Η κατάσταση με τους αγρότες, συνολικά το αγροτικό ζήτημα, δημιουργεί κοινωνικούς και πολιτικούς τριγμούς και ανατροπές στην Ευρώπη. Έναν χρόνο μετά την έναρξη της δεύτερης θητείας της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στην προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η περιβαλλοντική και αγροτική στρατηγική της Ευρώπης βρίσκεται μπροστά σε μια ριζική αναδίπλωση.
Την ώρα που στην Ελλάδα η κυβέρνηση βρίσκεται παγιδευμένη στα μπλόκα των αγροτών, με τις κινητοποιήσεις οργής για το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ, τους «Χασάπηδες» & τους «Φραπέδες», μαζί με την καταστροφή από την ευλογία των αιγοπροβάτων και τα πιεσμένα εισοδήματα που συναντούν το κοινό αίσθημα δυσαρέσκειας για την ακρίβεια, τους μισθούς, τις συντάξεις και τα ζητήματα κοινωνικής πολιτικής, στην Παιδεία και την Υγεία, η συζήτηση στην ΕΕ για το μέλλον του αγροτικού κόσμου λαμβάνει κρίσιμο χώρο στην πολιτική αντιπαράθεση, καθώς η ευρωπαϊκή ατζέντα για τη βιωσιμότητα έχει ανατραπεί εκ θεμελίων.
Συνολικά το αγροτικό ζήτημα δεν είναι μόνο κάποιο «ελληνικό δράμα». Είναι ευρωπαϊκό, διεθνές, χωρίς ωστόσο αυτό να σημαίνει ότι πίσω από αυτή τη διαπίστωση ξεπλένεται η εσωτερική πολιτική και οικονομική διάσταση του θέματος: Με τις κοινοβουλευτικές διαδικασίες, που είναι σε εξέλιξη, να δείχνουν ανήμπορες να τιμωρήσουν τα σκάνδαλα και τους αγρότες να παίρνουν την κατάσταση στα χέρια τους – με τις εικόνες κτηνοτρόφων και γεωργών να ταρακουνούν κλούβες και περιπολικά της αστυνομίας για να ανοίξουν δρόμο στα τρακτέρ των μπλόκων να κάνουν το γύρο σε όλα τα media εγχώρια και διεθνή- η κατάσταση μυρίζει μπαρούτι.
Αυτή την εκρηκτική εικόνα στην ΕΕ αναδεικνύει το Sustainable Future Summit του Politico, που συγκέντρωσε δημοσιογράφους και ειδικούς οι οποίοι καταγράφουν τα διλήμματα και τις προκλήσεις σε κρίσιμες συζητήσεις για τη νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ): από το πώς η Ευρώπη διαχειρίζεται τη μετάβασή της μακριά από τα ορυκτά καύσιμα, έως το αν η βιομηχανία και ο αγροτικός τομέας μπορεί να παραμείνουν ανταγωνιστικοί τομείς.
Η κόπωση από τους αυστηρούς περιβαλλοντικούς κανονισμούς, η διεθνής πίεση –με την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο– και ο σκληρός ανταγωνισμός της Κίνας στην καθαρή τεχνολογία έχουν δημιουργήσει ένα κλίμα αβεβαιότητας για τη βιομηχανία και την αγροτική παραγωγή συνολικά στην ΕΕ, σημειώνουν.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι αγρότες βρίσκονται στην πρώτη γραμμή αυτής της κρίσης: αντιμέτωποι με μειωμένα κέρδη, αυξανόμενο κόστος και ένα αμφιλεγόμενο νέο σχέδιο για την νέα ΚΑΠ στην ΕΕ, γίνονται πλέον καθοριστικός πολιτικός παράγοντας για το μέλλον της ευρωπαϊκής βιωσιμότητας.
“Business as usual was not an option,” Elisabeth Werner, Director-General of DG AGRI, says in defense of the EU’s CAP budget design.
But she argues the new structure amounts to “evolution not revolution” at our #POLITICOSustainableSummit 👇
Watch here: https://t.co/bLnbaptKNG pic.twitter.com/hcbzKaCOOY
— POLITICOEurope (@POLITICOEurope) December 3, 2025
Οι αγρότες και το πρόβλημα της πρόσβασης στη γη – Δύσκολη κατάσταση για τις γυναίκες
Ιδιαίτερα κρίσιμο αναδεικνύεται το ζήτημα της ανανέωσης των γενεών στον αγροτικό τομέα και της πρόσβασης στη γη. Κατά τη διάρκεια σχετικής συζήτησης, ο υφυπουργός Γεωργίας της Πολωνίας, Άνταμ Νοβάκ, τόνισε ότι «στην Ευρωπαϊκή Ένωση η μεγαλύτερη πρόκληση για τους νέους αγρότες είναι η πρόσβαση στη γη». Όπως εξήγησε, χωρίς μια σημαντική καλλιεργήσιμη έκταση που να προέρχεται από την οικογένεια, «είναι σχεδόν αδύνατο να ξεκινήσει κανείς».
Για τις γυναίκες η κατάσταση είναι ακόμη πιο δύσκολη, επισήμανε η ευρωβουλευτής των Πρασίνων από την Ολλανδία, Άννα Στρολένμπεργκ, αναφερόμενη στην παράδοση της κληρονομιάς από πατέρα σε γιο. «Οι γυναίκες συχνά εργάζονται στα αγροκτήματα μαζί με τους συντρόφους τους, αλλά δεν είναι ιδιοκτήτριες της γης», δήλωσε.
Πρόσθεσε, μάλιστα, ότι πολλές γυναίκες που ενδιαφέρονται να εισέλθουν στον τομέα θα προτιμούσαν μικρότερες εκμεταλλεύσεις ή μοντέλα που συνδυάζουν αγροτικό και αγροτουριστικό χαρακτήρα ή κοινωνικές υπηρεσίες, όπως παιδικούς σταθμούς. Αν ο τομέας θέλει να γίνει ελκυστικός για τις γυναίκες, «πρέπει να ανταμείβονται και όσες θέλουν να δραστηριοποιηθούν με διαφορετικό τρόπο».
One of the biggest struggles for Europe’s young farmers is access to land … for women, it’s even harder.
“Women often work on farms with their partners, but aren’t landowners,” @annastrolenberg points out at our #POLITICOSustainableSummit.
Watch live: https://t.co/LVw1zjRHsf pic.twitter.com/mhf5wRScgS
— POLITICOEurope (@POLITICOEurope) December 3, 2025
Νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική και αγρότες υπό πίεση
Τον Ιούλιο, η Ευρωπαϊκή Ένωση παρουσίασε το προσχέδιο για τον επόμενο επταετή αγροτικό προϋπολογισμό της, διαφημίζοντας μια απλούστερη, πιο στοχευμένη στο μέλλον Κοινή Αγροτική Πολιτική. Ωστόσο, παραμένει αμφίβολο αν οι αλλαγές αυτές αρκούν για να ξεπεραστούν οι βαθύτερες παθογένειες του τομέα.
Η γενική διευθύντρια της DG AGRI, Ελίζαμπεθ Βέρνερ, υπερασπίστηκε τη νέα αρχιτεκτονική του προϋπολογισμού, δηλώνοντας ότι «το “business as usual” δεν ήταν πλέον επιλογή» και ότι η νέα δομή «είναι πολύ διαφορετική» από το παρελθόν — αν και πρόκειται περισσότερο για «εξέλιξη και όχι για επανάσταση».
Απάντησε, επίσης, στις ανησυχίες ότι τα κράτη-μέλη θα μπορούσαν να μετακινήσουν πόρους μακριά από τη γεωργία, επισημαίνοντας ότι χάρη στο «ring-fencing» τα 300 δισ. ευρώ που έχουν προβλεφθεί «μπορούν με ασφάλεια να θεωρηθούν εγγυημένα για τους αγρότες».
Στον προηγούμενο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ, η ΚΑΠ ανερχόταν στα 386,6 δισ. ευρώ. Αυτή τη φορά, το ποσό μειώνεται στα 300 δισ. ευρώ, ενώ παράλληλα η γεωργική πολιτική ενσωματώνεται σε ένα ευρύτερο ταμείο για τα Εθνικά και Περιφερειακά Σχέδια Εταιρικής Σχέσης, γεγονός που εντείνει τις αντιδράσεις.
Is the EU’s new Common Agricultural Policy steering the bloc towards a more sustainable food system? Associate Professor Jeroen Candel’s response is unequivocal: “No, it’s not.”
He explains why at our #POLITICOSustainableSummit 👇
More on our live blog: https://t.co/dAf82T88Yl pic.twitter.com/xI0zTTCSr1
— POLITICOEurope (@POLITICOEurope) December 3, 2025
Ακρίβεια τροφίμων, διαμαρτυρίες αγροτών και πολιτική ένταση
Οι αγρότες δηλώνουν εξοργισμένοι από τη συρρίκνωση των εισοδημάτων τους και ετοιμάζονται να κατακλύσουν τη «γειτονιά της ΕΕ» με τρακτέρ στις 18 Δεκεμβρίου. Ταυτόχρονα, οι πολίτες αγανακτούν με τις αυξανόμενες τιμές των τροφίμων, ενώ οι ευρωβουλευτές αντιδρούν στην πρόταση της Κομισιόν για αναδιάρθρωση της αγροτικής χρηματοδότησης — με ορισμένους να απειλούν ακόμη και με μπλοκάρισμα του επόμενου ευρωπαϊκού προϋπολογισμού.
Στις συζητήσεις συμμετέχουν στελέχη της DG AGRI, όπως ο Γκάις Σίλτχαους, αλλά και εκπρόσωποι του πολωνικού υπουργείου Γεωργίας και ευρωβουλευτές από την Επιτροπή Γεωργίας. Το ενδιαφέρον στρέφεται, επίσης, στο νέο διμερές Νομοθέτημα για τη Βιοτεχνολογία, αλλά και στις γεωπολιτικές εντάσεις μεταξύ ελεύθερου εμπορίου και επισιτιστικής ασφάλειας.
DG AGRI’s Gijs Schilthuis disagrees with this take.
“I really have the feeling that we’re living in different worlds,” he said in response 👇
More on our live blog: https://t.co/dAf82T88Yl pic.twitter.com/kwiQHhaTDl
— POLITICOEurope (@POLITICOEurope) December 3, 2025
Κτηνοτροφία ή νέες πρωτεΐνες; Το δίλημμα για τους αγρότες
Σύμφωνα με τον καθηγητή Γεωργικής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Wageningen, Γέροεν Κάντελ, η ευρωπαϊκή αγροτική πολιτική δεν κατευθύνει την Ένωση προς ένα πιο βιώσιμο διατροφικό σύστημα. «Το μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων συνεχίζει να στηρίζει ένα μη βιώσιμο status quo», υποστήριξε, σημειώνοντας ότι το 82% των κονδυλίων της ΚΑΠ καταλήγει στη ζωική παραγωγή, ενώ χώρες και κυβερνήσεις δηλώνουν ότι θέλουν να προωθήσουν την πρωτεϊνική μετάβαση προς φυτικές λύσεις.
Απέναντι σε αυτή την κριτική, ο Σίλτχαους αντέτεινε ότι η Επιτροπή εργάζεται ενεργά για την προώθηση της καινοτομίας και των μικρών επιχειρήσεων και ότι υπάρχουν βάσιμοι λόγοι να στηρίζεται η «παραδοσιακή» γεωργία: λόγω των εισοδηματικών δυσκολιών, αλλά και των περιβαλλοντικών προκλήσεων που αντιμετωπίζει.
«Η κτηνοτροφία είναι απαραίτητη», κατέληξε, «για την παραγωγή πρωτεΐνης, για τη συντήρηση του τοπίου και για τη φυσική λίπανση. Οι περιβαλλοντικοί κανόνες πρέπει να τηρούνται, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η κτηνοτροφία είναι το πρόβλημα».
Ποιος έχει στην πραγματικότητα την εξουσία στη νέα ΚΑΠ – Τα κράτη μέλη ή οι Βρυξέλλες
Μακάρι να ήταν κάποιος από το Συμβούλιο στην ομάδα, αστειεύτηκε ο Πιερ-Μαρί Ομπέρ, διευθυντής πολιτικής τροφίμων και γεωργίας στο Ινστιτούτο Βιώσιμης Ανάπτυξης και Διεθνών Σχέσεων, όταν ρωτήθηκε ποιος έχει τελικά τον τελευταίο λόγο για την ΚΑΠ.
Σύμφωνα με τον ίδιο, η τελική εξουσία εξακολουθεί να βρίσκεται στα χέρια των κρατών-μελών. «Η αίσθησή μου είναι ότι τα κράτη μέλη εξακολουθούν να έχουν τον τελευταίο λόγο στο τέλος της ημέρας, επειδή θα πρέπει να αποφασίσουν για το πώς θα χρησιμοποιήσουν τα χρήματα», είπε ο Ομπέρ.
Η τοποθέτησή του αποτυπώνει μια ευρύτερη αντίληψη που επικρατεί μεταξύ των αναλυτών: ότι, παρά τον ισχυρό ρόλο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στον σχεδιασμό της πολιτικής, η εφαρμογή και κυρίως η κατανομή των κονδυλίων εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εθνικές κυβερνήσεις.
Η Ελίζαμπεθ Βέρνερ, υποστήριξε ότι «δεν μπορούμε να προδιαγράψουμε κάθε λεπτομέρεια σε επίπεδο ΕΕ», επικαλούμενη τις πρόσφατες προσπάθειες απλούστευσης ως απόδειξη ότι αυτή η προσέγγιση δεν λειτουργεί. Αλλά υποστήριξε ότι η Επιτροπή θα εξακολουθήσει να έχει σημαντικό ρόλο να διαδραματίσει καθοδηγώντας τις εθνικές πολιτικές με συστάσεις.
Η ίδια παραδέχθηκε ότι η πολυπλοκότητα και η διαφορετικότητα των εθνικών γεωργικών συστημάτων καθιστούν ανέφικτη μια ενιαία, λεπτομερή ρύθμιση για όλους. Ιδίως για τους αγρότες σε διαφορετικές χώρες της ΕΕ, οι ανάγκες, τα κόστη παραγωγής και οι περιβαλλοντικές συνθήκες διαφέρουν σημαντικά, γεγονός που απαιτεί μεγαλύτερη ευελιξία στη χάραξη και εφαρμογή πολιτικής.
Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σκοπεύει να αποσυρθεί από τον ρόλο της καθοδήγησης. Αντιθέτως, όπως ανέφερε η Βέρνερ, η Κομισιόν θα συνεχίσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των εθνικών πολιτικών, μέσω συστάσεων και στρατηγικών κατευθύνσεων.
“It’s the easiest trick in the political playbook to blame immigrants or imports,” @JohnAClarkeEU says at our #POLITICOSustainableSummit.
“That’s what we’re seeing across Europe today,” he adds 👇
Follow the summit: https://t.co/sZ4N5D5Ad8 pic.twitter.com/neSOLSojdm
— POLITICOEurope (@POLITICOEurope) December 3, 2025
Οι αγρότες στο επίκεντρο των εθνικών αποφάσεων
Το κρίσιμο σημείο στη συζήτηση είναι ότι τα κράτη-μέλη διατηρούν την ευθύνη για την τελική κατανομή των πόρων της ΚΑΠ. Αυτό σημαίνει ότι οι αγρότες και οι οργανώσεις τους καλούνται να ασκήσουν πίεση κυρίως σε εθνικό επίπεδο, αν θέλουν να επηρεάσουν τον τρόπο με τον οποίο θα αξιοποιηθούν τα ευρωπαϊκά κονδύλια.
Η εξέλιξη αυτή ενισχύει τον ρόλο των εθνικών κυβερνήσεων και μεταφέρει ένα μεγάλο μέρος της πολιτικής ευθύνης από τις Βρυξέλλες στα κράτη-μέλη. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΚΑΠ παύει να είναι αποκλειστικά ένα «ευρωπαϊκό» ζήτημα και μετατρέπεται σε έναν συνδυασμό ευρωπαϊκής χρηματοδότησης και εθνικής στρατηγικής επιλογής.
Για τους αγρότες, αυτό συνεπάγεται τόσο ευκαιρίες όσο και κινδύνους: από τη μία πλευρά, περισσότερη προσαρμογή στις τοπικές ανάγκες, από την άλλη, μεγαλύτερη έκθεση στις πολιτικές ισορροπίες κάθε χώρας.
Σε ένα περιβάλλον αυξημένων γεωπολιτικών και περιβαλλοντικών πιέσεων, η συζήτηση για το ποιος έχει πραγματικά την εξουσία στην ΚΑΠ δεν είναι απλώς θεσμική· είναι βαθιά πολιτική και οικονομική, με άμεσες συνέπειες για την επισιτιστική ασφάλεια, τη βιωσιμότητα και το εισόδημα εκατομμυρίων αγροτών σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Μιλώντας για βιωσιμότητα, ο Ντέιβιντ Λάμπορντ του FAO δήλωσε ότι οι χώρες πρέπει να συνεργαστούν σε πρότυπα, ιδίως γύρω από τους στόχους βιωσιμότητας, επειδή η Ευρώπη δεν κινείται στο κενό. Το εμπόριο είναι καλό για την επισιτιστική ασφάλεια, επέμεινε ο Τζον Κλαρκ, πρώην διευθυντής διεθνών σχέσεων στη DG AGRI. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι οι αγρότες δεν πρέπει να ανησυχούν για τη δική τους ασφάλεια.
«Δικαίως ανησυχούν πολύ για τη μελλοντική μαζική μείωση του προϋπολογισμού της ΚΑΠ», είπε. «Είναι κρίμα για μένα και είμαι αρκετά έκπληκτος που, σε αντίθεση με τις κρίσιμες πρώτες ύλες, τα τρόφιμα δεν έχουν θεωρηθεί στρατηγική προτεραιότητα για την Ευρωπαϊκή Ένωση, δεδομένων των προκλήσεων που αντιμετωπίζει αυτός ο τομέας». Ωστόσο, το εμπόριο δεν είναι το ζήτημα, είπε.
«Είναι το πιο εύκολο τέχνασμα στο πολιτικό εγχειρίδιο να κατηγορείς τους μετανάστες ή τις εισαγωγές για τα δικά σου προβλήματα», είπε ο Κλαρκ. «Αυτό βλέπουμε σε όλη την Ευρώπη σήμερα, με πολιτικούς ηγέτες που δεν έχουν τα κότσια να εξηγήσουν στην αγροτική κοινότητα ότι δεν είναι οι εισαγωγές που βλάπτουν τον τομέα, είναι άλλα πράγματα, που δεν έχουν καμία σχέση με το εμπόριο, και το εμπόριο είναι στην πραγματικότητα η σανίδα σωτηρίας».
Στο φόντο όλων αυτών, το ερώτημα παραμένει ανοιχτό: μπορεί η Ευρώπη να παράγει περισσότερα, με λιγότερους πόρους, χωρίς να θυσιάσει την κοινωνική συνοχή και το μέλλον των αγροτών;
