Μετά την ανακοίνωση περί ελέγχου του εναέριου χώρου της Τεχεράνης από την ισραηλινή Πολεμική Αεροπορία, ο Μπενιαμίν Νετανιάχου, υποστήριξε ότι το Ισραήλ είναι «στον δρόμο» προς τη νίκη και την επίτευξη των στόχων του να καταστρέψει τις ιρανικές πυρηνικές απειλές και τις απειλές βαλλιστικών πυραύλων. Παράλληλα, ο πρωθυπουργός του Ισραήλ κάλεσε τους Ιρανούς να εγκαταλείψουν την Τεχεράνη. Παρά τα μεγάλα λόγια βέβαια και από τις δύο πλευρές, οι New York Times εκτιμούν ότι χωρίς σαφή διέξοδο, ο πόλεμος του Ισραήλ με το Ιράν ενδέχεται να διαρκέσει εβδομάδες και όχι ημέρες.
«Ελέγχοντας τον εναέριο χώρο της Τεχεράνης, χτυπάμε αυτούς τους στόχους, τους στόχους του καθεστώτος, σε αντίθεση με το εγκληματικό καθεστώς του Ιράν που στοχεύει πολίτες μας και έρχεται να σκοτώσει παιδιά και γυναίκες», είπε ο Νετανιάχου. Το Ισραήλ, αντίθετα, λέει στους κατοίκους της Τεχεράνης να «φύγουν» ενώ η ισραηλινή Πολεμική Αεροπορία πλήττει στόχους στην ιρανική πρωτεύουσα των πάνω 15 εκατομμυρίων κατοίκων πρόσθεσε.
Τα «μαύρα» σενάρια για απρόβλεπτη σύγκρουση πολλών εβδομάδων
Όπως υπενθυμίζουν οι NYT, όταν το Ισραήλ και το Ιράν συγκρούστηκαν πέρυσι, οι μάχες ήταν σύντομες και περιορισμένες, συνήθως έληγαν μέσα σε λίγες ώρες, και οι δύο πλευρές αναζητούσαν διέξοδο ώστε να αποκλιμακωθεί η ένταση.
Από τότε που το Ισραήλ ξεκίνησε νέο γύρο συγκρούσεων την Παρασκευή, και οι δύο χώρες έχουν δηλώσει ότι θα συνεχίσουν όσο χρειαστεί, διευρύνοντας την έκταση των επιθέσεών, με τον αριθμό των θυμάτων και από τις δύο πλευρές να είναι πολύ μεγαλύτερος. Αυτή τη φορά, η σύγκρουση φαίνεται να διαρκέσει τουλάχιστον μία εβδομάδα, με το Ισραήλ και το Ιράν να αγνοούν τις οδούς αποκλιμάκωσης.
Το Ισραήλ φαίνεται αποφασισμένο να συνεχίσει μέχρι να καταστραφεί το ιρανικό πρόγραμμα εμπλουτισμού πυρηνικών, είτε με τη χρήση βίας είτε μέσω νέων διαπραγματεύσεων. Ωστόσο, το Ιράν δεν έχει δείξει καμία πρόθεση να σταματήσει οικειοθελώς τον εμπλουτισμό, μια διαδικασία κρίσιμη για την κατασκευή πυρηνικής βόμβας, ενώ το Ισραήλ δεν φαίνεται να διαθέτει τη δυνατότητα να καταστρέψει έναν καθοριστικό χώρο εμπλουτισμού που βρίσκεται βαθιά υπόγεια.
«Μιλάμε για εβδομάδες και όχι για ημέρες μέχρι να τελειώσει αυτό», δήλωσε ο Ντάνιελ Μπ. Σαπίρο, ο οποίος είχε την εποπτεία των υποθέσεων της Μέσης Ανατολής στο Πεντάγωνο μέχρι τον Ιανουάριο. «Το Ισραήλ θα συνεχίσει μέχρι, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, το Ιράν να μην διαθέτει πλέον δυνατότητα εμπλουτισμού», πρόσθεσε ο κ. Σαπίρο, ο οποίος είναι πλέον συνεργάτης στο Atlantic Council, μια ερευνητική ομάδα με έδρα την Ουάσιγκτον. «Είναι πλέον σαφές ότι αν το Ισραήλ αφήσει αυτό το ζήτημα άλυτο, η εκστρατεία του θα έχει αποτύχει».
Παρόλο που το Ισραήλ έχει πλήξει με ευκολία την κύρια εγκατάσταση εμπλουτισμού του Ιράν στη Νατάνζ, του λείπουν οι αμερικανικές «βόμβες διάτρησης καταφυγίων» (bunker-buster) που είναι απαραίτητες για την καταστροφή μιας μικρότερης υπόγειας εγκατάστασης, βαθιά θαμμένης μέσα σε βουνό κοντά στο Φορντό, στο βόρειο Ιράν. Ισραηλινοί αξιωματούχοι ελπίζουν ότι οι επιθέσεις τους σε άλλους στόχους — μεταξύ αυτών ανώτατοι στρατιωτικοί διοικητές του Ιράν, πυρηνικοί επιστήμονες και η ενεργειακή του βιομηχανία — θα προκαλέσουν αρκετό πόνο ώστε να ωθήσουν το Ιράν να διακόψει οικειοθελώς τις δραστηριότητες στο Φορντό.
Προς το παρόν, το Ιράν δείχνει μακριά από μια τέτοια υποχώρηση, ακόμη κι αν το Ισραήλ έχει επιδείξει αυξανόμενη κυριαρχία στον ιρανικό εναέριο χώρο, σύμφωνα με τη Σανάμ Βακίλ, επικεφαλής αναλύσεων για τη Μέση Ανατολή στο Chatham House, μια ερευνητική ομάδα με έδρα το Λονδίνο. Παρότι το Ισραήλ ελπίζει να προκαλέσει κατάρρευση, η ιρανική κυβέρνηση εξακολουθεί να διατηρεί τον πλήρη έλεγχο της χώρας και διαθέτει ακόμη σημαντικά αποθέματα βαλλιστικών πυραύλων, έστω κι αν το Ισραήλ έχει περιορίσει την ικανότητά της να εκτοξεύει ορισμένους από αυτούς.
«Δεν βλέπω καμία πρόθεση παράδοσης από την Τεχεράνη αυτή τη στιγμή — δεν κυματίζουν λευκές σημαίες», δήλωσε η δρ. Βακίλ στους New York Times. «Είναι πολύ δύσκολο να φανταστούμε ότι το Ιράν θα υποχωρήσει ως προς το δικαίωμα στον εμπλουτισμό, τη στιγμή που το πυρηνικό του πρόγραμμα φαίνεται ακόμη λειτουργικό και το ίδιο το Ιράν παραμένει ακέραιο ως κράτος», πρόσθεσε. «Ο στόχος τους είναι να επιβιώσουν, να προκαλέσουν ζημιές και να επιδείξουν ανθεκτικότητα».
O παράγοντας Τραμπ
Πολλά εξαρτώνται από το πώς θα αντιδράσει ο Ντόναλντ Τραμπ. Σε αντίθεση με το Ισραήλ, οι Ηνωμένες Πολιτείες διαθέτουν τα κατάλληλα πυρομαχικά και τα αεροσκάφη για να καταστρέψουν την εγκατάσταση στο Φορντό. Αναλυτές όπως ο κ. Σαπίρο εκτιμούν ότι ο Τραμπ θα μπορούσε να εξετάσει ένα τέτοιο ενδεχόμενο, αν το Ιράν επιλέξει να επιταχύνει τις προσπάθειές του για την κατασκευή πυρηνικής βόμβας, αντί να επιδιώξει έναν συμβιβασμό. «Αυτό θα δημιουργήσει ένα κρίσιμο σημείο απόφασης για τον Τραμπ, σχετικά με το αν οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να παρέμβουν», δήλωσε ο Σαπίρο.
Ίσως, μάλιστα, να είναι πλέον ευκολότερο για τον Τραμπ να παρέμβει χωρίς σοβαρές συνέπειες για την ασφάλεια, δεδομένου ότι οι επιθέσεις του Ισραήλ έχουν ήδη αποδυναμώσει τις αμυντικές δυνατότητες του Ιράν. Άλλοι εκτιμούν ότι ο Τραμπ είναι πιθανότερο να αποφύγει μια άμεση αντιπαράθεση με το Ιράν, εκτός αν οι ιρανικές ένοπλες δυνάμεις μετατοπίσουν τις επιθέσεις τους από το Ισραήλ σε αμερικανικά συμφέροντα και προσωπικό στη Μέση Ανατολή, περιορίζοντας έτσι τα περιθώρια ελιγμών του Τραμπ. Από την Παρασκευή, το Ιράν έχει αποφύγει να δώσει τέτοιο πρόσχημα για αμερικανική εμπλοκή και επίσης έχει αποφύγει επιθέσεις σε άλλους συμμάχους των ΗΠΑ στην περιοχή, όπως η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Οι δηλώσεις του προέδρου από την Παρασκευή και έπειτα δείχνουν ότι η προτίμησή του επί του παρόντος είναι να χρησιμοποιήσει τα στρατιωτικά κέρδη του Ισραήλ ως μοχλό πίεσης για την επανέναρξη συνομιλιών με την Τεχεράνη. Για μήνες, ο Τραμπ επέβλεπε διαπραγματεύσεις με το Ιράν, ελπίζοντας ότι η Τεχεράνη θα συμφωνούσε να τερματίσει το πρόγραμμα εμπλουτισμού ουρανίου, χωρίς να χρειαστεί στρατιωτική επέμβαση του Ισραήλ.
Ντόναλντ Τραμπ © EPA/JIM LO SCALZO
Οι συνομιλίες αυτές κατέρρευσαν όταν το Ιράν αρνήθηκε να κάνει πίσω. Σε δηλώσεις του το Σαββατοκύριακο, ο Τραμπ υπαινίχθηκε ότι το Ιράν, μετά τις επιθέσεις του Ισραήλ, ίσως τελικά προχωρήσει σε υποχωρήσεις που προηγουμένως θεωρούσε αδιανόητες. Ως εκ τούτου, ορισμένοι αναλυτές εκτιμούν ότι ο Τραμπ θα μπορούσε να πιέσει το Ισραήλ να σταματήσει τις επιθέσεις — όταν και εφόσον κρίνει ότι το Ιράν έχει γίνει πιο διαλλακτικό. «Αυτό θα τελειώσει όταν ο Τραμπ αποφασίσει να το τελειώσει, κάτι που πιθανότατα θα συμβεί όταν πιστέψει ότι το Ιράν είναι έτοιμο για συμβιβασμό», δήλωσε ο Γιοέλ Γκουζάνσκι, ειδικός για το Ιράν στο Ινστιτούτο Μελετών Εθνικής Ασφάλειας στο Τελ Αβίβ.
Μια τέτοια στροφή έχει ιστορικό προηγούμενο, ακόμη κι αν προς το παρόν φαίνεται απίθανη, σημειώνουν οι ειδικοί. Η ιρανική ηγεσία είχε κάνει έναν εξίσου απρόσμενο συμβιβασμό στο τέλος του πολέμου Ιράν–Ιράκ τη δεκαετία του 1980, σύμφωνα με τον Μεΐρ Τζαβεντανφάρ, καθηγητή ιρανικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο Ράιχμαν στο Ισραήλ. Αφού απέρριψε πολλές προτάσεις για λήξη του πολέμου, ο Αγιατολάχ Χομεϊνί τελικά συμφώνησε σε μια συμφωνία, όταν το κόστος του πολέμου έγινε δυσβάσταχτο, ανέφερε ο δρ. Τζαβεντανφάρ. «Ο Χομεϊνί έκανε στροφή 180 μοιρών», είπε. «Αυτό είναι ξανά που ελπίζει το Ισραήλ». Ωστόσο, η ιστορία δείχνει επίσης ότι αυτό μπορεί να πάρει χρόνο. Η συμφωνία που έβαλε τέλος στον πόλεμο Ιράν–Ιράκ χρειάστηκε οκτώ χρόνια για να επιτευχθεί.
