Η ύπατη εκπρόσωπος της ΕΕ Κάγια Κάλας προετοίμασε το έδαφος για τη συνεδρίαση των υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ στις Βρυξέλλες με μια υπενθύμιση ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιτίθεται εδώ και χρόνια στις πυρηνικές φιλοδοξίες του Ιράν — παρά τη σταθερή της αντίθεση σε οποιαδήποτε περαιτέρω κλιμάκωση στη Μέση Ανατολή.
Σε δηλώσεις της που δόθηκαν αποκλειστικά στο Brussels Playbook, η Κάλας ανέφερε: «Το Ιράν αποτελεί απειλή εδώ και πολλά χρόνια και η ΕΕ έχει διακηρύξει σταθερά ότι δεν πρέπει να του επιτραπεί η ανάπτυξη πυρηνικών όπλων»
Ωστόσο, πρόσθεσε ότι «μια στρατιωτική σύγκρουση είναι απρόβλεπτη και το ενδεχόμενο ευρύτερης κλιμάκωσης είναι υπαρκτό. Αναμένω πως οι υπουργοί Εξωτερικών της ΕΕ θα καλέσουν όλες τις πλευρές να κάνουν πίσω και να επιδείξουν αυτοσυγκράτηση. Κανείς δεν γνωρίζει τι θα συμβεί στη συνέχεια, οπότε η διπλωματία πρέπει να επιστρέψει στο επίκεντρο των προσπαθειών αποτροπής περαιτέρω περιφερειακής ανάφλεξης.»
Οι δηλώσεις της, λίγες ώρες πριν συγκληθεί το Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων στις Βρυξέλλες, αποτυπώνουν τον καταιγιστικό ρυθμό των εξελίξεων στη Μέση Ανατολή.
Στις Βρυξέλλες βρίσκεται από την Κυριακή ο υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης, προκειμένου να συμμετάσχει στο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Σύμφωνα με ανακοίνωση του ΥΠΕΞ, στην ημερήσια διάταξη της συνεδρίασης περιλαμβάνονται οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή και ο πόλεμος στην Ουκρανία. Επίσης, θα συζητηθούν η κατάσταση στη Λιβύη, καθώς και η Κίνα και η ευρωπαϊκή ασφάλεια.
Οι υπουργοί Εξωτερικών προσέρχονταν στη σύνοδο με την προσδοκία ότι η ατζέντα θα επικεντρωνόταν στις ενέργειες του Ισραήλ στη Γάζα, οι οποίες έχουν τεθεί υπό εξέταση από την Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης της ΕΕ, υπό την Κάλας, αναφέρει το Politico.
Ωστόσο, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ επέλεξε να επέμβει στην ισραηλινή εκστρατεία κατά του Ιράν, βομβαρδίζοντας με «bunker buster» βόμβες ιρανικές εγκαταστάσεις εμπλουτισμού ουρανίου. Η ενέργεια αυτή ανέδειξε για ακόμη μία φορά τη δύσκολη θέση της ΕΕ έναντι των γεωπολιτικών εξελίξεων στη Μέση Ανατολή.
Οι φόβοι κλιμάκωσης κυριαρχούν μετά την επέμβαση των ΗΠΑ στο Ιράν
Παρότι οι ΗΠΑ είχαν ενημερώσει Βρετανία και Γαλλία για την πρόθεση βομβαρδισμού, δεν υπήρξε αντίστοιχη επικοινωνία με κορυφαίους Ευρωπαίους αξιωματούχους, καθώς η ΕΕ δεν διαθέτει ίδια στρατιωτική δύναμη, σύμφωνα με εκπρόσωπο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Παρά τη στροφή προς το Ιράν, το θέμα της Γάζας παραμένει στην ημερήσια διάταξη του Συμβουλίου. Η Κάλας πρόκειται να παρουσιάσει τα αποτελέσματα της επανεξέτασης της Συμφωνίας Σύνδεσης ΕΕ–Ισραήλ, την οποία είχαν ζητήσει πολλά κράτη μέλη. Σύμφωνα με ρεπορτάζ του Politico, η ΕΕ έχει διαπιστώσει ότι το Ισραήλ παραβιάζει άρθρα της συμφωνίας που αφορούν στο ανθρωπιστικό δίκαιο.
Το Ισραήλ αντέδρασε οργισμένα στην αξιολόγηση, χαρακτηρίζοντάς την «σκανδαλώδη και απρεπή», σύμφωνα με την απάντηση που εξασφάλισε το Politico.
Μετά την επέμβαση των ΗΠΑ, Ευρωπαίοι διπλωμάτες παραδέχονται ότι το ενδιαφέρον για τη Γάζα υποσκελίζεται πλέον από τον φόβο κλιμάκωσης με το Ιράν — ιδίως μετά την απόφαση της ιρανικής βουλής να κλείσει τα Στενά του Ορμούζ, μια ζωτικής σημασίας ναυτιλιακή οδός.
Αλλαγή προτεραιοτήτων
«Η πραγματικότητα είναι ότι η πολιτική και επικοινωνιακή προσοχή μετατοπίζεται από τη Γάζα στο Ιράν», δήλωσε Ευρωπαίος αξιωματούχος. «Κράτη που πριν τρεις εβδομάδες επέκριναν το Ισραήλ για τη Γάζα, τώρα το υποστηρίζουν σε ό,τι αφορά το Ιράν — χαρακτηριστικό παράδειγμα η Γερμανία».
Αυτό δεν σημαίνει ότι η ΕΕ επικροτεί σιωπηρά τις ενέργειες ΗΠΑ και Ισραήλ. Όπως δήλωσε Ευρωπαίος διπλωμάτης: «Σκεφτείτε τη θέση της ΕΕ. Χρειαζόμαστε τις ΗΠΑ. Ποιος δαγκώνει το χέρι που τον ταΐζει στρατιωτικά και οικονομικά;»
Πέραν του πιθανού αποκλεισμού των Στενών του Ορμούζ, οι ευρωπαϊκές υπηρεσίες ασφαλείας εξετάζουν σενάρια ιρανικής αντίδρασης: επιθέσεις με πυραύλους σε αμερικανικές βάσεις στη Μέση Ανατολή, κυβερνοεπιθέσεις, τρομοκρατικά χτυπήματα σε δυτικές χώρες ή ενέργειες από πληρεξούσιες δυνάμεις όπως η Χεζμπολάχ και η Χαμάς.
Ακόμα και πριν από τις αμερικανικές επιθέσεις, υπήρχαν φόβοι ότι το Ιράν θα επισκίαζε τη συζήτηση. «Ορισμένες χώρες θα επιχειρήσουν να συγχωνεύσουν τα δύο ζητήματα [Γάζα και Ιράν],» είπε ανώτερος Ευρωπαίος διπλωμάτης. «Δεν είναι αυτή η δική μας προσέγγιση. Πιστεύουμε ότι πρέπει να αντιμετωπιστούν χωριστά. Όμως δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τι συμβαίνει με το Ιράν.»
Αμηχανία και διαιρέσεις στην ΕΕ
Άλλος ανώτερος διπλωμάτης παρατήρησε ότι υπάρχει «έλλειψη ενότητας» ακόμη και μεταξύ των κρατών που στήριξαν την επανεξέταση της συμφωνίας ΕΕ–Ισραήλ — ενώ τα πλήγματα στο Ιράν περιπλέκουν περαιτέρω τη στάση της ΕΕ απέναντι στη Ρωσία, αφού το Ιράν αποτελεί βασικό σύμμαχο της Μόσχας στον πόλεμο κατά της Ουκρανίας.
Οι χώρες της ΕΕ διαφωνούν και ως προς τις συνέπειες που πρέπει να επιβληθούν στο Ισραήλ. Κάποιες τάσσονται υπέρ της μερικής ή ολικής αναστολής της συμφωνίας σύνδεσης, άλλες —ακόμη και ανάμεσα στους υποστηρικτές της επανεξέτασης— επιθυμούν απλώς να σταλεί πολιτικό μήνυμα, ώστε να αλλάξει η ισραηλινή πολιτική στη Γάζα.
Διπλωματικές πηγές εκτιμούν πλέον ότι η ΕΕ δεν θα προχωρήσει άμεσα σε ενέργειες αναστολής της συμφωνίας, γεγονός που αντανακλά τη διχασμένη ευρωπαϊκή στάση.
Η Μέση Ανατολή συνεχίζει να φέρνει την Ευρώπη σε δύσκολη θέση. Παρά την έντονη πολιτική, κοινωνική και συναισθηματική εμπλοκή της ΕΕ, η επιρροή της στην περιοχή παραμένει περιορισμένη. Η σκληρή ισχύς υπερισχύει της διπλωματίας.
Η Γάζα φέρνει ρήγμα: Ο πόλεμος του Ισραήλ δοκιμάζει τις σχέσεις με την ΕΕ
Στο Ισραήλ, η εντύπωση είναι πως μόνο μία άλλη χώρα έχει πραγματικά σημασία: η Ουάσινγκτον. Παρότι βρίσκεται στην άλλη άκρη του κόσμου, προσφέρει στο Ισραήλ οπλισμό, τη στήριξη της ισχυρότερης στρατιωτικής δύναμης παγκοσμίως και κρίσιμη διπλωματική προστασία σε φόρα όπως τα Ηνωμένα Έθνη.
Ωστόσο, η ισραηλινή οικονομία είναι πολύ πιο στενά δεμένη με την Ευρώπη παρά με τις ΗΠΑ. Το ένα τρίτο του εμπορίου της χώρας πραγματοποιείται με την Ευρωπαϊκή Ένωση, σημαντική ακαδημαϊκή έρευνα υποστηρίζεται μέσω του ταμείου δισεκατομμυρίων Horizon της ΕΕ, και η Ευρώπη αποτελεί κορυφαίο προορισμό για τους Ισραηλινούς ταξιδιώτες.
«Η γεωγραφία δεν αλλάζει. Και εφόσον δεν υπάρχουν ουσιαστικοί περιφερειακοί εταίροι πέραν των ΗΑΕ, η Ευρώπη θα αποτελεί πάντα τη γέφυρα. Οι ΗΠΑ θα παραμένουν 8.000 χιλιόμετρα μακριά», σχολίασε ένας δυτικός διπλωμάτης.
Οι δεσμοί αυτοί, όμως, σπάνια μεταφράζονται σε ουσιαστική πολιτική επιρροή για την Ευρώπη. Αυτό οφείλεται, εν μέρει, στις χρόνιες διαιρέσεις της ηπείρου σχετικά με την πολιτική απέναντι στο Ισραήλ, αναφέρει ο Guardian.
Όσοι επικρίνουν τους παράνομους εποικισμούς και, πιο πρόσφατα, τον πόλεμο στη Γάζα, επανειλημμένα βρίσκονται στη μειοψηφία, καθώς υπερκεράζονται από έναν συνδυασμό παλαιότερων κρατών-μελών, όπως η Γερμανία και η Αυστρία, που δεσμεύονται με το Ισραήλ λόγω ιστορικών λόγων, και νεότερων χωρών, κυρίως της Ουγγαρίας, που μοιράζονται μια κοινή εθνικιστική ιδεολογία.
«Για να έχεις μοχλό πίεσης, πρέπει να είσαι πρόθυμος και ικανός να τον χρησιμοποιήσεις», δήλωσε ο Ζοζέπ Μπορέλ, πρώην επικεφαλής της ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής. «Αν μπορείς να ζεις σε έναν παράνομο εποικισμό και να ταξιδεύεις ελεύθερα στην Ευρώπη, ή να εξάγεις προϊόντα στην ΕΕ, πώς περιμένουμε να πάρουν στα σοβαρά τις καταδίκες μας;».
Η Ισπανία ζητεί άμεση αναστολή της συμφωνία ΕΕ-Ισραήλ
Ο υπουργός Εξωτερικών της Ισπανίας Χοσέ Μανουέλ Άλμπαρες, της κυβέρνησης του Πέδρο Σάντσεθ, δήλωσε σε δημοσιογράφους ότι θα ζητήσει από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να εγκρίνει την άμεση αναστολή της Συμφωνίας Σύνδεσης ΕΕ- Ισραήλ λόγω των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Λωρίδα της Γάζας.
Παράλληλα ο Άλμπαρες θα ζητήσει να επιβληθεί εμπάργκο στην πώληση όπλων προς το Ισραήλ και να εγκριθεί η επιβολή κυρώσεων σε πρόσωπα που υπονομεύουν τη λύση των δύο κρατών.
Την Παρασκευή δόθηκε στη δημοσιότητα έκθεση της Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης, της διπλωματικής υπηρεσίας της ΕΕ, η οποία κατέληγε στο συμπέρασμα ότι «υπάρχουν ενδείξεις ότι το Ισραήλ παραβιάζει τις υποχρεώσεις του αναφορικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα βάσει του Άρθρου 2 της Συμφωνίας Σύνδεσης ΕΕ- Ισραήλ».
Με βάση τη Συμφωνία Σύνδεσης ΕΕ-Ισραήλ, η οποία τέθηκε σε ισχύ το 2000, οι δύο πλευρές συμφώνησαν ότι η σχέση τους «θα βασίζεται στον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των δημοκρατικών αρχών».
Η έκθεση περιλαμβάνει μια ενότητα αφιερωμένη στην κατάσταση στη Γάζα, η οποία καλύπτει ζητήματα που σχετίζονται με την άρνηση παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας, τις επιθέσεις με σημαντικό αριθμό θυμάτων, τις επιθέσεις σε νοσοκομεία και ιατρικές εγκαταστάσεις, τον εκτοπισμό και την έλλειψη λογοδοσίας.
Παράλληλα εξετάζει και την κατάσταση στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη, περιλαμβανομένης της βίας εις βάρος Παλαιστινίων από τους εβραίους εποίκους.
