Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Σαουδική Αραβία ολοκλήρωσαν τις διαπραγματεύσεις για μια πολυετή συμφωνία ανταλλαγής πυρηνικής τεχνολογίας, ανοίγοντας τον δρόμο ώστε αμερικανικές εταιρείες να μπορέσουν —υπό προϋποθέσεις— να κατασκευάσουν πυρηνικούς αντιδραστήρες στο βασίλειο. Η εξέλιξη ανακοινώθηκε μετά την επίσκεψη του πρίγκιπα διαδόχου Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν στον Λευκό Οίκο, όπου υπεγράφη κοινή δήλωση από τον υπουργό Ενέργειας των ΗΠΑ Κρις Ράιτ και τον Σαουδάραβα ομόλογό του.
Παρά τη σημαντική πρόοδο, η πλήρης συμφωνία τύπου «123» —όπως ονομάζεται το πλαίσιο του αμερικανικού Atomic Energy Act για τη μεταφορά πυρηνικού εξοπλισμού και τεχνολογίας— δεν έχει ακόμη υπογραφεί. Η συμφωνία 123 αποτελεί το νομικό εργαλείο που διασφαλίζει ότι κάθε συνεργασία στον πυρηνικό τομέα θα βασίζεται σε αυστηρές προϋποθέσεις μη διάδοσης, με σαφείς απαγορεύσεις για τις πιο ευαίσθητες δραστηριότητες, όπως ο εμπλουτισμός ουρανίου.
Η σημασία της συμφωνίας για την πυρηνική βιομηχανία των ΗΠΑ
Αν τελικά ολοκληρωθεί, η συμφωνία αυτή θα μπορούσε να ενισχύσει ουσιαστικά την αμερικανική πυρηνική βιομηχανία. Εταιρείες όπως η Westinghouse Electric Co. και άλλοι κατασκευαστές αντιδραστήρων πιέζουν εδώ και χρόνια για πρόσβαση σε μεγάλες αναδυόμενες αγορές, όπως η Σαουδική Αραβία, η οποία σχεδιάζει σημαντική επέκταση των ενεργειακών της υποδομών.
Παράλληλα, η συνεργασία αυτή θα αποτελούσε κομβικό σημείο στη γεωπολιτική σκακιέρα, καθώς η Ουάσιγκτον επιθυμεί να διατηρήσει την επιρροή της σε μια περιοχή όπου η Κίνα και η Ρωσία προσπαθούν να διευρύνουν τον ρόλο τους, προσφέροντας λιγότερο αυστηρούς όρους σε πυρηνικά έργα.
Παρά την πολιτική σημασία της συμφωνίας, παραμένουν έντονες οι ανησυχίες ειδικών μη διάδοσης και αρκετών μελών του Κογκρέσου. Το κεντρικό ερώτημα είναι αν η τελική συμφωνία θα περιλαμβάνει το λεγόμενο “gold standard”: την πλήρη απαγόρευση εμπλουτισμού και επανεπεξεργασίας καυσίμων από τη Σαουδική Αραβία. Το Ριάντ είχε στο παρελθόν δείξει απροθυμία να δεχθεί αυτόν τον όρο, αναφέροντας το δικαίωμά της να αναπτύξει πλήρη πυρηνικό κύκλο.
Η κυβέρνηση Τραμπ μέχρι στιγμής δεν έχει αποσαφηνίσει αν η συμφωνία που διαμορφώνεται επιβάλλει αυτήν την απόλυτη απαγόρευση ή κάποιο πιο χαλαρό καθεστώς. Η απουσία αναφοράς στη συμφωνία 123 στη χθεσινή ανακοίνωση έχει θεωρηθεί από ορισμένους αναλυτές ως ένδειξη ότι δεν έχουν επιλυθεί ακόμη όλα τα κρίσιμα ζητήματα.
Ο Χένρι Σοκόλσκι, διευθυντής του Nonproliferation Policy Education Center, σημείωσε ότι αν υπήρχε πλήρης συμφωνία 123, η Ουάσιγκτον θα είχε ήδη επισημάνει το πώς αντιμετωπίζεται το θέμα του εμπλουτισμού. «Αν το είχαν συμφωνήσει, θα το έλεγαν. Το ότι δεν το αναφέρουν δείχνει ότι δεν υπάρχει ακόμη λύση στο ζήτημα», δήλωσε χαρακτηριστικά.
Τι προβλέπει η κοινή δήλωση Ουάσιγκτον–Ριάντ
Σύμφωνα με το ενημερωτικό σημείωμα του Λευκού Οίκου, η δήλωση που υπεγράφη «θέτει τα νομικά θεμέλια για μια πολυετή, δισεκατομμυρίων δολαρίων πυρηνική συνεργασία», δηλώνοντας ότι οι ΗΠΑ και οι αμερικανικές εταιρείες θα αποτελέσουν τον «προτιμώμενο εταίρο» του Βασιλείου στον τομέα της ειρηνικής πυρηνικής ενέργειας.
Ο υπουργός Ενέργειας Κρις Ράιτ τόνισε ότι η συνεργασία αυτή έχει διπλό στόχο: την ανάπτυξη της πυρηνικής τεχνολογίας στην περιοχή και τη διατήρηση ενός αδιάσειστου πλαισίου μη διάδοσης. «Θέλουμε να ενισχύσουμε τη συνεργασία μας, να φέρουμε αμερικανική τεχνολογία στο Βασίλειο και να διατηρήσουμε μια στέρεη δέσμευση στη μη διάδοση», σημείωσε.
Η καταρχήν συμφωνία εντάσσεται στο ευρύτερο πακέτο αμερικανο–σαουδαραβικών διαπραγματεύσεων, που περιλαμβάνει ζητήματα ασφάλειας, ενεργειακής συνεργασίας και πιθανή εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ Ριάντ και Ισραήλ. Για τον Λευκό Οίκο, η στενότερη σύνδεση με το Βασίλειο θεωρείται κρίσιμη, τόσο για τη σταθερότητα της περιοχής όσο και για τον περιορισμό της κινεζικής επιρροής στον Περσικό Κόλπο.
Παράλληλα, η Σαουδική Αραβία επιδιώκει εδώ και χρόνια πρόσβαση σε πυρηνική τεχνολογία ως μέρος του στρατηγικού της σχεδίου Vision 2030, το οποίο στοχεύει στη διαφοροποίηση της οικονομίας πέρα από το πετρέλαιο και στη μείωση των εκπομπών μέσω εναλλακτικών πηγών ενέργειας.
Σημαντική συμφωνία και στην άμυνα
Στο μέτωπο της άμυνας, ο Τραμπ ενέκρινε ένα «σημαντικό πακέτο πωλήσεων αμυντικού εξοπλισμού» που περιλαμβάνει μελλοντικές παραδόσεις F-35. «Αυτό ενισχύει τη βάση της αμυντικής βιομηχανίας των ΗΠΑ και διασφαλίζει ότι η Σαουδική Αραβία θα συνεχίσει να αγοράζει αμερικανικά προϊόντα», ανέφερε ο Λευκός Οίκος.
Το πακέτο φέρεται επίσης να περιλαμβάνει σχεδόν 300 αμερικανικά άρματα μάχης, σύμφωνα με τον Λευκό Οίκο.
Τι απομένει για την τελική συμφωνία
Παρότι οι διαπραγματεύσεις θεωρούνται τυπικά ολοκληρωμένες, η συμφωνία 123 παραμένει το κομμάτι που θα κρίνει το μέλλον της συνεργασίας. Μόλις υπογραφεί, θα πρέπει να εγκριθεί από το Κογκρέσο, όπου δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα περάσει χωρίς αντιδράσεις, ιδιαίτερα αν δεν εφαρμοστεί ο πλήρης “gold standard”.
Για την ώρα, η Ουάσιγκτον και το Ριάντ παρουσιάζουν την καταρχήν συμφωνία ως ιστορική ευκαιρία για μια μακρά και στρατηγική πυρηνική συνεργασία, αφήνοντας όμως ανοικτά τα πιο ευαίσθητα ζητήματα που θα καθορίσουν την τελική της μορφή.
