Η Τουρκία, η Βρετανία, αλλά και η Νότια Κορέα δεν θα συμμετάσχουν τελικά στον νέο ευρωπαϊκό χρηματοδοτικό μηχανισμό SAFE (Security Action for Europe), συνολικού ύψους 150 δισ. ευρώ, παρά τις πιέσεις που άσκησαν κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως η Γερμανία. Το SAFE σχεδιάστηκε για να ενισχύσει την ευρωπαϊκή άμυνα, προσφέροντας δάνεια στα κράτη-μέλη που επιθυμούν να επενδύσουν σε εξοπλιστικά προγράμματα και αμυντικές υποδομές.
Σύμφωνα με κοινοτικές πηγές, η Άγκυρα δεν κατόρθωσε να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις και στις προθεσμίες που θέτει το πρόγραμμα, παρά τις εκκλήσεις και την υποστήριξη που είχε από τη Γερμανία. Ομοίως, η Βρετανία δεν αποδέχθηκε το υψηλό «τίμημα» που ζητούσε η Ευρωπαϊκή Ένωση για πλήρη συμμετοχή, ενώ η Νότια Κορέα δεν κατόρθωσε να καταθέσει εμπρόθεσμα τα απαραίτητα σχέδια.
Η 30ή Νοεμβρίου αποτελεί την τελική προθεσμία για την κατάθεση των εθνικών σχεδίων των κρατών που αιτούνται δάνεια από τον μηχανισμό SAFE. Μέχρι τότε, τα κράτη-μέλη πρέπει να παρουσιάσουν λεπτομερώς τα έργα στα οποία σκοπεύουν να επενδύσουν, τον προϋπολογισμό τους και τους συνεργάτες τους. Μετά την ημερομηνία αυτή, η Κομισιόν θα αξιολογήσει τις προτάσεις και θα δώσει την τελική έγκριση, ώστε να αποδεσμευθεί η πρώτη εκταμίευση, η οποία δεν θα υπερβαίνει το 15% των αιτούμενων δανείων. Η πρώτη αυτή δόση θα επιτρέψει στα κράτη-μέλη να ξεκινήσουν επαφές με τις αμυντικές βιομηχανίες και να ενεργοποιήσουν τα προγράμματα εξοπλισμών τους.
Ο εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Τομάς Ρενιέ, τόνισε ότι η Τουρκία και η Νότια Κορέα χάνουν την προθεσμία και συνεπώς δεν θα ενταχθούν στον μηχανισμό φέτος. «Μπορώ να επιβεβαιώσω ότι είναι πλέον πολύ αργά. Και οι δύο χώρες έχουν υποβάλει αίτημα, όμως η Επιτροπή δεν έχει εξετάσει ακόμη τα στοιχεία τους», δήλωσε χαρακτηριστικά.
Οι διαπραγματεύσεις για την Τουρκία ήταν έντονες. Η συνάντηση του Χακάν Φιντάν με τον Γερμανό υπουργό Εξωτερικών Γιοχάν Βάντεφουλ κατέδειξε τη βούληση του Βερολίνου να εντάξει την Άγκυρα στον μηχανισμό, προβάλλοντας την Τουρκία ως «γεωστρατηγικό εταίρο». Η γερμανική πλευρά υποστήριζε ότι η ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής παραγωγής απαιτεί τη συμμετοχή όλων των στρατηγικά απαραίτητων χωρών, ενώ η Τουρκία είχε ποντάρει στον ρόλο που η Γερμανία θέλει να διαδραματίσει ως κεντρικός βιομηχανικός κόμβος της περιοχής, με στόχο την πρόσβαση σε αγορές, συμπράξεις και τεχνολογικές ευκαιρίες.
Η αντίδραση της Ελλάδας: Casus belli και κόκκινες γραμμές για το SAFE
Η ελληνική κυβέρνηση, όμως, προβάλλει σαφή αντίθεση σε μια τέτοια συμμετοχή. Για την Αθήνα, η ένταξη της Τουρκίας σε ευρωπαϊκό χρηματοδοτικό εργαλείο αμυντικής συνεργασίας είναι υπαρξιακό ζήτημα. Το γεγονός ότι η Τουρκία διατηρεί casus belli κατά ελληνικού κράτους και κατοχικό στρατό στην Κύπρο καθιστά αδύνατη την αξιολόγηση της ως «trusted partner». Σύμφωνα με ελληνικές πηγές, η συμμετοχή της Άγκυρας θα υπονόμευε τη νομιμότητα και την αξιοπιστία του προγράμματος.
Παράλληλα, η Ελλάδα προετοιμάζει τη δική της λίστα εξοπλιστικών προγραμμάτων για ένταξη στο SAFE, με στόχο την ενίσχυση της άμυνας της χώρας. Τα έργα περιλαμβάνουν πυρομαχικά, drones, συστήματα επιτήρησης, δορυφορικές επικοινωνίες και αναβάθμιση στρατιωτικών υποδομών, αξιοποιώντας τους ευρωπαϊκούς πόρους αποκλειστικά για ελληνικές ανάγκες, χωρίς να επιτρέπεται η τεχνολογική υπεροχή τρίτων χωρών μέσω του προγράμματος.
Η διαδικασία αξιολόγησης των εθνικών σχεδίων αναμένεται να ολοκληρωθεί πιθανότατα πριν το τέλος του έτους, ώστε το Συμβούλιο της ΕΕ να εγκρίνει την πρώτη εκταμίευση. Τα κράτη που θα είναι εμπρόθεσμα θα μπορούν να ξεκινήσουν τα επενδυτικά τους σχέδια και να ενισχύσουν την αμυντική τους παραγωγή. Μέχρι στιγμής, 19 κράτη-μέλη έχουν υποβάλει αίτημα για δάνεια από το SAFE, ενώ η Ελλάδα υπέβαλε αίτημα ύψους 1,2 δισ. ευρώ στα τέλη Ιουλίου 2025.
Με τις εξελίξεις αυτές, καθίσταται σαφές ότι η συμμετοχή τρίτων χωρών στον SAFE δεν θα είναι δυνατή φέτος, ενισχύοντας την εστίαση των ευρωπαϊκών πόρων σε κράτη-μέλη που πληρούν τις προθεσμίες και τις προϋποθέσεις. Το SAFE, ως μηχανισμός ύψους 150 δισ. ευρώ, παραμένει κρίσιμο εργαλείο για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας, εξασφαλίζοντας χρηματοδότηση για έργα στρατηγικής σημασίας και διασφαλίζοντας ότι η τεχνογνωσία και η τεχνολογία θα παραμείνουν υπό έλεγχο των εμπλεκόμενων κρατών-μελών.
