Ενώ οι πληροφορίες γύρω από ένα «μυστικό» αμερικανικό σχέδιο 28 σημείων για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία γίνονται όλο και περισσότερες και πιο αναλυτικές, η ΕΕ και η Ευρώπη γενικότερα φαίνεται να βρίσκεται στο παρασκήνιο ή ακόμα και σε βαθύ σκοτάδι ως προς τις προθέσεις του Τραμπ που φαίνεται να κινεί τα νήματα σε συνεννόηση με Πούτιν.
Πρόσφατα δημοσιεύματα των Axios και Reuters, επικαλούμενα Αμερικανούς και Ρώσους αξιωματούχους, έφεραν στο φως ένα σχέδιο 28 σημείων που διαμορφώνεται από την κυβέρνηση Τραμπ, σε διαβούλευση με τη Μόσχα, προκαλώντας έντονη ανησυχία και μουδιασμένη αντίδραση στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.
Ο πρόεδρος της Ουκρανίας δήλωσε την Πέμπτη στον υπουργό Στρατού των ΗΠΑ, Νταν Ντρίσκολ, ότι είναι πρόθυμος να συνεργαστεί με την κυβέρνηση Τραμπ για το νέο σχέδιο ειρήνης στην Ουκρανία, σύμφωνα με πληροφορίες που έδωσαν αξιωματούχοι των ΗΠΑ και της Ουκρανίας στο Axios. Το σχέδιο καλεί την Ουκρανία να κάνει τεράστιες παραχωρήσεις. Το Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων σημειώνει ότι αντί να το απορρίψει κατηγορηματικά, ο Ζελένσκι συμφώνησε να διαπραγματευτεί και το γραφείο του δήλωσε ότι αναμένεται να το συζητήσει με τον πρόεδρο Τραμπ τις επόμενες ημέρες. Ο Ντρίσκολ παρουσίασε στον Ζελένσκι ένα αντίγραφο του σχεδίου κατά τη συνάντησή τους στο Κίεβο την Πέμπτη, σύμφωνα με Ουκρανικό αξιωματούχο.
Το γραφείο του Ζελένσκι επεσήμανε σε ανακοίνωσή του ότι ο Ουκρανός πρόεδρος «περιέγραψε τις θεμελιώδεις αρχές που έχουν σημασία για τον λαό μας και, μετά τη σημερινή συνάντηση, τα μέρη συμφώνησαν να εργαστούν πάνω στις διατάξεις του σχεδίου με τρόπο που θα οδηγήσει σε ένα δίκαιο τέλος του πολέμου»
Στα χέρια του Zελένσκι το σχέδιο Τραμπ για την Ουκρανία
Νωρίτερα, έγινε γνωστό ότι ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι έλαβε και επίσημα σχέδιο συμφωνίας από την αμερικανική πλευρά, το οποίο μπορεί να εντείνει τις διπλωματικές προσπάθειες για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία, όπως δήλωσε το απόγευμα της Πέμπτης το γραφείο του Ουκρανού προέδρου. Μέσω της τοποθέτησης αυτής, το Κίεβο δείχνει να τηρεί μια ισορροπημένη στάση, χωρίς να απορρίπτει ή να αποδέχεται το σχέδιο πριν προχωρήσει σε συζητήσεις υψηλού επιπέδου. Στην ίδια ανακοίνωση σημειώνεται πως ο Ζελένσκι αναμένει να συζητήσει τις διπλωματικές ευκαιρίες που προκύπτουν και «τα βασικά σημεία που απαιτούνται για την ειρήνη» με τον Τραμπ τις επόμενες ημέρες.
Σύμφωνα με το αμερικανικό σχέδιο, λεπτομέρειες του οποίου διέρρευσαν χθες σε αρκετά διεθνή μέσα, οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες χώρες υποχρεώνονται να αναγνωρίσουν την κυριαρχία της Ρωσίας στην Κριμαία, το Ντονμπάς και άλλα εδάφη που η Ουκρανία θα αναγκαστεί να παραχωρήσει. Σε αντάλλαγμα, το Κίεβο θα λάβει αμερικανικές και ευρωπαϊκές εγγυήσεις ασφάλειας, καθώς θα δημιουργηθεί αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη στις περιοχές από τις οποίες θα αποσυρθούν τα ουκρανικά στρατεύματα.
Η γραμμή επαφής ή το μέτωπο μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών στις περιοχές Χερσώνας και Ζαπορίζια θα «παγώσει» και η Ρωσία θα αναγκαστεί να επιστρέψει ορισμένες περιοχές στην Ουκρανία. Ο ουκρανικός στρατός θα μειωθεί σημαντικά και θα στερηθεί τα όπλα μεγάλου βεληνεκούς, η ανάπτυξη ξένων στρατευμάτων θα απαγορευτεί στην Ουκρανία και τα ρωσικά θα γίνουν η επίσημη γλώσσα. Το Bloomberg ανέφερε ότι το νέο αμερικανικό σχέδιο προβλέπει επίσης την άρση των κυρώσεων κατά της Ρωσίας.
Την ίδια στιγμή, πηγές του ουκρανικού σάιτ Kyiv Independent ανέφεραν πως «η Μόσχα θα δεσμευτεί να μην επιτεθεί στο μέλλον στην Ουκρανία ή σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες και θα κατοχυρώσει αυτή τη δέσμευση στη ρωσική νομοθεσία». Στο ίδιο πλαίσιο, αξιωματούχος των ΗΠΑ δήλωσε ότι η Ρωσία αναμένεται να κάνει παραχωρήσεις ως μέρος της πρότασης, αν και δεν διευκρίνισε τι θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν αυτές.
Παραμερίζοντας την ΕΕ
Η εντύπωση που κυριαρχεί είναι ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ρωσία επιχειρούν να χαράξουν μια πορεία προς την ειρήνη, παρακάμπτοντας τους παραδοσιακούς τους συμμάχους στην Ε.Ε., γεγονός που εγείρει σοβαρά ερωτήματα για το μέλλον της ευρωπαϊκής ασφάλειας και τη συνοχή της Δύσης.
Το αμερικανικό σχέδιο των 28 σημείων
Σύμφωνα με τα διαρρέοντα στοιχεία, το προσχέδιο ειρήνης, εμπνευσμένο φέρεται από την επιτυχημένη προσπάθεια της κυβέρνησης Τραμπ για συμφωνία στη Γάζα, αποτελείται από 28 σημεία που εντάσσονται σε τέσσερις γενικές ενότητες:
- Ειρήνη στην Ουκρανία
- Εγγυήσεις ασφαλείας
- Ασφάλεια στην Ευρώπη
- Μελλοντικές σχέσεις των ΗΠΑ με τη Ρωσία και την Ουκρανία
Το πιο ακανθώδες σημείο, που προκαλεί έντονες αντιδράσεις, είναι η απαίτηση για εδαφικές παραχωρήσεις από την Ουκρανία. Πηγές που επικαλείται το Reuters αναφέρουν ότι οι προτάσεις περιλαμβάνουν την παραχώρηση εδαφών, κυρίως στην περιοχή του Ντονμπάς, στη Ρωσία.
Επιπλέον, φέρεται να ζητείται από την Ουκρανία η συρρίκνωση του μεγέθους των ενόπλων δυνάμεών της και η επιβολή περιορισμών σε ορισμένα οπλικά συστήματα, ως μέρος των όρων για την επίτευξη κατάπαυσης του πυρός και μακροπρόθεσμης λύσης.
Σημαντικό είναι το γεγονός, όπως αναφέρει το Politico, ότι το Κίεβο φέρεται να μην είχε κανέναν ρόλο στην προετοιμασία των προτάσεων. Παρότι ορισμένα σχόλια του Ουκρανού Υπουργού Άμυνας, Ρουστέμ Ουμέροφ, φέρονται να ενσωματώθηκαν στο κείμενο μετά από διαπραγματεύσεις με τον επικεφαλής διαπραγματευτή του Τραμπ, Στιβ Γουίτκοφ, η απουσία του Κιέβου από την αρχική διαμόρφωση του σχεδίου είναι ενδεικτική της πίεσης που ασκείται στον Βολοντίμιρ Ζελένσκι να αποδεχθεί τους βασικούς όρους.
Οργή της Ευρώπης και η στάση της Κάγια Κάλας
Η Ευρώπη, η οποία έχει υποστηρίξει σθεναρά την Ουκρανία με στρατιωτική και οικονομική βοήθεια, εκφράζει τον έντονο προβληματισμό της για την πιθανή περιθωριοποίησή της. Η αντίδραση ήταν άμεση και επικριτική, με κύριους εκφραστές αξιωματούχους από τις χώρες της Βαλτικής.
Η επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας (και πρώην πρωθυπουργός της Εσθονίας), Κάγια Κάλας, υπήρξε ιδιαίτερα κατηγορηματική, τονίζοντας ότι «Χωρίς τους Ουκρανούς και τους Ευρωπαίους, δεν γίνεται να υπάρξει συμφωνία». Σε δηλώσεις της, η Κάλας υπογράμμισε ότι:
«Πρέπει να καταλάβουμε ότι σε αυτόν τον πόλεμο υπάρχει ένας επιτιθέμενος και ένα θύμα. Δεν έχουμε δει καμία παραχώρηση από τη Ρωσία. Αν ο Πούτιν ήθελε ειρήνη, θα είχε συμφωνήσει εδώ και καιρό σε άνευ όρων κατάπαυση του πυρός.»
Επιπλέον, προειδοποίησε με σαφήνεια ότι η Ουκρανία δεν πρέπει να παραχωρήσει εδάφη στη Ρωσία ως μέρος οποιασδήποτε ειρηνευτικής συμφωνίας. Τόνισε πως μια τέτοια κίνηση θα έστελνε το επικίνδυνο μήνυμα διεθνώς ότι: «μπορούν απλώς να χρησιμοποιήσουν βία εναντίον των γειτόνων τους και να πάρουν αυτό που θέλουν».
Παρόμοια στάση τήρησαν και οι Υπουργοί Εξωτερικών της Πολωνίας και της Ισπανίας, οι οποίοι ζήτησαν να μην περιοριστεί η ικανότητα αυτοάμυνας της Ουκρανίας και να διασφαλιστεί η ύπαρξη ενός κυρίαρχου και δημοκρατικού ουκρανικού κράτους.
Η ανησυχία της Ευρώπης είναι δικαιολογημένη. Μια συμφωνία που επιβάλλεται από τις ΗΠΑ και τη Ρωσία, χωρίς την ενεργή συμμετοχή της Ε.Ε., θέτει εν αμφιβόλω την ευρωπαϊκή στρατηγική αυτονομία και την ικανότητά της να διαμορφώνει το μέλλον της δικής της ηπείρου.
Σκάνδαλο διαφθοράς και εσωτερική πίεση στον Ζελένσκι
Το κλίμα δυσφορίας ενισχύεται από την εσωτερική κατάσταση στην Ουκρανία. Ενώ οι δυτικοί σύμμαχοι προσπαθούν να διατηρήσουν τη στήριξη στο Κίεβο, τα επαναλαμβανόμενα σκάνδαλα διαφθοράς προκαλούν τριγμούς στην κυβέρνηση Ζελένσκι και υπονομεύουν την εικόνα της χώρας στο εξωτερικό.
Πρόσφατα δημοσιεύματα από την Ουκρανία έκαναν λόγο για μεγάλες διαδηλώσεις που ζητούσαν από τον Ζελένσκι να λάβει αυστηρά μέτρα κατά της διαφθοράς, καθώς και για έντονες αντιπαραθέσεις στο ουκρανικό κοινοβούλιο.
Παρότι ο Ζελένσκι έχει ανακοινώσει μέτρα, όπως ο επανασχεδιασμός του ενεργειακού τομέα, η συνεχιζόμενη εμπλοκή υψηλόβαθμων αξιωματούχων σε υποθέσεις διαφθοράς – όπως η σύλληψη υπαλλήλων της Εθνικής Υπηρεσίας Καταπολέμησης της Διαφθοράς (NABU) για υποψίες διασύνδεσης με τη Ρωσία – δίνει επιπλέον επιχειρήματα σε όσους πιέζουν για την επίτευξη συμφωνίας, ακόμα και με επώδυνες παραχωρήσεις.
Η εσωτερική αυτή αδυναμία έρχεται την πιο ακατάλληλη στιγμή, καθώς το Κίεβο καλείται να διαχειριστεί την πίεση των ΗΠΑ να δεχθεί την απώλεια εδαφών και τη συρρίκνωση των ενόπλων του δυνάμεων. Η αδυναμία ελέγχου της διαφθοράς θέτει σε κίνδυνο την εμπιστοσύνη των συμμάχων και καθιστά τον Ζελένσκι πιο ευάλωτο στις πιέσεις των ΗΠΑ να αποδεχθεί έναν «ειρηνευτικό» δρόμο που μοιάζει με τελεσίγραφο.
Το μέλλον της ευρωπαϊκής ασφάλειας
Το «κρυφό» σχέδιο των ΗΠΑ, σε συνεννόηση με τη Ρωσία, όχι μόνο καθιστά την Ευρώπη θεατή σε μια διαπραγμάτευση που αφορά άμεσα την ασφάλειά της, αλλά υπογραμμίζει και τις αποκλίνουσες στρατηγικές μεταξύ Ουάσιγκτον και Βρυξελλών.
Ενώ η Ευρώπη επιμένει στην πλήρη αποκατάσταση της εδαφικής ακεραιότητας της Ουκρανίας και στην καταγραφή της Ρωσίας ως επιτιθέμενου, οι ΗΠΑ, υπό την τωρινή κυβέρνηση Τραμπ, φαίνεται να υιοθετούν μια πιο ρεαλιστική —κατά τους ίδιους— προσέγγιση, που επικεντρώνεται στον άμεσο τερματισμό των εχθροπραξιών, ακόμη και με εδαφικές θυσίες από την Ουκρανία.
Το ερώτημα που τίθεται μετ’ επιτάσεως είναι αν η Ευρώπη θα επιτρέψει να αποφασιστεί το μέλλον της στα ανατολικά της σύνορα, χωρίς την ουσιαστική της συμμετοχή. Η Κάγια Κάλας και άλλοι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι έχουν ξεκαθαρίσει ότι οποιοδήποτε σχέδιο δεν θα είναι βιώσιμο αν δεν περιλαμβάνει τη συμμετοχή της Ε.Ε. και της Ουκρανίας.
Η πιθανή περιθωριοποίηση της Ευρώπης σηματοδοτεί μια επικίνδυνη στροφή στη δυτική συμμαχία και απειλεί να δημιουργήσει ένα προηγούμενο όπου οι περιφερειακές δυνάμεις (Ρωσία) και ο παγκόσμιος ηγέτης (ΗΠΑ) διαπραγματεύονται τις τύχες μικρότερων εθνών, αγνοώντας τους συμμάχους που φέρουν το κύριο βάρος των συνεπειών.
Η επόμενη περίοδος αναμένεται να είναι κρίσιμη, καθώς οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα κληθούν να αποφασίσουν αν θα αποδεχθούν τον ρόλο του θεατή ή αν θα διεκδικήσουν τη θέση τους στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, πριν οι αμερικανο-ρωσικές συνομιλίες καταλήξουν σε μια συμφωνία που θα επαναπροσδιορίσει, ερήμην τους, τον χάρτη της ευρωπαϊκής ασφάλειας.
