Οι σχέσεις Πεκίνου – Μόσχας έχουν διαχρονικά χωριστεί σε περιόδους αντιπαλότητας και συνεργασίας, ξεκινώντας από τον 17ο αιώνα, όταν η ρωσική επέκταση στα ανατολικά προκάλεσε συγκρούσεις με τη δυναστεία Τσινγκ. Σήμερα, ωστόσο, υπάρχει ένας ισχυρός λόγος για να παραμείνει ακλόνητη η «άνευ όρων» φιλία μεταξύ Κίνας και Ρωσίας, όπως αναγγέλθηκε από τις πολιτικές τους ηγεσίες στην Τελετή Έναρξης των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων στις αρχές Φεβρουαρίου του 2022, λίγες εβδομάδες πριν από την εισβολή της Μόσχας στην Ουκρανία. Αυτός ο λόγος είναι η Αρκτική, η οποία, καθώς λιώνουν οι πάγοι λόγω της κλιματικής κρίσης, ανοίγει πολλαπλές ευκαιρίες σε οικονομικό, εμπορικό και γεωπολιτικό επίπεδο.
Γεωπολιτικές Κινήσεις στην Αρκτική
Πέρυσι το καλοκαίρι πολεμικά αεροσκάφη των δύο χωρών πραγματοποίησαν κοινή στρατιωτική άσκηση στον διεθνή εναέριο χώρο κοντά στις ακτές της Αλάσκας, για πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία. Αν και η παρουσία τους δεν εκλήφθηκε ως απειλή, η απογείωσή τους από στρατιωτική βάση στη βόρεια Ρωσία επιβεβαιώνει το ενδιαφέρον των δύο χωρών για την περιοχή, την ώρα που οι ΗΠΑ και η Ευρώπη έχουν επίσης μεγάλα συμφέροντα στην ευρύτερη περιοχή της Αρκτικής. Τον Οκτώβριο του 2024 εντοπίστηκαν, επίσης, δύο σκάφη των λιμενικών αρχών της Κίνας και της Ρωσίας να περνούν από τον Βερίγγειο Πορθμό, ο οποίος συνδέει τη Θάλασσα Τσούκτσι (που ενσωματώνεται στον Αρκτικό Ωκεανό) και τη Βερίγγειο Θάλασσα (που ανήκει στον Ειρηνικό Ωκεανό), αποτελώντας ένα ακόμα σημάδι της βαθύτερης συνεργασίας τους. Παραδόξως, η Κίνα αυτοπροσδιορίζεται ως «κράτος πλησίον της Αρκτικής», αν και το Χαρμπίν, μια πόλη στο βορειότερο σημείο της χώρας, βρίσκεται στο ίδιο γεωγραφικό πλάτος με τη Βενετία της Ιταλίας, όπως επισημαίνουν επιστήμονες στο BBC.
Το παγκόσμιο ενδιαφέρον για την Αρκτική
Δεν είναι μόνον η Ρωσία και η Κίνα που έχουν στρέψει τα βλέμματά τους στην Αρκτική. Οι ΗΠΑ, υπό την προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ, έθεσαν ζήτημα εξαγοράς ή ακόμη και ελέγχου της Γροιλανδίας, του μεγαλύτερου νησιού στον κόσμο. Στο βόρειο τμήμα της βρίσκεται ο Αρκτικός Ωκεανός και ενσωματώνεται στο βασίλειο της Δανίας ως ημιαυτόνομη περιφέρεια. Εκτός της αφθονίας των σπάνιων γαιών στη Γροιλανδία, η ευρύτερη θαλάσσια περιοχή της Αρκτικής είναι τόσο μεγάλη, που εκτιμάται πως καλύπτει το 4% της επιφάνειας της γης και διαθέτει το 30% των ανεκμετάλλευτων πρώτων υλών σε όλον τον κόσμο. Υπολογίζεται ότι οι πάγοι στην Αρκτική λιώνουν τέσσερις φορές ταχύτερα από οποιοδήποτε άλλο μέρος της Γης, γεγονός που είναι λίαν ανησυχητικό για το περιβάλλον και το μέλλον της ανθρωπότητας.
Νέες θαλάσσιες οδοί και οικονομικές προοπτικές
Ωστόσο, οι κυβερνήσεις θεωρούν ότι με την κλιματική κρίση ανοίγονται, επίσης, νέες θαλάσσιες οδοί μεταξύ Ευρώπης και Ασίας, οι οποίες είναι συντομότερες από τα καθιερωμένα δρομολόγια, κυρίως μέσω της Διώρυγας του Σουέζ. Εκτιμάται πως τα εμπορικά πλοία μπορούν να συντομεύσουν το ταξίδι τους από την Αρκτική έως και 10 ημέρες. Μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, τα κίνητρα για την καθιέρωση αυτών των δρομολογίων γίνονται ισχυρότερα για τη Μόσχα, καθώς η Κίνα έχει εξελιχθεί στον σημαντικότερο εμπορικό εταίρο της Ρωσίας, λόγω των δυτικών κυρώσεων. Τον Σεπτέμβριο του 2023 πραγματοποιήθηκε το πρώτο θαλάσσιο ταξίδι με συμβατικό πλοίο, και όχι παγοθραυστικό. Επειδή η Κίνα παραμένει αμετακίνητη από τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό της, θωρακίζοντας με μεθοδικές κινήσεις τα γεωπολιτικά της συμφέροντα, προετοιμάζει το έδαφος για τις κινήσεις των επόμενων ετών. Το Πεκίνο χαράσσει τον «Πολικό Δρόμο του Μεταξιού», ο οποίος θα εφάπτεται με τη Βόρεια Θαλάσσια Διαδρομή, που εκτείνεται σε όλον τον Αρκτικό Ωκεανό. Νέες θαλάσσιες οδοί μπορούν να εξυπηρετήσουν τα σχέδια της Κίνας να κατοχυρώσει τον ρόλο της ως η μεγαλύτερη δύναμη στην παγκόσμια μεταποίηση.
Κινεζικές φιλοδοξίες και η ρωσική συνεργασία
Οι ΗΠΑ κατηγορούν την Κίνα πως έχει ωφεληθεί από το παγκόσμιο εμπόριο εις βάρος της αμερικανικής οικονομίας, με τις δύο πλευρές να γεφυρώνουν προσωρινά το χάσμα με μια συμφωνία για τη μείωση κατά 115% των μεταξύ τους δασμών, που επιβλήθηκαν από τότε που ο Τραμπ έγινε πρόεδρος των ΗΠΑ. Ο ΟΗΕ, ωστόσο, εκτιμά πως η Κίνα προτίθεται να επεκτείνει το μερίδιο στην παγκόσμια μεταποίηση από το ένα τρίτο στο 45% μέσα στα επόμενα χρόνια, με την εύρεση νέων αγορών και την ενίσχυση της εγχώριας ζήτησης. Αποκλειστικές πληροφορίες του πρακτορείου Bloomberg έφεραν, επίσης, στο φως της δημοσιότητας τις προθέσεις του Πεκίνου να εξελιχθεί η Κίνα σε μια χώρα που εξάγει προϊόντα τεχνολογίας αιχμής στο πλαίσιο μιας εκστρατείας «Made in China 2025», στο πλαίσιο του οικονομικού σχεδιασμού για την επόμενη πενταετία. Ως εκ τούτου, οι δυνατότητες της Αρκτικής, από τις πρώτες ύλες μέχρι τις νέες ευκαιρίες στη μεταφορά εμπορευμάτων, εξυπηρετούν αυτά τα σχέδια. Σε αυτό το πλαίσιο, η συνεργασία με τη Ρωσία είναι πιο πολύτιμη από ποτέ.
