Νέο κεφάλαιο στο φλέγον μέτωπο της Μέσης Ανατολής, άνοιξε ο βομβαρδισμός των πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν, συμπεριλαμβανομένων των Φορντό, Νατάνζ και Ισφαχάν, από τις ΗΠΑ. Η στρατηγική επιλογή των Ηνωμένων Πολιτειών – παρά τις διαβεβαιώσεις του Τραμπ για αναμονή δύο εβδομάδων – να πλήξουν τις πυρηνικές εγκαταστάσεις της χώρας, έδωσαν πάτημα στην Τεχεράνη, που απειλεί με αντίποινα και «συνέπειες δίχως τέλος», επικαλούμενη το δικαίωμά της στην άμυνα.
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ υπαινίχθηκε το ενδεχόμενο αλλαγής καθεστώτος στο Ιράν σε ανάρτησή του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
«Δεν είναι πολιτικά ορθό να χρησιμοποιούμε τον όρο, «Αλλαγή καθεστώτος», αλλά αν το σημερινό ιρανικό καθεστώς δεν είναι σε θέση να κάνει το ΙΡΑΝ ΜΕΓΑΛΟ ΞΑΝΑ, γιατί να μην υπάρξει αλλαγή καθεστώτος;». MIGA!!!» έγραψε ο Τραμπ.
Η ανάρτηση του Αμερικανού προέδρου είναι μια στροφή από τα μηνύματα ανώτερων αξιωματούχων της κυβέρνησης την Κυριακή, αν και ο Τραμπ δεν είπε συγκεκριμένα ότι οι ΗΠΑ θα προχωρήσουν σε αλλαγή καθεστώτος, όπως αναφέρει το CNN.
«Αυτή η αποστολή δεν ήταν για την αλλαγή καθεστώτος», δήλωσε ο υπουργός Άμυνας Πιτ Χέγκσεθ στους δημοσιογράφους στο Πεντάγωνο το πρωί της Κυριακής.
Ο αντιπρόεδρος Τζέι Ντι Βανς επανέλαβε μιλώντας στο NBC: «Δεν θέλουμε αλλαγή καθεστώτος».
Ήδη, πέρα από τους νέους ιρανικούς βομβαρδισμούς στο Ισραήλ, σήμανε καμπανάκι στην παγκόσμια κοινότητα, με την είδηση που μετέδωσε το Reuters χθες το απόγευμα, για το «πράσινο φως» που έδωσε το κοινοβούλιο του Ιράν, για κλείσιμο των Στενών του Ορμούζ. Μια εξέλιξη, που συζητάται εδώ και αρκετές μέρες ως ενδεχόμενο και αν θα πραγματοποιηθεί θα έχει οδυνηρές συνέπειες για το παγκόσμιο εμπόριο και τη ναυτιλία.
Το ειδησεογραφικό πρακτορείο, το οποίο επικαλείται την κρατική τηλεόραση της Ισλαμικής Δημοκρατίας, υπογραμμίζει ότι την απόφαση θα πρέπει να επικυρώσει το ανώτατο όργανο ασφάλειας του Ιράν.
Στο μεταξύ σύμφωνα με πληροφορίες του Bloomberg, μετά τα αεροπορικά πλήγματα των ΗΠΑ στο Ιράν, το υπουργείο Ναυτιλίας της χώρας μας συμβούλεψε τους Έλληνες εφοπλιστές να επανεξετάσουν τη χρήση των Στενών του Ορμούζ. Εάν τα πλοία αποφασίσουν να περάσουν, οι πλοιοκτήτες θα πρέπει να υιοθετήσουν το υψηλότερο διαθέσιμο επίπεδο ασφαλείας και να διατηρήσουν τη μέγιστη δυνατή απόσταση από τα ιρανικά ύδατα, αναφέρει το εν λόγω κείμενο που επικαλείται το πρακτορείο.
Tι συνεπάγεται το κλείσιμο των Στενών του Ορμούζ από το Ιράν
Τα Στενά του Ορμούζ είναι θαλάσσιος διάδρομος που συνδέει τον Περσικό Κόλπο με τον Ινδικό Ωκεανό, με το Ιράν στα βόρεια και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Ομάν στα νότια. Έχει μήκος πάνω από 150 χλμ. και πλάτος περίπου 35 χλμ. Στο στενότερο σημείο του, με τις ναυτιλιακές διαδρομές σε κάθε κατεύθυνση να έχουν πλάτος μόλις δύο μίλια. Το μικρό βάθος του το καθιστά ευάλωτο σε νάρκες, ενώ η εγγύτητα με την ξηρά —ιδίως με το Ιράν— εκθέτει τα πλοία σε επιθέσεις από πυραύλους που εκτοξεύονται από την ακτή ή σε αναχαίτιση από περιπολικά σκάφη και ελικόπτερα.
Παρακάτω, παρατίθενται τα κυριότερα ερωτήματα στα οποία επιχειρεί να απαντήσει το Bloomberg:
Μπορεί η Τεχεράνη να αποκλείσει τα Στενά του Ορμούζ;
Το Ιράν δεν θα έχει νομική εξουσία να διατάξει τη διακοπή της κυκλοφορίας μέσω του Ορμούζ, οπότε θα πρέπει να το επιτύχει με τη χρήση βίας ή την απειλή βίας. Εάν ο ναυτικός του στόλος προσπαθούσε να εμποδίσει την είσοδο στο στενό, πιθανότατα θα αντιμετώπιζε την έντονη αντίδραση του 5ου Στόλου των ΗΠΑ και άλλων δυτικών ναυτικών δυνάμεων που περιπολούν στην περιοχή.
Ωστόσο, θα μπορούσε να προκαλέσει σοβαρές διαταραχές χωρίς να αποπλεύσει ούτε ένα ιρανικό πολεμικό πλοίο. Μια επιλογή θα ήταν να παρενοχλήσει τα πλοία με μικρά, γρήγορα περιπολικά σκάφη. Ή θα μπορούσε να εξαπολύσει drones και να πυροδοτήσει πυραύλους προς τα πλοία από παράκτιες ή εσωτερικές περιοχές. Αυτό θα μπορούσε να καταστήσει πολύ επικίνδυνη τη διέλευση των εμπορικών πλοίων.
Πότε έχει διαταράξει το Ιράν τη ναυτιλία;
Το Ιράν χρησιμοποιεί εδώ και δεκαετίες την παρενόχληση πλοίων στον Κόλπο για να εκφράσει τη δυσαρέσκειά του για τις κυρώσεις που του έχουν επιβληθεί ή ως μέσο πίεσης σε διαμάχες. Μεταξύ άλλων, τον Μάιο του 2022, το Ιράν κατέσχεσε δύο ελληνικά δεξαμενόπλοια και τα κράτησε για έξι μήνες, πιθανώς ως αντίδραση στην κατάσχεση ιρανικού πετρελαίου από ελληνικές και αμερικανικές αρχές σε άλλο πλοίο. Το φορτίο τελικά αποδεσμεύθηκε και τα ελληνικά δεξαμενόπλοια απελευθερώθηκαν.
Έχει κλείσει ποτέ το Ιράν το Στενό του Ορμούζ;
Όχι, μέχρι στιγμής. Κατά τη διάρκεια του πολέμου μεταξύ Ιράκ και Ιράν το 1980-88, οι ιρακινές δυνάμεις επιτέθηκαν σε τερματικό σταθμό εξαγωγής πετρελαίου στο νησί Χαργκ, βορειοδυτικά του στενού, εν μέρει για να προκαλέσουν αντίποινα από το Ιράν που θα έμπλεκαν τις ΗΠΑ στη σύγκρουση. Στη συνέχεια, οι δύο πλευρές επιτέθηκαν σε 451 πλοία. Αυτό αύξησε σημαντικά το κόστος ασφάλισης των δεξαμενόπλοιων και συνέβαλε στην αύξηση των τιμών του πετρελαίου. Όταν επιβλήθηκαν κυρώσεις στο Ιράν το 2011, η χώρα απείλησε να κλείσει το στενό, αλλά τελικά έκανε πίσω.
Ποιος εξαρτάται περισσότερο από τα Στενά του Ορμούζ
Η Σαουδική Αραβία εξάγει το μεγαλύτερο μέρος του πετρελαίου της μέσω των Στενών του Ορμούζ, αν και μπορεί να εκτρέψει τα φορτία προς την Ευρώπη χρησιμοποιώντας έναν αγωγό που καταλήγει σε τερματικό σταθμό στην Ερυθρά Θάλασσα.
Τα ΗΑΕ μπορούν να στείλουν 1,5 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα μέσω αγωγού από τα πετρελαϊκά τους κοιτάσματα στο λιμάνι της Φουτζάιρα στον Κόλπο του Ομάν, νότια του Ορμούζ. Το Ιράκ, το Κουβέιτ, το Κατάρ και το Μπαχρέιν δεν έχουν άλλη επιλογή από το να μεταφέρουν το πετρέλαιο τους μέσω της θαλάσσιας οδού. Το μεγαλύτερο μέρος του πετρελαίου που διέρχεται από τα Στενά του Ορμούζ κατευθύνεται προς την Ασία.
Το Ιράν εξαρτάται και αυτό από τη διέλευση μέσω των Στενών του Ορμούζ για τις εξαγωγές πετρελαίου του. Διαθέτει μεν τερματικό σταθμό εξαγωγής στο ανατολικό άκρο του στενού, αλλά από αυτή την οδό εξάγει ένα μικρό μέρος του πετρελαίου του.
Oι αντικρουόμενες πληροφορίες γύρω από τις ζημιές στα ιρανικά πυρηνικά
Λίγες ώρες μετά τον βομβαρδισμό των πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν από τις ΗΠΑ, κορυφαίοι Αμερικανοί αξιωματούχοι, όπως ο υπουργός Άμυνας Πιτ Χέγκσεθ, σε δηλώσεις τους από τον Λευκό Οίκο, έκαναν λόγο για «μια απίστευτη και συντριπτική επιτυχία», προσθέτοντας ότι οι πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν υπέστησαν «σοβαρές ζημιές».
Στο μεταξύ νωρίτερα την Κυριακή, ανώτατη ιρανική πηγή δήλωσε στο Reuters ότι το μεγαλύτερο μέρος του υψηλά εμπλουτισμένου ουρανίου που φυλασσόταν στις εγκαταστάσεις του Φορντό μετακινήθηκε σε μυστική τοποθεσία πριν την αεροπορική επίθεση των ΗΠΑ. Σύμφωνα με το πρακτορείο, η πηγή αυτή ανέφερε ότι το υλικό μεταφέρθηκε σε άγνωστο μέρος χωρίς να προσφέρει λεπτομέρειες και πρόσθεσε ότι έχει περιοριστεί πολύ και το προσωπικό του εργοστασίου, κίνηση που επίσης πραγματοποιήθηκε λίγο πριν την αμερικανική επιδρομή.
Δορυφορικές εικόνες από το Φορντό, που τραβήχτηκαν την Παρασκευή και το Σάββατο, δείχνουν ουρές φορτηγών να παρατάσσονται έξω από τις εγκαταστάσεις, πράγμα που ίσως επιβεβαιώνει την πιθανότητα η Τεχεράνη να έλαβε προληπτικά μέτρα για τη μεταφορά του πυρηνικού υλικού.
Η κίνηση αυτή ενδέχεται να εξηγεί το γιατί η ζημιά που προκλήθηκε από τα αμερικανικά πλήγματα δεν συνοδεύτηκε από διαρροές υλικών ή άλλες επικίνδυνες συνέπειες, παρότι η πλήρης εικόνα των καταστροφών παραμένει άγνωστη.
Δορυφορικές εικόνες της Maxar Technologies, που ελήφθησαν την Κυριακή, αποτυπώνουν νέα ίχνη καταστροφής στο υπόγειο πυρηνικό συγκρότημα του Φορντό. Οι φωτογραφίες δείχνουν κρατήρες, πιθανή κατάρρευση εισόδων σηράγγων, καθώς και οπές στην κορυφή του ορεινού όγκου όπου βρίσκεται θαμμένη η εγκατάσταση. Ωστόσο, σύμφωνα με τις ίδιες εικόνες, ένα μεγάλο κτήριο υποστήριξης εντός του συγκροτήματος –το οποίο ενδέχεται να συνδέεται με τα συστήματα εξαερισμού των αιθουσών εμπλουτισμού– δεν έχει υποστεί ζημιές. Η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ) ανέφερε ότι δεν εντοπίστηκαν διαρροές ραδιενέργειας από το σημείο.
© Bloomberg
Παράλληλα, νέες δορυφορικές εικόνες από το κέντρο εμπλουτισμού της Νατάνζ αποκαλύπτουν κρατήρα διαμέτρου περίπου 5,5 μέτρων, σχηματισμένο ακριβώς πάνω από τμήμα των υπόγειων εγκαταστάσεων.
Η Maxar επισήμανε ότι η οπή στο έδαφος εντοπίζεται ακριβώς πάνω από το υπόγειο συγκρότημα, το οποίο βρίσκεται θαμμένο 40 μέτρα κάτω από την επιφάνεια και προστατεύεται από κέλυφος σκυροδέματος και χάλυβα πάχους 8 μέτρων. Προς το παρόν, δεν υπάρχουν αδιάσειστα στοιχεία που να επιβεβαιώνουν ότι η επίθεση πέτυχε να διαπεράσει το θωρακισμένο υπόγειο καταφύγιο.
Παγκόσμια ανησυχία για την απάντηση του Ιράν, τρόμος για τις αμερικανικές βάσεις στην ευρύτερη περιοχή
Σύμφωνα με αναλύσεις διεθνών μέσων, όπως του BBC και του Sky News, η πρώτη επιλογή του Ιράν είναι η πλήρης αυτοσυγκράτηση. Θα μπορούσε να αποφύγει την άμεση στρατιωτική απάντηση προς τις ΗΠΑ, αποτρέποντας ενδεχομένως έναν νέο γύρο αμερικανικών πληγμάτων. Παράλληλα, η αποχή από την κλιμάκωση θα μπορούσε να ανοίξει εκ νέου τον δρόμο της διπλωματίας και ενδεχομένως την επιστροφή στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με τις ΗΠΑ.
Η δεύτερη επιλογή περιλαμβάνει στρατιωτική απάντηση μεγάλης κλίμακας. Το Ιράν διαθέτει ακόμη ένα αξιόλογο οπλοστάσιο βαλλιστικών πυραύλων, αποτέλεσμα πολυετούς ανάπτυξης και προσεκτικής απόκρυψης. Στη διάθεσή του βρίσκεται ένας κατάλογος περίπου 20 αμερικανικών βάσεων σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή που θεωρούνται εν δυνάμει στόχοι.
Μια συντονισμένη πυραυλική επίθεση ή ακόμα και “σμήνος επιθέσεων” (swarm attacks) με drones και ταχύπλοα σκάφη κατά αμερικανικών ναυτικών μονάδων στον Περσικό Κόλπο θα μπορούσε να στείλει το μήνυμα αποφασιστικότητας που επιδιώκει η Τεχεράνη. Όμως, ένα τέτοιο σενάριο ενέχει υψηλό ρίσκο γενικευμένου πολέμου και περαιτέρω καταστροφικών πληγμάτων.
Μια συντονισμένη πυραυλική επίθεση ή ακόμα και “σμήνος επιθέσεων” (swarm attacks) με drones και ταχύπλοα σκάφη κατά αμερικανικών ναυτικών μονάδων στον Περσικό Κόλπο θα μπορούσε να στείλει το μήνυμα αποφασιστικότητας που επιδιώκει η Τεχεράνη. Όμως, ένα τέτοιο σενάριο ενέχει υψηλό ρίσκο γενικευμένου πολέμου και περαιτέρω καταστροφικών πληγμάτων.
Η τελική απόφαση παραμένει στα χέρια του Ανώτατου Ηγέτη, αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, του οποίου η φωνή δεν έχει ακόμα ακουστεί δημόσια μετά την αμερικανική επίθεση. Η στάση που θα υιοθετήσει η Τεχεράνη τις επόμενες ώρες ή ημέρες αναμένεται να καθορίσει όχι μόνο την τροχιά της σύγκρουσης, αλλά και τις ισορροπίες στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής.
Ο Αλί Χαμενεΐ © EPA/IRAN SUPREME LEADER OFFICE / HANDOUT HANDOUT EDITORIAL USE ONLY/NO SALES@EPA/IRAN SUPREME LEADER OFFICE / HANDOUT HANDOUT EDITORIAL USE ONLY/NO SALES
