Η κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ χαρακτήρισε τη νέα αμυντική συμφωνία ύψους 142 δισ. δολαρίων με τη Σαουδική Αραβία ως «τη μεγαλύτερη αμυντική συμφωνία στην ιστορία». Οι επικριτές, ωστόσο, διατηρούν σοβαρές επιφυλάξεις.
Η συμφωνία, που ανακοινώθηκε στο πλαίσιο της επίσκεψης του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ στη Μέση Ανατολή, εμφανίστηκε φιλόδοξη και περιεκτική, περιλαμβάνοντας αγορές που συνδέονται με την πολεμική αεροπορία, το διάστημα, την αντιπυραυλική άμυνα, την ασφάλεια των ακτών και άλλες αναβαθμίσεις.
Όπως όμως και το ευρύτερο «οικονομικό πακέτο» των 600 δισ. δολαρίων, στο οποίο εντάσσεται, η αμυντική συμφωνία δεν συνοδευόταν από κάποιες συγκεκριμένες λεπτομέρειες.
Οι αριθμοί δεν βγαίνουν
Οι σκεπτικιστές έσπευσαν να επισημάνουν ασάφειες, ξεκινώντας από τους αριθμούς. Όπως σημείωσε στο Bloomberg ο Μπρους Ράιντελ, ανώτερος συνεργάτης στο Brookings Institution, ο ετήσιος αμυντικός προϋπολογισμός της Σαουδικής Αραβίας ανέρχεται φέτος σε 78 δισ. δολάρια -σχεδόν τα μισά από την υποτιθέμενη συμφωνία.
«Είναι άριστο για επικοινωνιακούς σκοπούς -δημιουργεί την εντύπωση ενός θεαματικά επιτυχημένου ταξιδιού», δήλωσε ο Ράιντελ, πρώην υψηλόβαθμος αξιωματούχος των αμερικανικών υπηρεσιών πληροφοριών και εθνικής ασφάλειας. «Αλλά οι αριθμοί δεν βγαίνουν».
Ο Λευκός Οίκος, το Πεντάγωνο και η πρεσβεία της Σαουδικής Αραβίας δεν απάντησαν σε αιτήματα για διευκρινίσεις όσον αφορά τα επίμαχα ζητήματα: ποια οπλικά συστήματα θα αγοράσει το Ριάντ, ποιοι θα είναι οι όροι των συμβάσεων και ποιο το χρονοδιάγραμμα παράδοσης. Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ παρέπεμψε τα ερωτήματα στον Λευκό Οίκο.
Ανακύκλωση παλαιών συμφωνιών
Βεβαίως, τόσο οι Δημοκρατικοί, όσο και οι Ρεπουμπλικάνοι έχουν μακρά ιστορία «ανακύκλωσης» παλαιών συμφωνιών, παρουσιάζοντάς τις σαν φρέσκες και εντυπωσιακές, για να υπογράφονται επιτόπου από προέδρους σε διεθνή ταξίδια. Ο Τραμπ το έχει ξανακάνει -το 2017, πάλι στη Σαουδική Αραβία, υποσχέθηκε αγορές αμερικανικών όπλων ύψους 110 δισ. δολαρίων για τον εκσυγχρονισμό των σαουδαραβικών ενόπλων δυνάμεων.
Εκείνο το πακέτο περιελάμβανε συμφωνίες που είχαν διαπραγματευτεί ήδη από την κυβέρνηση Ομπάμα και άλλες που βρίσκονταν ακόμη στα πρώτα στάδια, απαιτώντας έγκριση από το Κογκρέσο και πολύμηνες διαπραγματεύσεις με κατασκευαστές. Μέχρι σήμερα εκείνη η «συμφωνία» του 2017 έχει μεταφραστεί σε λίγο πάνω από 30 δισ. δολάρια σε ολοκληρωμένες πωλήσεις στρατιωτικού εξοπλισμού, σύμφωνα με επίσημο έγγραφο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ τον Ιανουάριο.
Ένα ακόμη ζήτημα είναι κατά πόσο μπορεί πλέον η Σαουδική Αραβία να αντέξει τέτοιας κλίμακας εξοπλιστικά προγράμματα, ιδίως με τις τιμές του πετρελαίου να κινούνται πτωτικά και τις εσωτερικές δημοσιονομικές ανάγκες να αυξάνονται. Η χώρα αναγκάστηκε να δανειστεί περισσότερα, αυξάνοντας το χρέος της κατά περίπου 30 δισ. δολάρια μόνο το πρώτο τρίμηνο -επίπεδο ρεκόρ.
Αν προκύψουν τελικά νέες συμφωνίες από τον Λευκό Οίκο και το Ριάντ, οι αναλυτές θα επιχειρήσουν να ξεχωρίσουν τι είναι πραγματικά νέο και τι έχει απλώς ξαναζεσταθεί. Ήδη, οι ενεργές στρατιωτικές συμφωνίες ΗΠΑ–Σαουδικής Αραβίας ξεπερνούν τα 129 δισ. δολάρια, σύμφωνα με το ίδιο έγγραφο.
Στόχος η ενίσχυση της στρατηγικής σχέσης ΗΠΑ – Σαουδικής Αραβίας
Φυσικά, οι αριθμοί μπορεί να είναι θολοί -αλλά ενδεχομένως αυτό να μην έχει και τόση σημασία. Όπως σχολιάζουν ειδικοί, αυτό που κυρίως αναδεικνύει η συμφωνία είναι το βάθος της στρατηγικής σχέσης ΗΠΑ – Σαουδικής Αραβίας. Και αυτό είναι κάτι που ο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν σίγουρα επιθυμεί, ιδίως έπειτα από μια περίοδο αβεβαιότητας. Να θυμίσουμε ότι ο Τζο Μπάιντεν είχε αποκαλέσει τον πρίγκιπα «παρία» για τη δολοφονία του Τζαμάλ Κασόγκι και είχε παγώσει τις πωλήσεις όπλων προς το βασίλειο.
«Πρόκειται για ζήτημα εικόνας, αλλά η εικόνα έχει σημασία», σημείωσε στο Bloomberg ο Μπράιαν Κατούλις, ανώτερος αναλυτής στο Middle East Institute. «Είναι μια προσπάθεια να σταλεί μήνυμα καθησυχασμού έπειτα από χρόνια αστάθειας στη διμερή συνεργασία στον τομέα της άμυνας».
Η συμφωνία ενδέχεται, πάντως, να αποδώσει και ουσιαστικά αποτελέσματα, ιδίως στον τομέα της αντιπυραυλικής άμυνας, όπου οι ΗΠΑ έχουν ισχυρό πλεονέκτημα και η Σαουδική Αραβία μεγάλες ανάγκες, όπως επισημαίνει ο Τοντ Χάρισον, αναλυτής στο American Enterprise Institute.
Σε μια συγκυρία κατά την οποία πολλοί παραδοσιακοί σύμμαχοι των ΗΠΑ στην Ευρώπη εμφανίζονται επιφυλακτικοί ως προς τις αμερικανικές εξαγωγές όπλων, η σαουδαραβική προθυμία να αγοράσει «κάνει καλό», προσθέτει.
Πώς επηρεάζεται η σχέση ΗΠΑ – Ισραήλ
Ωστόσο, κάποιοι αναλυτές προειδοποιούν πως οι αγορές τέτοιας κλίμακας και πολυπλοκότητας ενδέχεται να θέσουν υπό αμφισβήτηση το «ποιοτικό στρατιωτικό πλεονέκτημα» του Ισραήλ -κάτι που οι αμερικανικές κυβερνήσεις δεσμεύονται να διαφυλάττουν εδώ και δεκαετίες.
Η Ντάνα Στρούλ, επικεφαλής έρευνας στο Washington Institute for Near East Policy, σημειώνει πάντως ότι οι γενικές κατηγορίες που ανέφερε ο Λευκός Οίκος συνάδουν με μακροχρόνια σχέδια στρατιωτικού εκσυγχρονισμού του Ριάντ. Ελλείψει συγκεκριμένων αναφορών σε οπλικά συστήματα, δεν τίθεται άμεσο ζήτημα πρόκλησης ανισορροπίας εις βάρος του Ισραήλ, σημείωσε η Στρούλ, πρώην αναπληρώτρια βοηθός υπουργού Άμυνας για τη Μέση Ανατολή.
Οι Σαουδάραβες επιδιώκουν παράλληλα μια επίσημη συμφωνία αμοιβαίας αμυντικής συνδρομής με τις ΗΠΑ, καθώς και την ανάπτυξη πολιτικού πυρηνικού προγράμματος -«διότι δεν εμπιστεύονται απόλυτα τις ΗΠΑ», όπως δήλωσε στο Bloomberg ο Γιοέλ Γκουζάνσκι, επικεφαλής του Gulf Program στο Ινστιτούτο Μελετών Εθνικής Ασφάλειας στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ.
Αντιμέτωποι με απειλές και με διαχρονικές αμφιβολίες για την αξιοπιστία των ΗΠΑ, οι Σαουδάραβες «θα συνεχίσουν να τηρούν εφεδρικές επιλογές», τόνισε ο Γκουζάνσκι, πρώην στέλεχος του ισραηλινού συμβουλίου εθνικής ασφάλειας -μεταξύ άλλων με αποκλιμάκωση προς το Ιράν και διατήρηση διαύλων με Κίνα και Ρωσία, ακόμη κι αν επιδιώκουν ταυτόχρονα την απόκτηση μαχητικών F-35.
Το Κατάρ με τα Boeing και το πολυτελές 747 χρυσό δώρο στον Τραμπ
Πάντως, η προεδρία Τραμπ στις ΗΠΑ συνεχίζει να μας εκπλήσσει με την υποκρισία και την απίστευτη γοητεία που ασκεί το χρήμα και η εξουσία. Η πολιτική Τραμπ παραμένει μια ταινία γεμάτη ανατροπές και ακριβούς πρωταγωνιστές, ακόμα και σεΐχηδες. Και τι καλύτερο για τον Τραμπ από το να τον υποδεχθεί το Κατάρ με ένα πολυτελές Boeing 747, που μοιάζει περισσότερο με χρυσή καμπίνα για την υψηλή κοινωνία, παρά με όχημα για το κράτος.
Σαν να μας λέει: «Ευχαριστώ, αλλά δεν είναι ανάγκη να κρυβόμαστε πίσω από το πρωτόκολλο -δώστε μου το αεροσκάφος και θα είμαι ο πιο ευγνώμων πρόεδρος στον κόσμο». Όταν ο Ντόναλντ Τραμπ ανεβαίνει στον αέρα -ειδικά αν πρόκειται για ένα Boeing με ξύλινες επενδύσεις και επίχρυσα μπάνια-, η πολιτική προσγειώνεται στη σφαίρα της ματαιοδοξίας.
Το Κατάρ, που έχει κατανοήσει προφανώς τον τρόπο να ευχαριστήσει τον πολυχρονεμένο πρόεδρο, επιδιώκει να τον πείσει ότι το χρήμα και τα δώρα είναι οι πιο ισχυροί σύμμαχοι στην πολιτική για συμφωνίες, όπως το deal 200 δισ. με τα 160 Boeing στην Qatar Airwaysτα. Το πολυτελές Boeing 747 δεν είναι παρά μια ιλουστρασιόν προσφορά, η επιτομή της «διπλωματίας του αέρα», όπου το χρήμα αιωρείται σαν τα αεροπλάνα στους αιθέρες. Sky’s the limit!
Στην πραγματικότητα, το Κατάρ προσφέρει το αεροσκάφος όχι για να δείξει πόσο φιλικό είναι, αλλά για να δείξει ότι η πολιτική μπορεί να αγοραστεί, ακριβώς όπως ένα αεροπλάνο. Τώρα, οι ΗΠΑ, για να το δεχτούν, με τη CIA να τρέμει για κοριούς, πρέπει να σπάσουν το αεροπλάνο κομματάκι-κομματάκι, για να βεβαιωθούν ότι δεν έχει κρυμμένα μικρόφωνα… ή καλύτερα, κρυμμένα συμφέροντα.
Η ιδέα ότι οι ΗΠΑ θα πρέπει να εξετάσουν το αεροσκάφος για συσκευές παρακολούθησης -ενδεχομένως από την αρχή μέχρι το τέλος- είναι αμφισβητήσιμη ή απλά για διακωμώδηση. Όπως το διαφημισμένο 1 τρισ. δολ. πακέτο των ΗΠΑ με τους Σαουδάραβες για επενδύσεις που θυμίζουν περισσότερο διαφημιστική προσφορά, παρά σοβαρές συμφωνίες, αφού στην πράξη η αξία τους είναι πολύ μικρότερη και χωρίς λεπτομέρειες, όπως λένε αναλυτές.
Και όλα αυτά τη στιγμή που η Ευρώπη, όπως πάντα, παρακολουθεί τη διατλαντική κόντρα Boeing-Αirbus με τη σοφία του θεατή που ξέρει πως ο μεγάλος νικητής δεν θα είναι ποτέ αυτός που πραγματικά το αξίζει, αλλά αυτός που μπορεί να δώσει την πιο χρυσή προσφορά. Ευτυχώς, η πολιτική του Τραμπ μοιάζει πιο πολύ σαν ταινία «μόνο για VIP», για να μας θυμίζει την κλασική ταινία του Λουίς Μπουνιουέλ «Η κρυφή γοητεία της μπουρζουαζίας»…
