Συναγερμός σήμανε στη Βρετανία μετά την αναφορά του υπουργού Άμυνας, Τζον Χίλι, περί του εντοπισμού ρωσικού κατασκοπευτικού πλοίου κοντά στις ακτές της χώρας την Τετάρτη (19/11).
«Ένα ρωσικό κατασκοπευτικό πλοίο, το Yantar, βρίσκεται στην άκρη των βρετανικών υδάτων βόρεια της Σκωτίας, έχοντας εισέλθει στα ευρύτερα ύδατα του Ηνωμένου Βασιλείου τις τελευταίες εβδομάδες», δήλωσε ο Τζον Χίλι στη συνέντευξη Τύπου που έδωσε από τη Ντάουνινγκ Στριτ και όπως μεταδίδει το Sky News. «Αυτό είναι ένα σκάφος σχεδιασμένο για τη συλλογή πληροφοριών και τη χαρτογράφηση των υποθαλάσσιων καλωδίων μας», πρόσθεσε.
Το ρωσικό πλοίο συλλογής πληροφοριών Υantar (Γιαντάρ) βρέθηκε ξανά στο όριο και ίσως εντός των βρετανικών χωρικών υδάτων, βόρεια της Σκωτίας. Κατά τη διάρκεια αποστολής επιτήρησης, βρετανικά αεροσκάφη της Βασιλικής Πολεμικής Αεροπορίας (RAF) δέχθηκαν στόχευση με λέιζερ από το πλοίο, σύμφωνα με το υπουργείο Άμυνας της χώρας.
Ο υπουργός Άμυνας Τζον Χίλι μίλησε για «βαθιά επικίνδυνη» ενέργεια, ξεκαθαρίζοντας ότι η Βρετανία έχει «στρατιωτικές επιλογές έτοιμες» αν το Yantar κινηθεί νοτιότερα ή θεωρηθεί άμεση απειλή. Το πλοίο έχει θεαθεί επανειλημμένα στην περιοχή φέτος, με το Λονδίνο να κάνει ρητά λόγο για δεύτερη είσοδο στα βρετανικά ύδατα.
Στην επιφάνεια, έχουμε ένα ακόμα επεισόδιο ρωσικών «παρενοχλήσεων» και ανιχνεύσεων δυτικών δυνατοτήτων. Στην ουσία, πρόκειται για ελεγχόμενη κρίση γύρω από τα όρια κυριαρχίας, αποτροπής και υποδομών.
Στόχος τα υποθαλάσσια καλώδια της Δύσης
Όμως το Yantar δεν είναι ένα κλασικό ρωσικό πολεμικό πλοίο. Υπάγεται στη ρωσική μυστική υπηρεσία βαθέων υδάτων, διαθέτει εξελιγμένα υποβρύχια μέσα ανίχνευσης και εντοπισμού στόχων, είναι σχεδιασμένο για χαρτογράφηση και, σε περίοδο εντάσεων ή πολέμου, για σαμποτάζ υποθαλάσσιων καλωδίων και ενεργειακών υποδομών.
Τα καλώδια στα οποία το ρωσικό σκάφος έχει στοχεύει μεταφέρουν δεδομένα, χρηματοοικονομικές ροές, στρατιωτικές επικοινωνίες και μάλιστα όχι μόνο της Βρετανίας. Αποτελούν το πραγματικό νευρικό σύστημα της Δύσης. Το ενδεχόμενο ένα πλοίο σαν το Υantar, να κάνει σαμποτάζ σε καλώδια στη Βόρεια Θάλασσα, μπορεί να προκαλέσει ζημιά δυσανάλογη σε σχέση με το μέγεθός του.
Στην ουσία η Μόσχα δοκιμάζει παράλληλα το αν η Βρετανία θα αντιμετωπίσει την απειλή ως «τεχνική λεπτομέρεια» ή ως στρατηγική πρόκληση. Το Κρεμλίνο προσπαθεί να βρεί τα πολιτικά, διπλωματικά αλλά και αμυντικά όρια της Δύσης σε ευαίσθητους και προσιτούς τομείς.
Οι γκρίζες ζώνες και μέχρι που μπορεί να φτάσουν οι Ρώσοι
Κατά το Δίκαιο της Θάλασσας, ξένα πλοία έχουν δικαίωμα αβλαβούς διέλευσης στα χωρικά ύδατα ενός κράτους, εφόσον δεν βλάπτουν την ασφάλειά του. Η Μόσχα θα επικαλεστεί αυτό το επιχείρημα και μάλιστα δεν θα διστάσει να εγκαλέσει και τις βρετανικές αρχές ότι αντιδρούν υπερβολικά -ή ότι απειλούν τη Ρωσία- εάν η κατάσταση ξεφύγει.
Όταν όμως ύποπτα σκάφη κινούνται επανειλημμένα στην ίδια ευαίσθητη περιοχή, ακολουθούν πορείες κοντά σε γνωστά καλώδια, στρέφουν λέιζερ σε στρατιωτικά πληρώματα, τότε η γκρίζα ζώνη στενεύει και στενεύει επικίνδυνα. Το Λονδίνο μπορεί να υποστηρίξει ότι δεν πρόκειται πλέον για «αβλαβή διέλευση», αλλά για εχθρική δραστηριότητα. Αυτό μπορεί άνετα να οδηγήσει σε πιθανή κλιμάκωση αν υπάρξουν και άλλοι ταυτόχρονοι παράγοντες.
Από τη ρωσική πλευρά, το Yantar λειτουργεί ως εργαλείο πίεσης σε πολλά επίπεδα:
- Δοκιμάζει την αποφασιστικότητα της Βρετανίας. Μέχρι πού θα φτάσει το Λονδίνο για να προστατεύσει κρίσιμες υποδομές που επηρεάζουν όλη τη Δύση.
- Στέλνει μήνυμα στο ΝΑΤΟ. Η Ρωσία μπορεί να προκαλεί χωρίς σαφή παραβίαση του Άρθρου 5. Ακτίνες λέιζερ σε πιλότους μαχητικών είναι σοβαρή παρενόχληση, όχι όμως καθαρή ένοπλη επίθεση.
- Στοχεύει αδύναμους κρίκους στη Δύση. Η πορεία κοντά στη Σκωτία και η πιθανή κίνηση προς Ιρλανδία και Βόρεια Θάλασσα δείχνει ενδιαφέρον για χώρες και θαλάσσιες ζώνες που εξαρτώνται από λίγα, ευάλωτα καλώδια και πλατφόρμες.
Πως αντιδρά το Λονδίνο
Φρεγάτα του Βασιλικού Ναυτικού και αεροσκάφη επιτήρησης συνοδεύουν το Υantar. Οι κανόνες εμπλοκής χαλαρώνουν ώστε τα βρετανικά μέσα να μπορούν να πλησιάζουν περισσότερο, να καταγράφουν, να στέλνουν σήμα ότι «βλέπουμε ό,τι κάνεις».
Ο υπουργός άμυνας Τζον Χίλι συνδέει ευθέως το επεισόδιο με την ανάγκη αύξησης των αμυντικών δαπανών, νέων εργοστασίων πυρομαχικών και επενδύσεων σε προστασία υποδομών. Η κρίση γίνεται επιχείρημα για στροφή σε πιο «σκληρή ισχύ».
Η βρετανική κυβέρνηση «δένει» το ρωσικό πλοίο με ένα ευρύτερο αφήγημα: Ουκρανία, κυβερνοεπιθέσεις από την Κίνα, αστάθεια στη Μέση Ανατολή, αυξημένες ρωσικές κινήσεις γύρω από τον ευρωπαϊκό εναέριο χώρο. Έτσι, το Yantar δεν παρουσιάζεται ως μεμονωμένο επεισόδιο, αλλά ως κομμάτι νέων και ευρύτερων απειλών από τη Ρωσία.
Πιθανή αντίδραση του ΝΑΤΟ
Από το 2022, οι νατοϊκές χώρες αναφέρουν αυξημένη παρουσία ρωσικών πλοίων και υποβρυχίων στις βόρειες θαλάσσιες προσεγγίσεις, με συστηματική παρακολούθηση από το Βασιλικό Ναυτικό και συμμάχους.
Το Υantar είναι η πιο προφανής εκδήλωση αλλαγής στη ρωσική πολιτική αντιμετώπισης της Δύσης: Aπό τη συνεργασία στην αντιπαράθεση και τις απειλές. Από τον κλασικό, ηπειρωτικό πόλεμο στην Ουκρανία έως τον υποθαλάσσιο και υβριδικό πόλεμο γύρω από καλώδια, πλατφόρμες και δίκτυα (κυβερνοεπιθέσεις), κάτι στο οποίο η ρωσική μηχανή είναι καλά εκπαιδευμένη και συνηθισμένη από την εποχή της προπαγάνδας.
Για το ΝΑΤΟ, το ερώτημα είναι αν θα αντιμετωπίσει αυτά τα επεισόδια με εθνικές, αποσπασματικές αντιδράσεις ή με συγκροτημένη, κοινή πολιτική αποτροπής. Η Ρωσία έχει επιλέξει τις υποδομές ως κύριο πεδίο πίεσης. Το Υantar είναι εργαλείο στρατηγικού εκφοβισμού και όχι απλή προσπάθεια κατασκοπείας.
Μένει η Δύση να προβλέψει τις επόμενες κινήσεις της Ρωσίας και να καλύψει τα κενά που σίγουρα έχει στον τομέα της άμυνας και όχι μόνο.
