Πράσινο φως στο κλείσιμο των Στενών του Ορμούζ έδωσε το κοινοβούλιο στο Ιράν, σύμφωνα με πληροφορίες που μετέδωσε το Reuters σήμερα Κυριακή.
Το ειδησεογραφικό πρακτορείο, το οποίο επικαλείται την κρατική τηλεόραση της Ισλαμικής Δημοκρατίας, υπογραμμίζει ότι την απόφαση θα πρέπει να επικυρώσει το ανώτατο όργανο ασφάλειας του Ιράν.
Η ελληνική κυβέρνηση καλεί τα πλοία να επανεξετάσουν τα δρομολόγια στο Ορμούζ
Στο μεταξύ σύμφωνα με πληροφορίες του Bloomberg, μετά τα αεροπορικά πλήγματα των ΗΠΑ στο Ιράν, το ελληνικό υπουργείο Ναυτιλίας συμβούλεψε τους πλοιοκτήτες της χώρας να επανεξετάσουν τη χρήση των Στενών του Ορμούζ.
Τα πλοία που σχεδιάζουν να περάσουν από το στενό σημείο του Περσικού Κόλπου θα πρέπει να «επανεκτιμήσουν τη διέλευση από τα Στενά του Ορμούζ» μέχρι να εξομαλυνθεί η κατάσταση, ανέφερε το υπουργείο σε εγκύκλιο που εστάλη στους πλοιοκτήτες και το οποίο περιήλθε στα χέρια του Bloomberg. Εάν τα πλοία αποφασίσουν να περάσουν, οι πλοιοκτήτες θα πρέπει να υιοθετήσουν το υψηλότερο διαθέσιμο επίπεδο ασφαλείας και να διατηρήσουν τη μέγιστη δυνατή απόσταση από τα ιρανικά ύδατα, αναφέρει το εν λόγω κείμενο.
Την ίδια ώρα, η ναυτική δύναμη της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην περιοχή αύξησε την αξιολόγηση της απειλής για τα πλοία που συνδέονται με τις ΗΠΑ ως αποτέλεσμα των αεροπορικών πληγμάτων. Το ευρωπαϊκό μπλοκ βλέπει πλέον σοβαρή απειλή για τα πλοία που συνδέονται με τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ, αλλά χαμηλό κίνδυνο για όλα τα άλλα πλοία, αναφέρει το πρακτορείο.
«Αυτό δεν αποκλείει την πιθανότητα να στοχοποιηθούν όλα τα εμπορικά πλοία στο μέλλον», αναφέρεται σε μια ενημέρωση που δημοσιεύθηκε από το Κέντρο MICA της Γαλλίας, το οποίο συμβάλλει στον συντονισμό της παγκόσμιας θαλάσσιας ασφάλειας.
Στενά του Ορμούζ: Αυξημένοι κίνδυνοι και κόστος για τη διεθνή ναυτιλία
Με την κλιμάκωση της έντασης μεταξύ Ιράν και Ισραήλ να δημιουργεί σοβαρές ανησυχίες για την ασφάλεια των θαλάσσιων εμπορικών διαδρομών, η στρατηγική σημασία που έχουν τα Στενά του Ορμούζ επανέρχεται στο προσκήνιο. Η διέλευση από το συγκεκριμένο πέρασμα, που αποτελεί μία από τις πιο κρίσιμες πύλες για τη μεταφορά πετρελαίου και εμπορευμάτων παγκοσμίως, συνοδεύεται ήδη από υψηλό κόστος στα πλοία λόγω των πρόσθετων ασφαλίστρων πολεμικού κινδύνου.
Σύμφωνα με ναυλομεσιτικές πηγές, τα εν λόγω ασφάλιστρα κυμαίνονται μεταξύ 0,05% έως και 0,07% της αξίας του πλοίου για παραμονή 7 ημερών στην περιοχή, κόστος που επιβαρύνει σημαντικά τους ναυλωτές. Όπως αποκαλύπτουν οι Financial Times, οι τιμές ασφάλισης για τα πλοία που ταξιδεύουν στη στρατηγική αυτή θαλάσσια δίοδο έχουν αυξηθεί κατά περισσότερο από 60% από την έναρξη της κρίσης.
Με απλά λόγια, για ένα πλοίο VLCC αξίας 100 εκατ. δολαρίων, το κόστος ασφάλισης αυξάνεται από 125.000 σε 200.000 δολάρια. Ο αυξανόμενος κίνδυνος στην περιοχή έχει επίσης υπερδιπλασιάσει την τιμή για τη ναύλωση μεγάλων πετρελαιοφόρων μέσω των Στενών του Ορμούζ, σύμφωνα με στοιχεία της εταιρείας δεδομένων και ανάλυσης Clarksons Research.
Πόσο έχουν αυξηθεί τα ναύλα
Η ημερήσια τιμή για τη ναύλωση ενός πολύ μεγάλου πλοίου μεταφοράς αργού πετρελαίου, το οποίο μπορεί να μεταφέρει 2 εκατ. βαρέλια πετρελαίου, από τον Περσικό Κόλπο προς την Κίνα αυξήθηκε από 19.998 δολάρια δύο ημέρες πριν από την επίθεση του Ισραήλ στο Ιράν σε 47.609 δολάρια. Και η τιμή δεν σταματά να ανεβαίνει, από τη στιγμή που… φως στο τούνελ δεν φαίνεται, καθώς η Τεχεράνη δεν συζητά οποιαδήποτε παραχώρηση στο πυρηνικό πρόγραμμά της.
Σύμφωνα με τη διεθνή συμβουλευτική εταιρεία Drewry, σε περίπτωση που τα Στενά του Ορμούζ καταστούν απροσπέλαστα, έχουν τεθεί στο τραπέζι εναλλακτικές διαδρομές μέσω λιμένων του Ομάν (Duqm, Sohar) ή του Khorfakkan στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Ωστόσο, αυτές οι επιλογές απαιτούν συνδυασμένες μεταφορές με οδικά και σιδηροδρομικά μέσα, αυξάνοντας αισθητά τον χρόνο και το κόστος διακίνησης φορτίων.
Μια ακόμα λύση είναι η διέλευση μέσω του Κόλπου της Άκαμπα και η χρήση χερσαίων οδών. Όμως, περιορισμοί στις υποδομές και η περιφερειακή αστάθεια δυσχεραίνουν την εφαρμογή της. Όπως υπογραμμίζει η Drewry, οι εναλλακτικές αυτές διαδρομές είναι μεν τεχνικά εφικτές, αλλά ενέχουν σοβαρές επιχειρησιακές και οικονομικές προκλήσεις.
Μπορεί το Ιράν να κλείσει τα Στενά του Ορμούζ;
Ο διευθύνων σύμβουλος της ιταλικής Eni, Κλάουντιο Ντεσκάλτσι, δήλωσε πρόσφατα ότι θεωρεί απίθανο το Ιράν να κλείσει τα Στενά: «Θα ήταν αυτοκαταστροφικό. Θα επηρεάζονταν και οι δικές τους εξαγωγές». Πρόκειται για μια προσέγγιση «ορθολογισμού» που, ωστόσο, αγνοεί τις ιδιαιτερότητες της παρούσας σύγκρουσης, την οποία πολλοί στο Ιράν βλέπουν πλέον ως «υπαρξιακή».
Ήδη οι αγορές αρχίζουν να αναρωτιούνται. Μέσα σε πέντε μέρες, τα ναύλα για τα τάνκερ αυξήθηκαν κατά 40%, ενώ χώρες όπως η Ινδία και η Κίνα σπεύδουν να αναζητήσουν εναλλακτικές προμήθειες, από τη Ρωσία έως τη Δυτική Αφρική. Οι ασφαλιστές, με τη σειρά τους, ετοιμάζονται να εκδώσουν ασφάλειες «με επιφύλαξη» ή να αναστείλουν την κάλυψη σε περιοχές υψηλού κινδύνου. Ο ιστορικός παραλληλισμός με τον «Πόλεμο των Τάνκερ» κατά τον πόλεμο Ιράν–Ιράκ είναι χαρακτηριστικός. Τότε, ακόμη και με απλά θαλάσσια ναρκοπέδια που έπεφταν από μικρά σκάφη, το Ιράν κατάφερε να διακόψει τη ναυσιπλοΐα στον Περσικό Κόλπο. Σήμερα, διαθέτει επιπλέον μέσα: θαλάσσια drones, πυραυλικά συστήματα, ακόμη και ένοπλες παρεμβάσεις μέσω των Χούθι στην Ερυθρά Θάλασσα.
Όπως σημειώνουν οι αναλυτές, το κλείσιμο των Στενών του Ορμούζ παύει να είναι μια υποθετική συζήτηση και μετατρέπεται σε ρεαλιστικό εργαλείο στρατηγικής κλιμάκωσης. Δεν απαιτεί καν στρατιωτική ενέργεια. Αρκεί η απειλή, η αβεβαιότητα και οι αναφορές για ναρκοθέτηση. Οι ασφαλιστές μπορεί να αποσυρθούν, οι ναυλωτές να αλλάξουν δρομολόγια, και η αγορά να τιμολογήσει το ρίσκο με διπλάσια τιμή πετρελαίου.
Αυτό, όμως, δεν είναι απλώς «ένα κακό σενάριο» – είναι το χαρτί που το Ιράν κρατά για την ώρα που θα νιώσει ότι δεν έχει άλλη επιλογή. Δεν πρόκειται απλώς για έναν ενεργειακό εκβιασμό· πρόκειται για την τελευταία γραμμή άμυνας ενός καθεστώτος που δέχεται αδιάκοπη στρατιωτική πίεση, διπλωματική απομόνωση και οικονομική ασφυξία.
Από την άλλη, οι αεροπορικές επιδρομές των ΗΠΑ θα μπορούσαν να ανοίξουν τον δρόμο για ακόμη πιο σκοτεινά σενάρια, ακόμη και χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων, αν η κλιμάκωση συνεχιστεί ανεξέλεγκτα.
Έχουν κλείσει ποτέ τα Στενά του Ορμούζ;
Παρά τις δεκαετίες εντάσεων, το Ορμούζ δεν έχει ποτέ κλείσει πλήρως. Ποτέ δεν επιβλήθηκε αποκλεισμός που να το καθιστά αδιάβατο, παρόλο που πολλές φορές έφτασε πολύ κοντά.
Κατά τη διάρκεια του πολέμου Ιράν–Ιράκ τη δεκαετία του 1980, οι δύο χώρες επιδόθηκαν σε έναν «πόλεμο των τάνκερ», με επιθέσεις σε δεξαμενόπλοια και ναρκοθέτηση της θαλάσσιας ζώνης. Το Ιράν στόχευε κυρίως κουβεϊτιανά και σαουδαραβικά πλοία με ταχύπλοα, ενώ το Ιράκ απαντούσε με πυραυλικές επιθέσεις. Η κατάσταση οδήγησε σε στρατιωτική επέμβαση των Ηνωμένων Πολιτειών, που ξεκίνησαν την επιχείρηση Earnest Will για την προστασία των πλοίων της περιοχής. Παρότι σημειώθηκαν σοβαρές ζημιές και απώλειες, τα Στενά παρέμειναν ανοιχτά.
Η απειλή επανήλθε το 2011–2012, όταν η Τεχεράνη αντέδρασε στην επιβολή ευρωπαϊκών και αμερικανικών κυρώσεων που στόχευαν τις πετρελαϊκές της εξαγωγές και το τραπεζικό της σύστημα. Ανώτεροι Ιρανοί αξιωματούχοι, όπως ο τότε αντιπρόεδρος Μοχάμαντ Ρεζά Ραχιμί, προειδοποιούσαν ότι «ούτε σταγόνα πετρελαίου δεν θα περνά» αν εφαρμοστούν οι κυρώσεις. Οι δυτικές δυνάμεις απάντησαν με αυξημένες ναυτικές ασκήσεις και την παρουσία πλοίων του πολεμικού ναυτικού ΗΠΑ, Βρετανίας και Γαλλίας στα Στενά, στέλνοντας σαφές μήνυμα αποτροπής. Η Ισλαμική Δημοκρατία δεν προχώρησε τελικά στην υλοποίηση των απειλών της.
Το καλοκαίρι του 2019, μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη συμφωνία για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα (JCPOA) και την επαναφορά των κυρώσεων, οι εντάσεις αναζωπυρώθηκαν. Το Ιράν κατηγορήθηκε για επιθέσεις σε τάνκερ και κατέλαβε το βρετανικό πλοίο Stena Impero, ενώ ταυτόχρονα κατέρριψε ένα αμερικανικό drone. Η στρατιωτική αντιπαράθεση φάνηκε έτοιμη να ξεσπάσει, αλλά και πάλι το Ορμούζ έμεινε ανοιχτό.
Παρά τις ρητορικές απειλές, η Τεχεράνη γνωρίζει πως ένας αποκλεισμός του Ορμούζ θα ήταν μπούμερανγκ. Περίπου το 90% των εξαγωγών πετρελαίου του ίδιου του Ιράν διέρχεται από τα Στενά. Ένα πλήρες κλείσιμο θα έπνιγε την ήδη ασφυκτιώσα ιρανική οικονομία, θα θεωρούνταν casus belli για τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους, και πιθανόν θα οδηγούσε σε άμεση στρατιωτική απάντηση.
Παράλληλα, χώρες του Κόλπου όπως η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχουν επενδύσει σε εναλλακτικούς αγωγούς που παρακάμπτουν τα Στενά, περιορίζοντας μερικώς την εξάρτησή τους. Δεν μπορούν να τα υποκαταστήσουν πλήρως, αλλά μειώνουν το ρίσκο ενός ολικού ενεργειακού αποκλεισμού.
Έτσι, το Ιράν διατηρεί τα Στενά ως διπλωματικό εργαλείο, μια απειλή πάντα στο τραπέζι, χωρίς όμως να τη μετατρέπει σε πράξη. Κάθε φορά που η διεθνής κοινότητα φτάνει στα πρόθυρα πολέμου, το Ορμούζ γίνεται το απόλυτο βαρόμετρο. Και μέχρι σήμερα, το κρίσιμο αυτό σημείο δεν έχει περάσει.
