Η «εκκωφαντική» ησυχία στη μαιευτική πτέρυγα του νοσοκομείου της Χόστσα, στη δυτική Ουκρανία, δεν είναι απλώς ένα περιορισμένο, τοπικό φαινόμενο. Είναι το επικίνδυνο σημάδι μιας χώρας που βυθίζεται ολοένα και βαθύτερα σε μια δημογραφική κατάρρευση, σύμφωνα με ρεπορτάζ και σκληρά στοιχεία του Reuters.
Εκεί όπου άλλοτε ακούγονταν πάρα πολλά κλάματα μωρών και συγχαρητήρια από συγγενείς, σήμερα επικρατεί ερημιά και σιωπή.
Μόλις 139 γεννήσεις έχουν καταγραφεί στο ίδρυμα φέτος, κάτω ακόμη και από τις 164 του 2024, ενώ πριν από μία δεκαετία ο αριθμός ξεπερνούσε τις 400. Οι γιατροί, όπως ο γυναικολόγος Γιεβχέν Χέκελ, μιλούν ανοιχτά: «Πολλοί νέοι άνδρες έχουν πεθάνει, άνδρες που θα έδιναν συνέχεια στη χώρα».
Δημογραφικό κραχ
Η Ουκρανία αντιμετωπίζει ένα από τα ταχύτερα δημογραφικά κραχ στη σύγχρονη ιστορία. Οι απώλειες στο πεδίο των μαχών μετρούνται σε εκατοντάδες χιλιάδες, ενώ εκατομμύρια πολίτες έχουν φύγει στο εξωτερικό.
Πόλεις και χωριά χάνουν τον νεανικό τους πληθυσμό, τα σχολεία αδειάζουν και οι οικογενειακές αποφάσεις για τεκνοποίηση αναβάλλονται επ’ αόριστον λόγω ανασφάλειας, οικονομικής πίεσης και του φόβου ότι ένας σύζυγος ή σύντροφος μπορεί να μην επιστρέψει ποτέ από το μέτωπο.
Η Χόστσα, μια κωμόπολη 5.000 κατοίκων, απέχει εκατοντάδες χιλιόμετρα από τις πρώτες γραμμές, αλλά βιώνει όλο το βάρος της κρίσης. Στο γειτονικό χωριό Σάντοβε, το σχολείο που κάποτε είχε πάνω από 200 μαθητές έκλεισε: απέμειναν μόνο εννιά παιδιά.
Στο δημαρχείο της πόλης, οι φωτογραφίες των πεσόντων στρατιωτών απλώνονται σε ολόκληρη τη διαδρομή ως την είσοδο. Από τον δήμο των 24.000 κατοίκων, 141 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί από το 2022, ενώ άλλοι 11 είχαν χαθεί σε συγκρούσεις ήδη από το 2014.
Από τα 42 στα 36 εκατ. ο πληθυσμός της Ουκρανίας
Τα επίσημα στοιχεία είναι αμείλικτα. Πριν από την εισβολή του 2022, η Ουκρανία είχε πληθυσμό 42 εκατομμύρια. Τώρα βρίσκεται κάτω από τα 36 εκατομμύρια, συμπεριλαμβανομένων των κατεχόμενων περιοχών. Οι δημογράφοι προβλέπουν 25 εκατομμύρια έως το 2051.
Η χώρα καταγράφει ταυτόχρονα έναν από τους υψηλότερους δείκτες θνησιμότητας και τους χαμηλότερους δείκτες γεννήσεων στον κόσμο: αναλογούν περίπου τρεις θάνατοι για κάθε γέννηση. Το προσδόκιμο ζωής για τους άνδρες κατρακύλησε από τα 65,2 χρόνια στα 57,3 και για τις γυναίκες από τα 74,4 στα 70,9.
Την ίδια στιγμή, περίπου 5,2 εκατομμύρια Ουκρανοί που έφυγαν μετά την εισβολή παραμένουν ακόμη στο εξωτερικό. Από αυτούς, έως και 2,7 εκατομμύρια ενδέχεται να μην επιστρέψουν ποτέ. Ανάμεσά τους βρίσκονται δυσανάλογα πολλές γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας.
Όταν τελειώσει ο πόλεμος, εκατοντάδες χιλιάδες άνδρες που τώρα δεν επιτρέπεται να φύγουν μπορεί επίσης να αναζητήσουν μια νέα ζωή αλλού, επιδεινώνοντας ακόμη περισσότερο την κατάσταση.
Πρόχειρη υπόγεια εγκατάσταση στην Ουκρανία για φροντίδα βρεφών © UNICEF
Χωριά εγκαταλελειμμένα
Το αποτέλεσμα φαίνεται ξεκάθαρα στα χωριά. Στη Ντούλιμπι, λιγότερο από 10 χιλιόμετρα από τη Χόστσα, πολλά σπίτια είναι εγκαταλελειμμένα. Η Οξάνα Φορμάντσιουκ, που ζει μόνη μετά την εξαφάνιση του άντρα της στο μέτωπο, φοβάται ότι και οι δύο ενήλικοι γιοι της θα κληθούν να πολεμήσουν. «Αν τους πάρουν κι αυτούς, τι θα απογίνω;» ρωτά.
Η κυβέρνηση του Κιέβου προσπαθεί να δράσει. Το δημογραφικό σχέδιο για το 2040 αναγνωρίζει ότι η χώρα θα χρειαστεί τουλάχιστον 4,5 εκατομμύρια εργαζόμενους μέσα στην επόμενη δεκαετία για να σταθεί ξανά στα πόδια της.
Προωθούνται μέτρα για να σταματήσει η φυγή στο εξωτερικό και να επιστρέψουν όσοι έχουν φύγει: καλύτερη στέγαση, υποδομές, εκπαίδευση. Αν παρ’ όλα αυτά οι θέσεις εργασίας δεν καλυφθούν, η χώρα θα χρειαστεί μετανάστες — κάτι αδιανόητο για την προπολεμική Ουκρανία.
Με αισιόδοξο σενάριο, ο πληθυσμός μπορεί να φτάσει τα 34 εκατομμύρια μέχρι το 2040. Με απαισιόδοξο, θα κατρακυλήσει στα 29.
Μικρές εστίες ελπίδας
Παρά την ζοφερή εικόνα, υπάρχουν μικρές εστίες ελπίδας. Η Αναστασία Γιούστσουκ, 21 ετών, ονειρεύεται οικογένεια αλλά δεν τολμά ακόμη να κάνει το βήμα. Λέει ότι χρειάζεται «σταθερότητα και κάτι πάνω στο οποίο μπορείς να χτίσεις».
Η αναπληρώτρια δήμαρχος Αναστασία Ταμπέκοβα κρατά στην αγκαλιά τον δίχρονο γιο της και εξηγεί πως ο άντρας της, στρατιώτης, πήρε μόνο μια άδεια λίγων ωρών για να παραστεί στη γέννα. «Τα παιδιά είναι η ελπίδα για το μέλλον», λέει. «Δίνουν λόγο να συνεχίσουμε».
Οι εικόνες των σιωπηλών μαιευτηρίων, των άδειων χωριών και των γεμάτων νεκροταφείων συνθέτουν μια πραγματικότητα που πάει πολύ πέρα από τον πόλεμο.
Η Ουκρανία δεν κινδυνεύει απλώς να χάσει την επόμενη γενιά της — κινδυνεύει να χάσει το μέλλον της.
