«Οι ΗΠΑ δεν αναζητούν τον πόλεμο. Ωστόσο δρουν άμεσα όταν βάλλονται τα συμφέροντα των συμμάχων τους» δήλωσε ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ σε ανακοινώσεις για τις εξελίξεις στο Ιράν που εξέδωσε από τον Λευκό Οίκο
«Οι αμερικανικές δυνάμεις πραγματοποίησαν χτύπημα ακριβείας την νύχτα σε τρεις πυρηνικές εγκαστάσεις στο Ιράν», διευκρίνισε ο υπουργός Άμυνας. Ο στόχος ήταν «να καταστραφεί ή να υποβαθμιστεί σοβαρά το πυρηνικό πρόγραμμα» της Τεχεράνης, πρόσθεσε.
«Ήταν μια απίστευτη και συντριπτική επιτυχία», σχολίασε ο ίδιος, λέγοντας ότι οι πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν υπέστησαν «σοβαρές ζημιές» μετά τα αμερικανικά πλήγματα.
Αναφερόμενος στον Ντόναλντ Τραμπ, ο Χέγκσεθ δήλωσε πως «όταν μιλάει αυτός ο πρόεδρος, ο κόσμος πρέπει να ακούει. Και μόνο ο στρατός των ΗΠΑ, ο πιο ισχυρός στρατός που έχει δει ποτέ ο κόσμος, θα μπορούσε να πραγματοποιήσει αυτή την επιχείρηση». Ωστόσο, ο Τραμπ «επιδιώκει την ειρήνη», είπε από την άλλη, και πρόσθεσε ότι το Ιράν «θα πρέπει να επιλέξει αυτόν τον δρόμο».
Την ίδια ώρα επανέλαβε ότι το Ιράν δεν πρέπει να προχωρήσει σε αντίποινα.
Πότε αποφάσισε ο Τραμπ να επιτεθεί στο Ιράν;
Ερωτηθείς από τους δημοσιογράφους για το πότε ο Ντόναλντ Τραμπ αποφάσισε να προχωρήσει σε στρατιωτικές επιθέσεις στο Ιράν, ο Χεγκσεθ υποστήριξε ότι ο Αμερικανός πρόεδρος ήταν «πλήρως αφοσιωμένος στην ειρηνευτική διαδικασία» και ήθελε αποτελεσματικές διαπραγματεύσεις.
Ο Τραμπ «έδωσε στο Ιράν κάθε ευκαιρία και συνάντησε κωλυσιεργία» υποστήριξε ο υπουργός Άμυνας.
Ιράν: Μεταφέραμε το εμπλουτισμένο ουράνιο σε μυστική τοποθεσία
Στο μεταξύ νωρίτερα την Κυριακή, ανώτατη ιρανική πηγή δήλωσε στο Reuters ότι το μεγαλύτερο μέρος του υψηλά εμπλουτισμένου ουρανίου που φυλασσόταν στις εγκαταστάσεις του Φορντό μετακινήθηκε σε μυστική τοποθεσία πριν την αεροπορική επίθεση των ΗΠΑ.
Σύμφωνα με το πρακτορείο, η πηγή αυτή ανέφερε ότι το υλικό μεταφέρθηκε σε άγνωστο μέρος χωρίς να προσφέρει λεπτομέρειες και πρόσθεσε ότι έχει περιοριστεί πολύ και το προσωπικό του εργοστασίου, κίνηση που επίσης πραγματοποιήθηκε λίγο πριν την αμερικανική επιδρομή.
Δορυφορικές εικόνες από το Φορντό, που τραβήχτηκαν την Παρασκευή και το Σάββατο, δείχνουν ουρές φορτηγών να παρατάσσονται έξω από τις εγκαταστάσεις, πράγμα που ίσως επιβεβαιώνει την πιθανότητα η Τεχεράνη να έλαβε προληπτικά μέτρα για τη μεταφορά του πυρηνικού υλικού.
Η κίνηση αυτή ενδέχεται να εξηγεί το γιατί η ζημιά που προκλήθηκε από τα αμερικανικά πλήγματα δεν συνοδεύτηκε από διαρροές υλικών ή άλλες επικίνδυνες συνέπειες, παρότι η πλήρης εικόνα των καταστροφών παραμένει άγνωστη.
Αγωνία για την απάντηση του Ιράν μετα τους αμερικανικούς βομβαρδισμούς
Μετά την αμερικανική αεροπορική επιδρομή, ο επικεφαλής της ιρανικής διπλωματίας Αμπάς Αραγτσί, τόνισε ότι το Ιράν έχει δικαίωμα να αμυνθεί μετά τους αμερικανικούς βομβαρδισμούς σε πυρηνικές εγκαταστάσεις του, καταγγέλλοντας τα πλήγματα ως «εξωφρενικά» και υπογραμμίζοντας πως θα έχουν «συνέπειες χωρίς τέλος».
Επικαλούμενος τον καταστατικό χάρτη του ΟΗΕ και τις διατάξεις που επιτρέπουν μια θεμιτή αντίδραση σε νόμιμη άμυνα, ο Αραγτσί υπογραμμίζει πως «το Ιράν επιφυλάσσεται όλων των επιλογών του για την υπεράσπιση της εθνικής του κυριαρχίας, των συμφερόντων και του λαού του».
BBC: Οι τρεις επιλογές της ηγεσίας του Ιράν
Όπως αναλύει το BBC, η ιρανική ηγεσία καλείται να επιλέξει μεταξύ τριών βασικών σεναρίων, καθένα εκ των οποίων φέρει διαφορετικούς κινδύνους και πολιτικές συνέπειες:
1. Να μην αντιδράσει
Η πρώτη επιλογή είναι η πλήρης αυτοσυγκράτηση. Το Ιράν θα μπορούσε να αποφύγει την άμεση στρατιωτική απάντηση προς τις ΗΠΑ συγκεκριμένα, αποτρέποντας ενδεχομένως έναν νέο γύρο αμερικανικών πληγμάτων. Παράλληλα, η αποχή από την κλιμάκωση θα μπορούσε να ανοίξει εκ νέου τον δρόμο της διπλωματίας και ενδεχομένως την επιστροφή στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με τις ΗΠΑ.
Ωστόσο, μια τέτοια στάση ενέχει σοβαρό πολιτικό κόστος στο εσωτερικό. Έπειτα από επανειλημμένες προειδοποιήσεις Ιρανών αξιωματούχων για «συντριπτική απάντηση» σε περίπτωση επίθεσης, η μη αντίδραση ενδέχεται να εκληφθεί ως αδυναμία και να διαβρώσει περαιτέρω την αξιοπιστία του καθεστώτος απέναντι στον λαό.
2. Να απαντήσει άμεσα και δυναμικά
Η δεύτερη επιλογή περιλαμβάνει στρατιωτική απάντηση μεγάλης κλίμακας. Το Ιράν διαθέτει ακόμη ένα αξιόλογο οπλοστάσιο βαλλιστικών πυραύλων, αποτέλεσμα πολυετούς ανάπτυξης και προσεκτικής απόκρυψης. Στη διάθεσή του βρίσκεται ένας κατάλογος περίπου 20 αμερικανικών βάσεων σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή που θεωρούνται εν δυνάμει στόχοι.
Μια συντονισμένη πυραυλική επίθεση ή ακόμα και “σμήνος επιθέσεων” (swarm attacks) με drones και ταχύπλοα σκάφη κατά αμερικανικών ναυτικών μονάδων στον Περσικό Κόλπο θα μπορούσε να στείλει το μήνυμα αποφασιστικότητας που επιδιώκει η Τεχεράνη. Όμως, ένα τέτοιο σενάριο ενέχει υψηλό ρίσκο γενικευμένου πολέμου και περαιτέρω καταστροφικών πληγμάτων.
3. Να περιμένει και να χτυπήσει αργότερα
Η τρίτη επιλογή είναι η καθυστέρηση της απάντησης. Το Ιράν θα μπορούσε να αποσύρει προσωρινά την επιθετική ρητορική, να περιμένει την αποκλιμάκωση της έντασης και να επιλέξει το κατάλληλο χρονικό σημείο για να επιφέρει ένα αιφνιδιαστικό χτύπημα, όταν οι αμερικανικές δυνάμεις δεν θα βρίσκονται σε ύψιστη ετοιμότητα.
Αυτό το σενάριο συνάδει με την τακτική που έχει ακολουθήσει η Τεχεράνη στο παρελθόν — μια προσέγγιση που της επιτρέπει να διατηρεί τον στρατηγικό έλεγχο και να επιλέγει τους όρους της σύγκρουσης.
Η τελική απόφαση παραμένει στα χέρια του Ανώτατου Ηγέτη, αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, του οποίου η φωνή δεν έχει ακόμα ακουστεί δημόσια μετά την αμερικανική επίθεση. Η στάση που θα υιοθετήσει η Τεχεράνη τις επόμενες ώρες ή ημέρες αναμένεται να καθορίσει όχι μόνο την τροχιά της σύγκρουσης, αλλά και τις ισορροπίες στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής.
Αμερικανοί παρακολουθούν το διάγγελμα Τραμπ για την εμπλοκή στη σύρραξη Ιράν – Ισραήλ © EPA/CRISTOBAL HERRERA-ULASHKEVICH
Ανάλυση Sky News: Τα δύο σενάρια μετά τον βομβαρδισμό
Η ανάλυση του Sky News καταγράφει δύο βασικά σενάρια που διαμορφώνονται για την επόμενη ημέρα, με βάση την πιθανή στάση του Ιράν. Η ουσία της ανάλυσης συνοψίζεται σε ένα ερώτημα: μπορεί η Ουάσινγκτον να επιβάλλει τους όρους της ή πρόκειται για ένα ρίσκο που ενδέχεται να αποσταθεροποιήσει ολόκληρη τη Μέση Ανατολή;
Σενάριο 1 – Η «συγκρατημένη» αντίδραση του Ιράν
Σε αυτό το σενάριο, το Ιράν επιλέγει να μην απαντήσει στρατιωτικά — ή να περιοριστεί σε συμβολικά αντίποινα, χωρίς απώλειες. Η Τεχεράνη απορροφά το πλήγμα, ενδεχομένως μεταφέροντας την αντιπαράθεση στο διπλωματικό πεδίο, είτε μέσω του ΟΗΕ είτε μέσω συμμαχιών στον ευρύτερο μουσουλμανικό κόσμο. Ο λόγος αυτής της στάσης θα είναι η επιδίωξη αποφυγής μιας ευρείας στρατιωτικής σύγκρουσης με τις ΗΠΑ, την ώρα που η ιρανική οικονομία δοκιμάζεται ήδη από τις κυρώσεις και τα εσωτερικά προβλήματα.
Ουσιαστικά, το Ιράν αποδέχεται – έστω προσωρινά – τη στρατιωτική υπεροχή της Ουάσινγκτον. Οι επιθέσεις φέρνουν καθυστέρηση στο πυρηνικό πρόγραμμα της χώρας, και ο Τραμπ εμφανίζεται εσωτερικά ως ο πρόεδρος που «επανέφερε την ισορροπία» στην περιοχή, χωρίς να εμπλακεί σε χερσαίο πόλεμο. Πρόκειται για την εξέλιξη που ελπίζει η Ουάσινγκτον: μια προσωρινή αποδυνάμωση του ιρανικού πυρηνικού σχεδιασμού και μια νίκη εικόνας για την κυβέρνηση των ΗΠΑ ενόψει των εκλογών.
Το σενάριο αυτό, ωστόσο, βασίζεται στην υπόθεση ότι η Τεχεράνη είτε δεν έχει τις δυνατότητες να απαντήσει με ισχυρό χτύπημα είτε επιλέγει πολιτικά να μην το κάνει. Πρόκειται για ρίσκο, καθώς εάν οι εσωτερικοί συσχετισμοί στην ιρανική ηγεσία αλλάξουν, ακόμα και μία μεμονωμένη ενέργεια μπορεί να ανατρέψει την «ψυχραιμία».
Σενάριο 2 – Η ιρανική απάντηση και ο κίνδυνος ανεξέλεγκτης κλιμάκωσης
Το δεύτερο – και πιο ανησυχητικό – σενάριο, είναι αυτό μιας αποφασιστικής στρατιωτικής απάντησης από το Ιράν. Ακόμα και μία στοχευμένη επίθεση εναντίον αμερικανικής βάσης ή στόχου στην περιοχή με ανθρώπινες απώλειες, μπορεί να αποτελέσει την αρχή ενός κύκλου ανεξέλεγκτης κλιμάκωσης. Μια τέτοια ενέργεια δεν θα μπορούσε να μείνει αναπάντητη από τις ΗΠΑ, με αποτέλεσμα να τεθεί σε κίνηση μια δυναμική πολέμου.
Η εμπειρία του παρελθόντος, όπως η δολοφονία του Κασέμ Σουλεϊμανί το 2020, μπορεί να προσφέρει μερικές αναλογίες. Τότε, το Ιράν περιορίστηκε σε επιθέσεις χαμηλής έντασης χωρίς μεγάλες απώλειες. Όμως η καταστροφή υποδομών σε τρεις πυρηνικές εγκαταστάσεις είναι πολύ πιο σοβαρό πλήγμα και δημιουργεί νέα δεδομένα για την ιρανική ηγεσία, που μπορεί να πιεστεί εσωτερικά να απαντήσει με ένταση.
Στην περίπτωση αυτή, η περιοχή θα οδηγηθεί σε σπειροειδή σύγκρουση με άγνωστη έκβαση: επιθέσεις κατά αμερικανικών ή ισραηλινών στόχων, πλήγμα στη ναυσιπλοΐα στα Στενά του Ορμούζ, ενεργοποίηση σιιτικών παραστρατιωτικών ομάδων σε Λίβανο, Συρία ή Υεμένη. Ακόμα κι αν η Ουάσινγκτον δεν επιθυμεί χερσαία σύγκρουση, η πίεση θα είναι τεράστια για περαιτέρω στρατιωτική απάντηση — και η εμπλοκή συμμάχων του ΝΑΤΟ δύσκολα θα αποφευχθεί.
Τι ισχύει για τις βόμβες bunker buster
Επί του παρόντος δεν υπάρχει κάποια ασφαλής εκτίμηση για το μέγεθος των καταστροφών στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν. Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ, IAEA), «καμιά άνοδος των επιπέδων της ραδιενέργειας δεν επισημάνθηκε» κοντά στις τρεις ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις που έγιναν στόχοι αμερικανών αεροπορικών πληγμάτων.
Ο οργανισμός του ΟΗΕ, τόνισε πως «θα παράσχει νέες εκτιμήσεις για την κατάσταση μόλις θα έχει στη διάθεσή του περισσότερες πληροφορίες», πρόσθεσε στο X.
Από την πλευρά τους, ανώτερες ιρανικές πηγές δήλωσαν στο Reuters πως το μεγαλύτερο μέρος του εμπλουτισμένου ουρανίου είχε μεταφερθεί από το Φορντό πριν την αμερικανική επίθεση, ενώ υπογράμμισαν ότι και ο αριθμός του προσωπικού στην υπόγεια εγκατάσταση του Φορντό είχε επίσης μειωθεί στο ελάχιστο.
Όπως είχε υπογραμμίσει πρόσφατα ο Economist, οι ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές έχουν καταστρέψει ορισμένα κτίρια στην επιφάνεια των πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν, αλλά η «καρδιά» της λειτουργίας σε σημεία όπως το εργοστάσιο εμπλουτισμού καυσίμου στο Φορντό πιθανόν παραμένει άθικτη, κρυμμένη βαθιά υπόγεια. Η καταστροφή αυτού του είδους εγκαταστάσεων απαιτεί βόμβες διάτρησης οχυρών, ισχυρότερες από οποιοδήποτε συμβατικό όπλο που μπορεί να χρησιμοποιήσει το Ισραήλ. Η προσέγγιση των υπόγειων καταφυγίων του Ιράν απαιτεί έναν ειδικό τύπο βόμβας: τις GBU-57 Massive Ordnance Penetrators (MOP) της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ, όπως και τελικά έγινε.
Η MOP είναι ένα τεράστιο όπλο που ζυγίζει 13 τόνους· άλλες συμβατικές βόμβες ζυγίζουν περίπου έναν τόνο. Τοποθετείται στο βομβαρδιστικό B-2 stealth, που μοιάζει με ιπτάμενο δίσκο και χρησιμοποιείται αποκλειστικά από την Πολεμική Αεροπορία των ΗΠΑ—το οποίο μπορεί να μεταφέρει μόνο δύο κάθε φορά.
Η βόμβα MOP ρίχνεται από μεγάλο ύψος ώστε να διαπεράσει το βράχο με τη δύναμη της κινητικής ενέργειας. Έχει πιο στενό προφίλ από τις γενικής χρήσης βόμβες, ώστε να συγκεντρώνει τη δύναμη σε μια μικρή επιφάνεια, ενώ το μεγαλύτερο μέρος του βάρους της προέρχεται από το παχύ χαλύβδινο περίβλημα. Μόνο το 20% του συνολικού βάρους της βόμβας αποτελείται από εκρηκτική ύλη. Το περίβλημα είναι κατασκευασμένο από ένα ειδικό, υπερ-ανθεκτικό κράμα γνωστό ως Eglin Steel. Σύμφωνα με αναφορές, μια MOP μπορεί να διαπεράσει έως και 60 μέτρα συμβατικού σκυροδέματος 
.
Η βόμβα δοκιμάστηκε για πρώτη φορά το 2007 και από τότε ο σχεδιασμός της έχει αναβαθμιστεί αρκετές φορές. Τουλάχιστον 20 μονάδες παραδόθηκαν στην πρώτη παρτίδα. Όπως και οι μικρότερες βόμβες διάτρησης οχυρών, οι MOP είναι πιθανό να διαθέτουν πυροκροτητή με αισθητήρα κενού, ο οποίος ανιχνεύει το περιβάλλον και ενεργοποιείται μόλις η βόμβα εξέλθει από συμπαγές πέτρωμα σε κενό χώρο. Μια εγκατάσταση μπορεί να έχει πολλαπλά επίπεδα και ο πυροκροτητής μπορεί να προγραμματιστεί ώστε να εκραγεί, για παράδειγμα, στο τρίτο υπόγειο επίπεδο, ώστε να προκληθεί η μέγιστη δυνατή καταστροφή.
Οι MOP αναπτύχθηκαν από την Πολεμική Αεροπορία των ΗΠΑ όταν διαπιστώθηκε ότι οι υπάρχουσες βόμβες διάτρησης δεν μπορούσαν να καταστρέψουν ιρακινά καταφύγια κατά τη διάρκεια της εισβολής του 2003. Έπρεπε να εισαχθεί άμεσα ένα νέο όπλο σε υπηρεσία. Η MOP σχεδιάστηκε για να διαπερνά ακόμα βαθύτερα και πιο ισχυρά οχυρά, όπως αυτά που κατασκευάζονταν στο Ιράν και τη Βόρεια Κορέα.
Ωστόσο, ακόμη και η πιο ισχυρή βόμβα διάτρησης οχυρών έχει τα όριά της. Ενώ η MOP μπορεί να διαπεράσει πάνω από 60 μέτρα συμβατικού σκυροδέματος, το οποίο αντέχει πίεση 5.000 psi (λίβρες ανά τετραγωνική ίντσα), το βάθος αυτό περιορίζεται στα οκτώ μέτρα όταν πρόκειται για σκυρόδεμα με διπλάσια αντοχή. Τα τελευταία χρόνια, το Ιράν έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο στον τομέα του Υπερυψηλής Αντοχής Σκυροδέματος (Ultra High-Performance Concrete – UHPC), παράγοντας υλικό με αντοχές που ξεπερνούν τις 30.000 psi.
Το Πεντάγωνο γνωρίζει καλά την πρόκληση που θέτει το UHPC, παρατηρεί ο Economist. Ήδη από το 2014 είχε αναπτύξει τη δική του εκδοχή, το Eglin High-Strength Concrete, για δοκιμές όπλων. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι το πρόβλημα έχει λυθεί. Σε άρθρο του 2021 στο περιοδικό Aerospace & Defence Technology, ο Gregory Vartanov της Advanced Materials Development, μιας καναδικής εταιρείας αμυντικών υλικών, υποστήριξε ότι οι βόμβες κατασκευασμένες από χάλυβα Eglin δεν θα είναι αρκετά ισχυρές ώστε να διαπεράσουν τα καλύτερα δείγματα UHPC. Το πόσο ισχυρό και παχύ είναι τελικά το ιρανικό σκυρόδεμα και το κατά πόσο έχει αναβαθμιστεί η αμερικανική βόμβα μπορεί να καθορίσουν τη διαφορά ανάμεσα στην επιτυχία και την αποτυχία.
Και ακόμη κι αν η βόμβα καταφέρει να διαπεράσει το στόχο, το να τον πλήξει με ακρίβεια δεν είναι απλή υπόθεση. Οι MOP απαιτούν μεγάλη ακρίβεια για να είναι αποτελεσματικές και, όπως οι περισσότερες κατευθυνόμενες αμερικανικές βόμβες, βασίζονται σε δορυφορική καθοδήγηση μέσω GPS. Το στρατιωτικό GPS θεωρείται ανθεκτικό σε παρεμβολές, όμως στην Ουκρανία οι αμερικανικές βόμβες έχουν επηρεαστεί σοβαρά από ρωσικά συστήματα παρεμβολών. Σε ορισμένες περιπτώσεις, σύμφωνα με αναφορές, η ακρίβεια τους μειώθηκε από τα 20 μέτρα στα 1.200 μέτρα, προτού επιδιορθώσεις αποκαταστήσουν εν μέρει την ακρίβεια. Όμως και οι τεχνικές παρεμβολής έχουν εξελιχθεί, μετατρέποντας την κατάσταση σε ένα παιχνίδι γάτας και ποντικιού.
Το Ισραήλ εξαρτάται λιγότερο από το GPS και διαθέτει εναλλακτικά συστήματα όπως το SPICE, το οποίο χρησιμοποιεί κάμερες στις βόμβες και καθοδήγηση μέσω τεχνητής νοημοσύνης για να φτάσει στον στόχο. Το Ισραήλ έχει ήδη χρησιμοποιήσει όπλα με SPICE στην τρέχουσα εκστρατεία κατά του Ιράν. Οι ΗΠΑ ενδέχεται να θελήσουν να ενσωματώσουν βιαστικά αυτό το σύστημα —ή κάποιο αντίστοιχο αμερικανικό— σε βόμβες MOP, εάν οι στρατηγοί τους δεν έχουν εμπιστοσύνη στο GPS· ωστόσο, η διαδικασία αυτή μπορεί να διαρκέσει αρκετές εβδομάδες.
Καμία άλλη συμβατική βόμβα εκτός από τη MOP δεν έχει πιθανότητες να εξουδετερώσει το Φορντό, και μόνο οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να τις προμηθεύσουν. Αλλά ακόμη και τώρα που ο Τραμπ αποφάσισε να τις ρίξει, η επιτυχία δεν είναι καθόλου εξασφαλισμένη, είχε παρατηρήσει προ ημερών ο Economist.
