Σε καθεστώς αυξημένης επαγρύπνησης έχει περάσει η Άγκυρα μετά τις επιθέσεις σε δεξαμενόπλοια που συνδέονται με ρωσικά συμφέροντα (σκιώδης στόλος) εντός της τουρκικής αποκλειστικής οικονομικής ζώνης στη Μαύρη Θάλασσα.
Η Τουρκία, που τα τελευταία χρόνια ισορροπεί ανάμεσα στη δυτική της ταυτότητα και τους διαύλους που έχει διατηρήσει με τη Μόσχα, βρίσκεται τώρα μπροστά σε ένα δίλημμα ασφάλειας με άμεσες οικονομικές και γεωπολιτικές προεκτάσεις.
Από που προέρχονται οι επιθέσεις
Οι επιθέσεις σε τάνκερ με ρωσική σημαία -ή ρωσική εμπλοκή- (συμπεριλαμβανομένου του σκιώδους ρωσικού στόλου) πυροδότησαν νέο κύκλο έντασης. Ορισμένες από αυτές αποδόθηκαν στο Κίεβο σε επιχειρήσεις με θαλάσσια drones, στο πλαίσιο της στρατηγικής πίεσης προς τις ρωσικές ενεργειακές εξαγωγές. Άλλες, ωστόσο, παραμένουν «ορφανές», με την Ουκρανία να απορρίπτει κατηγορηματικά οποιαδήποτε συμμετοχή.
Οι επιθέσεις είχαν άμεσο αντίκτυπο στην αγορά: τα ασφάλιστρα μεταφοράς στη Μαύρη Θάλασσα εκτινάχθηκαν και τουλάχιστον μία μεγάλη τουρκική ναυτιλιακή εταιρεία, η Besiktas Shipping, ανέστειλε τις συνδεδεμένες με τη Ρωσία δραστηριότητές της έως ότου διασφαλιστεί ότι δεν απειλείται η ασφάλεια των πληρωμάτων.
Παράλληλα, περιστατικά και σε πιο απομακρυσμένες περιοχές –όπως η ζημιά σε τάνκερ που δραστηριοποιούνταν κοντά στη Σενεγάλη– ενισχύουν την ανησυχία για μια ενδεχόμενη «εξαγωγή» της αστάθειας πέρα από το τοπικό πεδίο του πολέμου.
Αντίδραση της Άγκυρας, συνάντηση Φιντάν-Ρούτε
Η τουρκική κυβέρνηση επέλεξε να τοποθετηθεί δημόσια και εμφατικά: χαρακτήρισε τις επιθέσεις «απαράδεκτες» και κάλεσε «όλες τις πλευρές» να σταματήσουν άμεσα τέτοιες ενέργειες. Σύμφωνα με υψηλόβαθμη τουρκική πηγή, η προειδοποίηση αυτή αφορά ρητά και την Ουκρανία, γεγονός που υπογραμμίζει τη δύσκολη ισορροπία που επιδιώκει η Άγκυρα στο τρίγωνο ΝΑΤΟ–Ουκρανία–Ρωσία.
Στο περιθώριο της νατοϊκής συνάντησης στις Βρυξέλλες, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν είχε κρίσιμη συνομιλία με τον Γενικό Γραμματέα της Συμμαχίας, Μαρκ Ρούτε. Το επίκεντρο της συζήτησης ήταν η ασφάλεια στη Μαύρη Θάλασσα, η ανάγκη προστασίας των εμπορικών θαλάσσιων διαδρόμων και η προοπτική επαναφοράς ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων για τον πόλεμο που μπαίνει ήδη στον τέταρτο χρόνο του.
Επιπλέον, ο Φιντάν συναντήθηκε με τους ομολόγους του από τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία. Οι τρεις χώρες επανέλαβαν ότι η ελευθερία ναυσιπλοΐας και η προστασία κρίσιμων υποδομών δεν αποτελούν μόνο περιφερειακό, αλλά και διεθνές ζήτημα ασφάλειας.
Η Τουρκία, που ελέγχει τα Στενά του Βοσπόρου και του Δαρδανελλιού βάσει της Συνθήκης του Μοντρέ, θεωρεί ότι έχει ιδιαίτερη ευθύνη — και επιρροή.
Η αντίδραση της Μόσχας και ο κίνδυνος κλιμάκωσης
Η Μόσχα απάντησε σκληρά. Ο πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν απείλησε ανοιχτά να «κόψει την πρόσβαση» της Ουκρανίας στη θάλασσα, ενώ άφησε να εννοηθεί ότι η Ρωσία ενδέχεται να στοχοποιήσει όχι μόνο ουκρανικές εγκαταστάσεις και πλοία, αλλά και δεξαμενόπλοια χωρών που —κατά τη ρωσική άποψη— βοηθούν το Κίεβο.
Η δυναμική αυτή εντείνει τον κίνδυνο να μετατραπεί η Μαύρη Θάλασσα σε περιοχή όπου ένα εμπορικό πλοίο μπορεί να βρεθεί στη λάθος στιγμή στο λάθος σημείο. Αυτός είναι ακριβώς ο φόβος των τεχνοκρατών στην Άγκυρα: μια «παράπλευρη» κλιμάκωση που θα πλήξει όχι μόνο εμπορικές ροές, αλλά και την εικόνα της Τουρκίας ως σταθεροποιητή.
Το διακύβευμα για την Τουρκία
Για την Άγκυρα, το πρόβλημα είναι διττό.
Πρώτον, οικονομικό: η Τουρκία εξαρτάται από τη σταθερή εμπορική κίνηση στη Μαύρη Θάλασσα, ενώ δεκάδες τουρκικές εταιρείες δραστηριοποιούνται στην περιοχή. Η αύξηση των ασφαλίστρων και η αβεβαιότητα πλήττουν άμεσα την εμπορική της δραστηριότητα.
Δεύτερον, γεωπολιτικό: η Τουρκία θέλει να διατηρήσει ρόλο διαμεσολαβητή ανάμεσα στη Ρωσία και την Ουκρανία, όπως είχε προσπαθήσει με τις συνομιλίες στην Κωνσταντινούπολη και τη συμφωνία για τα σιτηρά. Οποιαδήποτε αποσταθεροποίηση στην περιοχή υπονομεύει αυτόν τον ρόλο.
Δεν είναι τυχαίο ότι ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν συνομίλησε πρόσφατα με τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν, επαναλαμβάνοντας την πρόθεση της Τουρκίας να επανεκκινήσει συνομιλίες κατάπαυσης πυρός.
Μια λεπτή γραμμή
Η Τουρκία επιχειρεί να σταματήσει μια επικίνδυνη διολίσθηση: αν η Μαύρη Θάλασσα γίνει «θερμή» σε ναυτικό επίπεδο, τότε η κρίση μπορεί να επεκταθεί — και αυτό απειλεί να τραβήξει και την Άγκυρα μέσα σε μια δίνη που προσπαθεί να αποφύγει.
Στο παρόν περιβάλλον, η τουρκική διπλωματία προσπαθεί να αναλάβει ρόλο «φρένου». Το αν θα το πετύχει, θα εξαρτηθεί από το αν οι επιθέσεις θα σταματήσουν — και αν οι μεγάλες δυνάμεις της περιοχής θα θελήσουν να διατηρήσουν ανοιχτή τη θάλασσα που όλοι χρειάζονται, αλλά κανείς πλέον δεν θεωρεί ασφαλή.
