροσέγγιση.
Ωστόσο, παραμένει η πραγματικότητα πως η σχέση τους δεν στηρίζεται σε ισότιμες συνθήκες συνεργασίας αλλά σ’ έναν απρόβλεπτο… χορό ισχύος. Ο Σι χρησιμοποίησε ως μέσο πίεσης το χαρτί των σπάνιων γαιών και την εξάρτηση των ΗΠΑ από μια μεγάλη αγορά που θα απορροφήσει τις εξαγωγές σόγιας, ώστε να διαπραγματευτεί πιο ευνοϊκούς «όρους». Αντιστοίχως, ο Τραμπ πέτυχε μια επικοινωνιακή νίκη, αλλά η αρχική στρατηγική του δεν φαίνεται πως έφερε σημαντική διαρθρωτική αλλαγή σε βάθος χρόνου.
Σε κάθε περίπτωση, το μήνυμα για την Ουάσιγκτον είναι σαφές: ο κόσμος δεν διαπραγματεύεται πια υπό τους όρους των ΗΠΑ όπως παλιά, με την Κίνα να εισέρχεται ως ισότιμος παίκτης. Και για το Πεκίνο, η πρόκληση έγκειται πλέον στο να διατηρήσει αυτήν την ισχύ και να μετασχηματίσει τις νίκες της σε μια νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων, με την ίδια στον ρόλο του ρυθμιστή. Αυτό, όμως, δεν αναιρεί ότι σε αυτήν την εύθραυστη ισορροπία, η αβεβαιότητα θα εξακολουθεί να βαραίνει τον παγκόσμιο χάρτη.
