Καθώς ο κόσμος αναμένει να δει αν οι Ηνωμένες Πολιτείες θα συμμετάσχουν στο πλευρό του Ισραήλ στον πόλεμο με το Ιράν, τα τελευταία στοιχεία από το πεδίο δείχνουν ότι θα απαιτηθεί σημαντική κλιμάκωση των επιθέσεων αν στόχος είναι η εξάλειψη των πυρηνικών δυνατοτήτων της Ισλαμικής Δημοκρατίας. Δορυφορικές εικόνες που αποκαλύπτει το Bloomberg, δείχνουν ότι οι πυρηνικές εγκαταστάσεις υπέστησαν μόνο επιφανειακές ζημιές έπειτα από τέσσερις ημέρες βομβαρδισμών.
Η ζημιά στο βασικό κέντρο εμπλουτισμού ουρανίου στο Νατάνζ, περίπου 300 χιλιόμετρα νότια της Τεχεράνης, περιορίζεται κυρίως σε υποσταθμούς ηλεκτρικής ενέργειας και μετασχηματιστές, σύμφωνα με φωτογραφίες της 17ης Ιουνίου. Παρότι οι εγκαταστάσεις αυτές είναι κρίσιμες, ειδικοί αναφέρουν ότι μπορούν να επισκευαστούν μέσα σε λίγους μήνες. «Προκάλεσαν ζημιές, αλλά άφησαν πολλά ανέπαφα», δήλωσε ο Ρόμπερτ Κέλι, πρώην επιθεωρητής του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (IAEA), ο οποίος στο παρελθόν είχε διευθύνει ένα από τα κορυφαία εργαστήρια δορυφορικής απεικόνισης της κυβέρνησης των ΗΠΑ.
Οι εικόνες που παρείχε η αμερικανική εταιρεία Planet Labs PBC και αναλύθηκαν από τον Κέλι, αναδεικνύουν το μεγάλο περιθώριο σφάλματος που αντιμετωπίζουν οι στρατιωτικοί σχεδιαστές των ΗΠΑ, καθώς εξετάζουν το ενδεχόμενο εμπλοκής στη σύγκρουση. Η εκπρόσωπος του Ντόναλντ Τραμπ δήλωσε ότι ο πρόεδρος θα αποφασίσει εντός δύο εβδομάδων αν θα εξαπολύσει επίθεση στο Ιράν, την ώρα που το Ισραήλ συνεχίζει να πλήττει περισσότερες ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις.
Μακριά από το να είναι απλώς στατικά σημεία σε έναν χάρτη, οι φιλοδοξίες του Ιράν να παράγει καύσιμο για πυρηνικά εργοστάσια και όπλα είναι ενσωματωμένες σε ένα ισχυρά οχυρωμένο δίκτυο υποδομών σε όλη τη χώρα. Χιλιάδες επιστήμονες και μηχανικοί εργάζονται σε δεκάδες εγκαταστάσεις.
Επιπλέον, τα σχεδόν σε επίπεδο πυρηνικής βόμβας αποθέματα ουρανίου της χώρας — τα οποία μπορούν να αποθηκευτούν τακτοποιημένα σε μόλις 16 μικρούς κυλίνδρους — αποτελούν έναν κινούμενο στόχο. Το ουράνιο μετακινείται συνεχώς μέσα στο πυρηνικό σύμπλεγμα καυσίμων του Ιράν, κάτι που δυσκολεύει ιδιαίτερα τη δυνατότητα του IAEA να παρακολουθεί με ακρίβεια υλικό που θα μπορούσε να εκτραπεί για στρατιωτική χρήση.
Ο πυρηνικός επόπτης του ΟΗΕ δήλωσε ότι αυτή την εβδομάδα έχασε τα ίχνη των αποθεμάτων υψηλού εμπλουτισμού ουρανίου του Ιράν, καθώς οι συνεχιζόμενες στρατιωτικές επιθέσεις του Ισραήλ εμποδίζουν τους επιθεωρητές του να εκτελέσουν το έργο τους. Οι επιθεωρητές του IAEA παραμένουν στην Τεχεράνη και πραγματοποίησαν σχεδόν 500 επιθεωρήσεις πυρηνικών εγκαταστάσεων τον περασμένο χρόνο. Ωστόσο, έχουν τεθεί στο περιθώριο από τότε που ο Ισραηλινός Πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου ξεκίνησε την εκστρατεία βομβαρδισμών στις 13 Ιουνίου.
«Δεν είμαι και τόσο βέβαιος», δήλωσε ο Γενικός Διευθυντής του IAEA Ραφαέλ Μαριάνο Γκρόσι στο Bloomberg αυτή την εβδομάδα, όταν ρωτήθηκε για το ουράνιο. «Σε περίοδο πολέμου, όλες οι πυρηνικές εγκαταστάσεις είναι κλειστές. Δεν γίνονται επιθεωρήσεις, δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί καμία κανονική δραστηριότητα.» Η κεντρική αποστολή του IAEA είναι να παρακολουθεί ποσότητες ουρανίου σε επίπεδο γραμμαρίων παγκοσμίως και να διασφαλίζει ότι δεν χρησιμοποιούνται για πυρηνικά όπλα. Ο οργανισμός, με έδρα τη Βιέννη, έχει ήδη αναγκαστεί να επανεκτιμήσει βασικά πορίσματα βάσει δορυφορικών εικόνων.
To Νατάνζ
Το Νατάνζ αποτελεί την κύρια εγκατάσταση εμπλουτισμού ουρανίου του Ιράν. Οι υπόγειες αίθουσες εμπλουτισμού στο Νατάνζ προστατεύονται από 40 μέτρα (131 πόδια) γης, οπλισμένου χάλυβα και σκυροδέματος. Αρχικά, ο IAEA ανέφερε ότι το Ισραήλ δεν προκάλεσε ζημιές σε αυτές, αλλά τρεις ημέρες αργότερα άλλαξε γνώμη, λέγοντας ότι νέες δορυφορικές εικόνες υποδεικνύουν «άμεσα πλήγματα».
Οι φυγοκεντρητές — μηχανές που περιστρέφονται με υπερηχητικές ταχύτητες για να διαχωρίζουν τα ισότοπα που απαιτούνται για το πυρηνικό καύσιμο — χρειάζονται συνεχή παροχή ηλεκτρικής ενέργειας για να αποφευχθεί η απώλεια ελέγχου της περιστροφής τους. Μια φερόμενη πράξη δολιοφθοράς του Ισραήλ το 2021 στην εγκατάσταση προκάλεσε ζημιές σε ορισμένους φυγοκεντρητές, τις οποίες οι Ιρανοί κατάφεραν να επισκευάσουν μέσα σε λίγους μήνες.
«Κάθε ικανός σχεδιαστής έχει εφεδρική παροχή ρεύματος, είτε μέσω μπαταριών είτε μέσω γεννητριών», είπε ο Κέλι, βετεράνος του πυρηνικού τομέα όπλων του Υπουργείου Ενέργειας των ΗΠΑ. Υπάρχουν λίγα στοιχεία που να αμφισβητούν την ικανότητα των Ιρανών μηχανικών, και η κύρια ηλεκτρική ζημιά στο Νατάνζ μπορεί να επισκευαστεί μέσα σε λίγους μήνες, σύμφωνα με τον Κέλι.
Η Ισφαχάν
Στο επίκεντρο του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν βρίσκεται το Κέντρο Πυρηνικής Τεχνολογίας και Έρευνας στην Ισφαχάν. Βρίσκεται 450 χιλιόμετρα νότια της Τεχεράνης και περιλαμβάνει επτά εγκαταστάσεις που επισκέπτονται συχνά οι επιθεωρητές του IAEA. Αποτελεί τον κύριο κόμβο για τις κρίσιμες χημικές διαδικασίες που μετατρέπουν το ουράνιο σε πρώτη ύλη, η οποία μπορεί να εμπλουτιστεί και στη συνέχεια να μετατραπεί σε μεταλλικό καύσιμο.
Ο IAEA ανέφερε αργά την Πέμπτη ότι υπήρξαν ζημιές στο κεντρικό χημικό εργαστήριο της Ισφαχάν, σε μια εγκατάσταση μετατροπής ουρανίου, σε ένα εργοστάσιο παραγωγής καυσίμου για αντιδραστήρες και στην εγκατάσταση επεξεργασίας εμπλουτισμένου μεταλλικού ουρανίου. Η Ισφαχάν ήταν επίσης το τελευταίο μέρος όπου οι επιθεωρητές του IAEA είδαν το απόθεμα 409 κιλών υψηλού εμπλουτισμού ουρανίου του Ιράν — ισοδύναμο με υλικό για 10 βόμβες, το οποίο θα μπορούσε να εμπλουτιστεί γρήγορα σε βαθμό όπλων — πριν σταματήσουν οι επισκέψεις την περασμένη εβδομάδα.
Το Ιράν ενημέρωσε τους διπλωμάτες στις 22 Μαΐου ότι σχεδιάζει «ειδικά μέτρα» για την προστασία του αποθέματος ουρανίου σε περίπτωση ισραηλινής επίθεσης, αλλά ο IAEA εξακολουθεί να μην γνωρίζει ποια είναι αυτά τα μέτρα ή αν το υλικό βρίσκεται ακόμη εκεί. «Δεν έχουμε ενημερωθεί για κανένα λεπτομερές στοιχείο», δήλωσε ο Γκρόσι στις 18 Ιουνίου. «Το Ιράν γνωρίζει ότι αυτό το απόθεμα πρέπει να βρίσκεται υπό συνεχή εποπτεία του IAEA.»
Παρότι ο IAEA ανέφερε στις 15 Ιουνίου ότι το Ισραήλ προκάλεσε σοβαρές ζημιές στις εγκαταστάσεις της Ισφαχάν, ο Κέλι ανέφερε ότι οι δορυφορικές εικόνες που τραβήχτηκαν την επόμενη μέρα έδειξαν μόνο «πολύ μικρή» επίπτωση από τις επιθέσεις του Ισραήλ.
Τα σημάδια από βόμβες στο κέντρο της εγκατάστασης, δίπλα σε μια πλακόστρωτη πλατεία με δέντρα, υποδηλώνουν ότι οι αεροπορικές επιδρομές στόχευσαν σημεία όπου πιθανώς συγκεντρώνονταν βασικά στελέχη, σύμφωνα με τον Κέλι. Απέφυγε να κάνει εικασίες σχετικά με την ακριβή τοποθεσία του αποθέματος ουρανίου του Ιράν.
Η πυρηνική εγκατάσταση του Φορντό
Η πυρηνική εγκατάσταση που έχει προσελκύσει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον των στρατιωτικών σχεδιαστών βρίσκεται στο Φορντό, χτισμένη στην πλαγιά ενός βουνού σε βάθος που φτάνει τουλάχιστον τα 100 μέτρα.
Η καταστροφή της προηγμένης εγκατάστασης εμπλουτισμού θα απαιτούσε αεροπορικούς βομβαρδισμούς με χρήση των ισχυρότερων συμβατικών εκρηκτικών. Το Ισραήλ δεν διαθέτει τις βαριές βόμβες και τα αεροσκάφη stealth B-2 για να διαπεράσει την εγκατάσταση, η οποία βρίσκεται κοντά στην ιερή πόλη Κομ.
Μικρότερες βόμβες μπορεί να καταφέρουν να διακόψουν την παροχή ρεύματος στο Φορντό και να καταρρεύσουν τους διαδρόμους πρόσβασης, αλλά οι ειδικοί εκτιμούν ότι η μόνιμη καταστροφή θα απαιτούσε τη χρήση των Massive Ordnance Penetrators, γνωστών και ως βόμβες GBU-57. Αυτό θα σήμαινε άμεση εμπλοκή των αμερικανικών δυνάμεων στη σύγκρουση.
Το πρόβλημα για τις ΗΠΑ και το Ισραήλ είναι ότι το Φορντό κατασκευάστηκε σκόπιμα για να αντέξει επιθέσεις, σύμφωνα με τον Κέλι.
«Το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν είναι προϊόν του πολέμου του με το Ιράκ τη δεκαετία του 1980», είπε. «Ακόμα κι αν το πυρηνικό πρόγραμμα όπλων του Ιράν τερματίστηκε το 2003», επανέλαβε τις εκτιμήσεις του IAEA και της αμερικανικής υπηρεσίας πληροφοριών, «οι χώρες συνέχισαν να πιέζουν το Ιράν και εκείνο συνέχισε να αντιδρά».
