Τα όσα εκτυλίχθηκαν σε λιγότερο από 2 ώρες στην Κωνσταντινούπολη, έρχονται να επιβεβαιώσουν αυτό που επανειλημμένα υπογραμμίζουν διεθνείς αναλυτές για τις πραγματικές προθέσεις της Μόσχας. Η Ρωσία αγοράζει χρόνο για να καταλάβει όσο το δυνατόν περισσότερα εδάφη στην Ουκρανία έτσι ώστε όταν καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με πραγματική πρόθεση για μια «ρεαλιστική ειρήνη» η γραμμή του μετώπου να βρίσκεται όσο πιο κοντά γίνεται σε Κίεβο, Χάρκοβο και Οδησσό. Στον δεύτερο γύρο απευθείας διαπραγματεύσεων μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας στην Κωνσταντινούπολη, το καλάθι ήταν ούτως ή άλλως μικρό, με τις προσδοκίες να μην ξεπερνούν μια συμφωνία στο τραπέζι για μία ακόμη ανταλλαγή αιχμαλώτων.
Τα περί… τριήμερης εκεχειρίας σε ορισμένες μόνο περιοχές, που πρότεινε η Ρωσία, ήταν βέβαιο ότι θα απορριφθεί άμεσα από το Κίεβο, το οποίο επιμένει ότι δεν πρόκειται να υπάρξει οποιαδήποτε συμφωνία αν πρώτα δεν ξεκινήσει εκεχειρία 30 ημερών. Σε κάθε περίπτωση είναι ξεκάθαρο ότι η Μόσχα δεν είναι διατεθειμένοι να κάνει βήμα πίσω στο νέο status quo που θέλει να εγκαθιδρύσει στο άλλοτε «μαλακό υπογάστριο» της Σοβιετικής Ένωσης.
Ο δεύτερος γύρος συνομιλιών μεταξύ των αντιπροσωπειών της Ουκρανίας και της Ρωσίας πραγματοποιήθηκε στην Κωνσταντινούπολη τη Δευτέρα, με τις διαπραγματεύσεις να ολοκληρώνονται λίγο πριν από τις 4 το απόγευμα. Η συνάντηση έγινε σε τεταμένο κλίμα, καθώς είχε προηγηθεί ουκρανική επίθεση σε ρωσικές αεροπορικές βάσεις την προηγούμενη ημέρα. Η διάρκεια των συνομιλιών ήταν μικρότερη των δύο ωρών, χωρίς όμως να καταγραφούν αρνητικές εξελίξεις, όπως σημείωσε ο εκπρόσωπος του τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών, Οντζού Κετσελί. Παρά το σύντομο χρονικό πλαίσιο, οι δύο πλευρές κατάφεραν να καταλήξουν σε συμφωνία για την ανταλλαγή αιχμαλώτων πολέμου και τη μεταφορά λειψάνων πεσόντων στρατιωτών. Ωστόσο, οι ουσιαστικές διαφωνίες παραμένουν (σ.σ. εκεχειρία, εδαφικό καθεστώς, Κριμαία), ειδικά όσον αφορά τους όρους μιας πιθανής κατάπαυσης του πυρός.
Οι σκληροί όροι της Ρωσίας στην Ουκρανία
Ο επικεφαλής της ρωσικής διαπραγματευτικής ομάδας, Βλαντίμιρ Μεντίνσκι, παρουσίασε πρόταση για μερική εκεχειρία δύο έως τριών ημερών, περιορισμένη σε συγκεκριμένες περιοχές της πρώτης γραμμής. Όπως τόνισε, η πρόταση αποσκοπούσε στη διευκόλυνση της περισυλλογής των σορών στρατιωτών. Παράλληλα, σύμφωνα με το πρακτορείο RIA, η ρωσική πλευρά υπέβαλε δύο εναλλακτικά σενάρια για γενικότερη κατάπαυση πυρός στην Ουκρανία. Συγκεκριμένα:
- Το πρώτο σενάριο απαιτεί την πλήρη αποχώρηση των ουκρανικών στρατευμάτων από τις περιοχές Λουχάνσκ, Ντονέτσκ, Χερσώνα και Ζαπορίζια -περιοχές που η Ρωσία θεωρεί πλέον ρωσικό έδαφος.
- Το δεύτερο σενάριο περιλαμβάνει τη διεξαγωγή τοπικών εκλογών σε αυτές τις περιοχές και αποχώρηση των ουκρανικών δυνάμεων εντός 30 ημερών.
Η Ρωσία ζητά, επιπλέον, την επίσημη αναγνώριση της προσάρτησης των παραπάνω περιοχών στη Ρωσική Ομοσπονδία, καθώς και την αναγνώριση της Κριμαίας ως ρωσικού εδάφους. Το σχετικό μνημόνιο που παραδόθηκε στην ουκρανική πλευρά, αναφέρει ακόμα ότι η Ουκρανία θα πρέπει να εγκαταλείψει οριστικά κάθε φιλοδοξία ένταξης σε στρατιωτικές συμμαχίες, όπως το ΝΑΤΟ, και να υιοθετήσει καθεστώς στρατιωτικής ουδετερότητας. Επίσης, προβλέπεται πλήρης απαγόρευση ξένων στρατευμάτων και βάσεων στο έδαφός της.
Ανάμεσα στους ρωσικούς όρους περιλαμβάνονται η δέσμευση της Ουκρανίας να παραμείνει αποπυρηνικοποιημένο κράτος, περιορισμοί στον αριθμό των ενόπλων δυνάμεών της, καθώς και η διάλυση εθνικιστικών και παραστρατιωτικών οργανώσεων που δραστηριοποιούνται εντός του στρατού και της Εθνοφρουράς. Ζητείται, επίσης, επίσημο καθεστώς για τη ρωσική γλώσσα και εγγυήσεις για τα δικαιώματα των ρωσόφωνων πληθυσμών, καθώς και νομοθετική απαγόρευση «ναζιστικής προπαγάνδας».
Οι «κόκκινες γραμμές» της Ουκρανίας και η νέα ανταλλαγή αιχμαλώτων
Από την πλευρά του, το Κίεβο εμφανίζεται ανένδοτο στο ζήτημα της κατάπαυσης του πυρός. Ο Ουκρανός υφυπουργός Εξωτερικών, Σέρχι Κισλίτσια, τόνισε ότι η ρωσική πλευρά απέρριψε την πρόταση του Κιέβου για πλήρη και άνευ όρων εκεχειρία, υπονοώντας ότι οι προτάσεις της Μόσχας εξυπηρετούν περισσότερο στρατηγικά συμφέροντα και όχι την ειρήνη. Παρ’ όλα αυτά, οι δύο πλευρές κατέληξαν σε συμφωνία για την ανταλλαγή αιχμαλώτων. Ο Ουκρανός υπουργός Άμυνας και επικεφαλής της διαπραγματευτικής ομάδας, Ρουστέμ Ουμέροφ, δήλωσε πως θα γίνει ανταλλαγή όλων των βαριά τραυματισμένων και σοβαρά ασθενών αιχμαλώτων, καθώς και όσων είναι ηλικίας κάτω των 25 ετών. Στο πλαίσιο αυτό, συμφωνήθηκε και η ανταλλαγή περίπου 6.000 σορών στρατιωτών, που προέρχονται και από τις δύο πλευρές της σύγκρουσης.
Ο Μεντίνσκι επιβεβαίωσε τη συμφωνία και σημείωσε πως τέτοιες ανταλλαγές θα γίνονται σε τακτική βάση. Αν και δεν έδωσε συγκεκριμένα νούμερα για τις σορούς που θα επιστραφούν, η πρόθεση διατήρησης ανοιχτών διαύλων επικοινωνίας φάνηκε να υπάρχει και από τις δύο πλευρές. Ο Ουμέροφ υπογράμμισε στη συνέχεια ότι τα σημαντικότερα ζητήματα της σύγκρουσης μπορούν να λυθούν μόνο μέσα από συνάντηση σε υψηλό πολιτικό επίπεδο (σ.σ. τετ α τετ Ζελένσκι με Πούτιν). Προς αυτήν την κατεύθυνση πρότεινε τη διεξαγωγή συνάντησης κορυφής μεταξύ 20 και 30 Ιουνίου, εκφράζοντας την ελπίδα ότι αυτή η πρωτοβουλία θα οδηγήσει σε ουσιαστική πρόοδο.
Παράλληλα, ο Αντρίι Γερμάκ, διευθυντής του γραφείου του Ουκρανού προέδρου Ζελένσκι, αποκάλυψε ότι η ουκρανική αντιπροσωπεία παρέδωσε στους Ρώσους έναν κατάλογο με τα ονόματα εκατοντάδων παιδιών τα οποία, σύμφωνα με το Κίεβο, έχουν απαχθεί ή μετακινηθεί βίαια από τις ρωσικές δυνάμεις. Τα παιδιά αυτά φέρονται να κρατούνται σε ρωσικό έδαφος ή σε κατεχόμενες περιοχές, και η Ουκρανία ζητά την επιστροφή τους στο πλαίσιο μιας ειρηνευτικής διευθέτησης. Η ρωσική πλευρά υποστηρίζει από την άλλη ότι τα παιδιά μετακινήθηκαν για την προστασία τους από τις εχθροπραξίες.
Νέα έκκληση Ζελένσκι στη Δύση
Εν τω μεταξύ, από το Βίλνιους, όπου βρέθηκε για τη σύνοδο της Ανατολικής Πτέρυγας του ΝΑΤΟ, ο Ουκρανός πρόεδρος Ζελένσκι δήλωσε ότι ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν δεν πρέπει να αποκομίσει κανένα όφελος από την εισβολή. Όπως υπογράμμισε, «οποιοδήποτε αντάλλαγμα προς τη Ρωσία θα σήμαινε πως η βία και η επιθετικότητα επιβραβεύονται». Ο Ζελένσκι αποκάλυψε επίσης ότι είναι σε εξέλιξη προετοιμασίες για νέα ανταλλαγή αιχμαλώτων με τη ρωσική πλευρά, με τη διαμεσολάβηση της Τουρκίας, η οποία εξακολουθεί να διαδραματίζει ρόλο – κλειδί στη διπλωματική διαδικασία.
Υπενθυμίζεται ότι στις 16 Μαΐου η πρώτη άμεση συνάντηση μεταξύ Ρώσων και Ουκρανών ύστερα από τρία χρόνια οδήγησε σε συμφωνία για ανταλλαγή 1.000 αιχμαλώτων από κάθε πλευρά.
