Πέντε χρόνια μετά την οριστικοποίηση του Brexit, η Βρετανία και Ευρωπαϊκή Ένωση προχωρούν σε μια ιστορική «επανεκκίνηση» των σχέσεών τους, με την πρώτη διμερή σύνοδο σε βρετανικό έδαφος από την αποχώρηση της χώρας από την Ε.Ε., με τη στερλίνα να κάνει άλμα. Ο πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ υποδέχτηκε στο Lancaster House την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα, όπου λίγο μετά τις 7 π.μ. οριστικοποιήθηκε το πακέτο συμφωνίας.
Αλιεία: Η πιο δύσκολη παραχώρηση
Αγκάθι των διαπραγματεύσεων αποτέλεσε η πρόσβαση των Ευρωπαίων αλιέων στα βρετανικά ύδατα. Τελικά, το Λονδίνο συμφώνησε σε 12ετή συμφωνία, ως αντάλλαγμα για μόνιμη συμφωνία στον αγροδιατροφικό τομέα. Η συμφωνία επιτρέπει στους Ευρωπαίους ψαράδες να συνεχίσουν να αλιεύουν στα ύδατα του Ηνωμένου Βασιλείου μέχρι το 2038, χωρίς μείωση στις ποσοστώσεις των Βρετανών αλιέων.
Αγροδιατροφική συμφωνία – ανάσα για τη Βόρεια Ιρλανδία
Η νέα συμφωνία στον τομέα των τροφίμων και της γεωργίας (SPS) θα μειώσει σημαντικά τους ελέγχους σε ζωικά και φυτικά προϊόντα μεταξύ Βρετανίας και Ε.Ε. Ιδιαίτερα ωφελημένη θα είναι η Βόρεια Ιρλανδία, καθώς περιορίζεται η ανάγκη για τελωνειακούς ελέγχους στη λεγόμενη «θαλάσσια σύνορα» με τη Μεγάλη Βρετανία. Η συμφωνία περιλαμβάνει και την επιστροφή του «διαβατηρίου κατοικίδιων», διευκολύνοντας τα ταξίδια με ζώα, ενώ αναμένεται να οδηγήσει και σε μείωση τιμών για καταναλωτές.
Φοιτητές και κινητικότητα νέων: Η επόμενη μάχη
Συνεχίζονται οι διαπραγματεύσεις για το πρόγραμμα κινητικότητας νέων (youth mobility scheme), που προτείνει την αμοιβαία μετακίνηση νέων 18-30 ετών για σπουδές και εργασία έως και τέσσερα έτη. Η Ε.Ε. ζητά να πληρώνουν οι φοιτητές της τα ίδια δίδακτρα με τους Βρετανούς, ωστόσο το Λονδίνο κρίνει ότι αυτό θα έχει δυσβάσταχτο οικονομικό κόστος. Πριν από το Brexit, περίπου 50.000 Ευρωπαίοι φοιτητές σπούδαζαν στη Βρετανία – ο αριθμός αυτός μειώθηκε δραστικά μετά την έξοδο της χώρας από το Erasmus.
Η αμυντική συνεργασία
Συμφωνία για αμυντική συνεργασία με προοπτική ένταξης της Βρετανίας στο νέο ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας ύψους 150 δισ. ευρώ. Επέκταση χρήσης των e-gates για Βρετανούς ταξιδιώτες στην Ευρώπη. τέλος. Στις ουρές στα ευρωπαϊκά αεροδρόμια για τους Βρετανούς τουρίστες.
Ένα αμυντικό σύμφωνο που υπογράφηκε μεταξύ της βρετανικής κυβέρνησης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης ανοίγει τον δρόμο ώστε το Ηνωμένο Βασίλειο να αποκτήσει πρόσβαση σε ένα ευρωπαϊκό ταμείο 150 δισ. ευρώ για την αγορά στρατιωτικού εξοπλισμού, εφόσον καταβάλει οικονομική συνεισφορά.
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, δήλωσε ότι η συμφωνία ΕΕ–ΗΒ για την ασφάλεια και την άμυνα που υπογράφηκε σήμερα είναι «το πρώτο βήμα» προς την ένταξη της Βρετανίας στο πρόγραμμα χορήγησης ευρωπαϊκών δανείων για την απόκτηση στρατιωτικού υλικού, συνολικού ύψους 150 δισ. ευρώ.
Το σχέδιο SAFE (Security Action for Europe) εντάσσεται σε ένα ευρύτερο στόχο της ΕΕ για αύξηση των αμυντικών δαπανών κατά 800 δισ. ευρώ, ως απάντηση στις δηλώσεις του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν επιθυμούν πλέον να εγγυώνται την ευρωπαϊκή ασφάλεια.
Σε μια αλληλουχία αποφάσεων, τα κράτη μέλη της ΕΕ ενέκριναν τη Δευτέρα τους εσωτερικούς κανόνες λειτουργίας του ταμείου SAFE, ταυτόχρονα με τις συμφωνίες ΕΕ–ΗΒ.
Η υπογραφή της συμφωνίας για εταιρική σχέση στην ασφάλεια και την άμυνα σημαίνει ότι οι βρετανικές εταιρείες θα αντιμετωπίζονται ως ευρωπαϊκές και δεν θα αποκλείονται από προγράμματα προμηθειών στο πλαίσιο του ταμείου. Αντίστοιχες ρυθμίσεις ισχύουν ήδη για τη Νορβηγία και την Ουκρανία.
Για να αποκτήσει πρόσβαση σε δανεισμό με τα κράτη μέλη της ΕΕ, το ΗΒ θα πρέπει να υπογράψει μια επιπλέον συμφωνία. Ευρωπαίοι αξιωματούχοι υπονόησαν ότι αυτό θα απαιτήσει οικονομική συμμετοχή στον προϋπολογισμό της ΕΕ, ωστόσο η φον ντερ Λάιεν απέφυγε να απαντήσει ευθέως σε σχετική ερώτηση στη συνέντευξη Τύπου.
Η ίδια δήλωσε:
«Η συμφωνία ασφάλειας και άμυνας ανοίγει τον δρόμο για κοινές προμήθειες. Χρειάζεται ένα δεύτερο βήμα [για την πρόσβαση της Βρετανίας], αλλά οι κοινές αυτές προμήθειες που συζητήσαμε θα ενισχύσουν την ετοιμότητά μας, θα καλύψουν τα στρατιωτικά κενά που έχουμε και, το σημαντικότερο, θα αυξήσουν τη διαλειτουργικότητα των ενόπλων δυνάμεών μας όταν επιχειρούν μαζί.»
Το πρόγραμμα δανειοδότησης αναμένεται να τεθεί σε ισχύ από τα τέλη Μαΐου, και τα κράτη μέλη της ΕΕ θα έχουν στη συνέχεια έξι μήνες για να υποβάλουν προτάσεις για τη χρήση των ευρωπαϊκά εγγυημένων δανείων.
Συμφωνία για τις εκπομπές αέριων ρύπων και η διασύνδεση των συστημάτων εμπορίας
Προστασία για τις εξαγωγές βρετανικού χάλυβα, που εκτιμάται πως θα εξοικονομήσει 25 εκατ. λίρες ετησίως για τη βιομηχανία.
Ο Στάρμερ δήλωσε πως «ήρθε η ώρα να κοιτάξουμε μπροστά», αφήνοντας πίσω τις πολιτικές εντάσεις του Brexit, ενώ και οι Βρυξέλλες μιλούν για μια «νέα εποχή ρεαλιστικής συνεργασίας».
Τι δείχνει η συμφωνία για την ενέργεια
Η Βρετανία επανεντάσσεται ουσιαστικά στην ενιαία αγορά ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ και θα ακολουθεί τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς, υπό την εποπτεία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης — μια κίνηση που θα μπορούσε να εξοικονομήσει στους καταναλωτές δισεκατομμύρια λίρες κατά τη διάρκεια αυτής της κοινοβουλευτικής θητείας.
Με απλούς όρους, η συμφωνία καθιστά πιο αποδοτικές τις διασυνοριακές ροές ηλεκτρικής ενέργειας, φυσικού αερίου και δικαιωμάτων εκπομπών άνθρακα, εξαλείφοντας δαπανηρά εμπόδια στο εμπόριο που ίσχυαν από την αποχώρηση της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η Ντάρα Βίας, διευθύνουσα σύμβουλος της Energy UK —του φορέα εκπροσώπησης της ενεργειακής βιομηχανίας— δήλωσε:
«Η συμφωνία αυτή θα άρει τα εμπόδια στην ανάπτυξη, θα μειώσει τις τιμές ενέργειας και θα ανοίξει τον δρόμο για ένα κοινό μέλλον βασισμένο στην καθαρή ενέργεια.»
Ο Άνταμ Μπέρμαν, διευθυντής πολιτικής στην Energy UK, δήλωσε στον Guardian ότι η παραχώρηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας και των δικαιωμάτων άνθρακα μπορεί να αποφέρει «σημαντικές εξοικονομήσεις κόστους» για τη Βρετανία. Εξήγησε:
«Η συμφωνία αποτελεί ουσιαστική παραχώρηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, που θα κάνει το ενεργειακό εμπόριο λιγότερο δυσκίνητο και θα εξοικονομήσει έως και 370 εκατ. λίρες ετησίως σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα. Οι εξοικονομήσεις αυτές θα μπορούσαν να αυξηθούν κατακόρυφα μέχρι το τέλος της δεκαετίας, σύμφωνα με τα κυβερνητικά σχέδια για μετατροπή της Βρετανίας σε καθαρό εξαγωγέα πράσινης ηλεκτρικής ενέργειας. Θα έλεγα πως ακόμα και με συντηρητικές παραδοχές, οι εξοικονομήσεις θα μπορούσαν να υπερδιπλασιαστούν.»
Τι δήλωσαν Στάρμερ – φον ντερ Λάιεν
Οι «βασικές λεπτομέρειες» της Βρετανίας-ΕΕ και οι τελικές πτυχές συνεχίζουν να διαμορφώνονται στους τομείς για άμυνα, εμπόριο, αλιεία και ένα πρόγραμμα κινητικότητας για νέους, όπως οι σπουδές των φοιτητών, το οποίο θα μπορούσε να επιτρέψει σε Βρετανούς και Ευρωπαίους ηλικίας 18 έως 30 ετών να ταξιδεύουν ελεύθερα εντός Ευρώπης υπό ορισμένες προϋποθέσεις.
Η ΕΕ εγκατέλειψε επίσης την απαίτησή της η επέκταση της ισχύουσας συμφωνίας για την αλιεία –η οποία συμφωνήθηκε επί Μπόρις Τζόνσον και θεωρείται ευνοϊκή για την ΕΕ– να συνδεθεί με τη διάρκεια της συμφωνίας για τα αγροδιατροφικά προϊόντα.
Το πρόγραμμα κινητικότητας νέων που αναμένεται να περιλαμβάνεται στη σημερινή συμφωνία, πιθανόν να έχει όριο συμμετοχής περίπου 45.000 ατόμων, σύμφωνα με τον υπουργό Επιχειρήσεων Τζόναθαν Ρέινολντς σε σημερινή του συνέντευξη στον σταθμό Times Radio.
Ο Ρέινολντς επεσήμανε ότι παρόμοια προγράμματα με τρίτες χώρες είναι περιορισμένα σε αριθμό συμμετεχόντων. «Αν δει κανείς τα 13 προγράμματα που έχουμε ήδη, όλα έχουν ανώτατα όρια», είπε. «Η συμφωνία των Συντηρητικών με την Αυστραλία το είχε θέσει στις 45.000, αλλά κάθε χρόνο δεν εκδίδεται καν τόσος αριθμός θεωρήσεων».
Σημείωσε επίσης ότι τα προγράμματα αυτά είναι «θεμελιωδώς διαφορετικά» από την ελευθερία κυκλοφορίας που υπήρχε όταν η Βρετανία ήταν μέλος της ΕΕ.
Ο Ρέινολντς ανέφερε ότι η υφιστάμενη αλιευτική συμφωνία, που επιτρέπει στην ΕΕ πρόσβαση στα βρετανικά ύδατα, διαρκεί έως το 2026. Τόνισε ότι η ετήσια επαναδιαπραγμάτευση των αλιευτικών δικαιωμάτων δεν είναι πρακτική λύση και ότι ο σκοπός της νέας συμφωνίας είναι να βελτιωθεί η ευημερία των πολιτών και να ενισχυθεί η πρόσβαση στις αγορές.
Στην ερώτηση εάν θα υπόκειται η Βρετανία στους κανόνες της ΕΕ ο Ρέινολντς απάντησε αρνητικά, δηλώνοντας ότι οι κανονισμοί των δύο πλευρών είναι επί του παρόντος εναρμονισμένοι. Αν οι κανόνες της ΕΕ αλλάξουν, η Βρετανία θα επιθυμούσε να έχει λόγο στη διαμόρφωσή τους.
Σε ερώτηση για το πώς θα μπορούσε αυτό να γίνει, δεδομένου ότι τα κράτη εκτός ΕΕ δεν έχουν επίσημο λόγο στη νομοθέτηση της Ένωσης, ο Ρέινολντς δήλωσε ότι το βρετανικό κοινοβούλιο θα επιθυμούσε να έχει λόγο. Ανέφερε ως παράδειγμα τη Νορβηγία, που αν και εκτός ΕΕ, ασκεί επιρροή σε κανόνες που υποχρεώνεται να εφαρμόσει.
Ο ηγέτης των Εργατικών Κιρ Στάρμερ σε δηλώσεις του ανέφερε πως «η Βρετανία επιστρέφει στη διεθνή σκηνή, συνεργαζόμενη με τους εταίρους της, επιτυγχάνοντας συμφωνίες που θα αναπτύξουν την οικονομία μας και θα ενισχύσουν τα εισοδήματα των εργαζόμενων.»
Πρόσθεσε ότι μέσα στις τελευταίες δύο εβδομάδες έχουν συναφθεί εμπορικές συμφωνίες με την Ινδία και τις ΗΠΑ, γεγονός που μεταφράζεται σε «διατήρηση θέσεων εργασίας, δημιουργία ανάπτυξης και ισχυρή ψήφο εμπιστοσύνης στη χώρα».
Αναφερόμενος στη σημερινή συμφωνία, την χαρακτήρισε «ιστορική», μια «win-win» συμφωνία και για τις δύο πλευρές.
«Μας δίνει άνευ προηγουμένου πρόσβαση στην ενιαία αγορά της ΕΕ –την καλύτερη που έχει εξασφαλίσει οποιαδήποτε χώρα εκτός ΕΕ ή ΕΖΕΣ– και όλα αυτά χωρίς να παραβιάζονται οι βασικές δεσμεύσεις μας: όχι επιστροφή στην ενιαία αγορά, ούτε στην τελωνειακή ένωση, και χωρίς επαναφορά της ελεύθερης κυκλοφορίας.»
Ο Στάρμερ τόνισε ότι η συμφωνία θα διευκολύνει και θα καταστήσει φθηνότερο το εμπόριο τροφίμων και αγροτικών προϊόντων με την ΕΕ. Μετά από μακρά απουσία, προϊόντα όπως τα μπιφτέκια και τα οστρακοειδή θα μπορούν ξανά να πωλούνται στην ΕΕ.
Η αμυντική συμφωνία, πρόσθεσε, θα ανοίξει ευκαιρίες για τη βιομηχανία αμυντικού εξοπλισμού.
Η συνεργασία στο σύστημα εμπορίας ρύπων (ETS) θα γλιτώσει τις βρετανικές επιχειρήσεις από κόστος 800 εκατ. λιρών σε φόρους άνθρακα της ΕΕ.
Το βρετανικό χάλυβα θα προστατευτεί από δασμούς, είπε, ενώ διασφαλίζονται τα αλιευτικά δικαιώματα και προβλέπεται χρηματοδότηση 360 εκατ. λιρών για τον αλιευτικό τομέα.
Οι ταξιδιώτες θα επωφεληθούν από την αλλαγή στη χρήση των ηλεκτρονικών θυρών (e-gates), σημείωσε.
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, υπογράμμισε ότι η συμφωνία αφορά τους πολίτες και τις «εκατομμύρια φιλίες» ανάμεσα σε ανθρώπους της ΕΕ και της Βρετανίας.
Εξέφρασε την ικανοποίησή της για τη συμφωνία στο Erasmus+ και το νέο «πρόγραμμα εμπειρίας για τη νεολαία».
Αναφερόμενη στην απόφαση για διερεύνηση της συμμετοχής της Βρετανίας στην ευρωπαϊκή αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, τόνισε:
«Είναι καλό για τη σταθερότητα των ενεργειακών ροών. Είναι καλό για την κοινή μας ενεργειακή ασφάλεια, γιατί γνωρίζουμε ότι μια μεγαλύτερη αγορά συμβάλλει στη μείωση των τιμών ενέργειας και προσελκύει περισσότερες ιδιωτικές επενδύσεις χάρη στη ρυθμιστική σταθερότητα που παρέχει – ειδικά για την εκμετάλλευση του τεράστιου δυναμικού της Βόρειας Θάλασσας για ανανεώσιμη, φθηνή και εγχώρια παραγόμενη ενέργεια.»
Η φον ντερ Λάιεν ανέφερε ότι η συμφωνία για τους κανόνες υγειονομικών και φυτοϋγειονομικών ελέγχων (SPS) σημαίνει «περισσότερη βεβαιότητα και σταθερότητα για τους αγρότες και τους παραγωγούς τροφίμων».
Η συμφωνία για την αλιεία προσφέρει «μακροπρόθεσμη σταθερότητα και προβλεψιμότητα» για τον κλάδο, πρόσθεσε.
